Foto: VCG
Për më shumë se gjysmë shekulli, baza vendimtare për marrëdhëniet SHBA-Kinë ka qenë që Shtetet e Bashkuara t'i përmbahen parimit të një Kine.
Por ndërsa Uashingtoni vazhdon të thotë se SHBA-ja është e përkushtuar ndaj politikës së një Kine, për shkak të armiqësisë politike të brendshme ndaj territorit kinez dhe mbështetjes për Tajvanin, SHBA-të sillen sikur Tajvani dhe Kina kontinentale të ishin dy vende dhe jo një vend.
Çështja e Tajvanit është një trashëgimi e asaj që në fakt ishte lufta civile e papërfunduar në vitin 1949, por Kina kontinentale dhe Tajvani kanë arritur të bashkëjetojnë në mënyrë paqësore që atëherë.
SHBA ka një politikë të "paqartësisë strategjike" që synon të pengojë Kinën kontinentale nga "pushtimi" i Tajvanit dhe të pengojë Tajvanin nga shpallja e "pavarësisë" së tij nga Kina.
Për të zbatuar politikën e paqartësisë strategjike, SHBA i shet armë Tajvanit, por SHBA-ja nuk është e përkushtuar të mbrojë Tajvanin nëse nuk shpërthen një luftë përtej ngushticës. Kjo ka lehtësuar Kinën kontinentale dhe bashkëjetesën paqësore të Tajvanit. Të lëna vetëm të dyja palët përtej ngushticës do të përcaktojnë të ardhmen e Tajvanit.
Përshkallëzimi i tensioneve ekonomike dhe ushtarake midis Kinës dhe SHBA-së si rezultat i përpjekjes së SHBA-së për të nxjerrë një avantazh jashtë çështjes së Tajvanit është rruga drejt luftës.
Amerikanët nuk mund ta kuptojnë pse vizita e Nancy Pelosit në Tajvan krijoi një krizë në marrëdhëniet SHBA-Kinë? Sipas tyre, ajo është thjesht një tjetër politikane amerikane që viziton Tajvanin. Për ta Kina po reagon tepër ndaj vizitës së Pelosit në Tajvan.
Për Kinën, kryetarja e Dhomës së Përfaqësuesve të Shteteve të Bashkuara, e dyta në radhën e presidencës, duke bërë një vizitë në Tajvan në vitin 2022 është një shkelje e qëllimshme e parimit të një Kine, pasi ajo u krijua për të demonstruar mbështetjen e SHBA për “pavarësinë” e Tajvanit.
Presidenti Joe Biden dhe udhëheqësit ushtarakë amerikanë e kuptuan këtë dhe i rekomanduan kryetares Pelosi që ajo të mos vizitonte Tajvanin, duke thënë se "nuk ishte një ide e mirë".
Kina paralajmëroi vazhdimisht përpara udhëtimit të saj se vizita e kryeparlamentares Pelosi në Tajvan do të shkelte parimin e një Kine, do të ndërhynte në mënyrë brutale në punët e brendshme të Kinës, do të dëmtonte marrëdhëniet e Tajvanit me territorin kinez dhe do të shkaktonte një krizë në marrëdhëniet e Kinës me SHBA-në.
Foto: VCG
Ndërsa Pelosi këmbënguli për të vazhduar me vizitën e saj, ajo rezultoi me stërvitjen ushtarake të Ushtrisë Çlirimtare Popullore me zjarr të vërtetë në të gjithë ishullin dhe masa të tjera të dizajnuara për të penguar secesionistët e ishullit nga kalimi i vijës së kuqe të Pekinit.
Vendimi kokëfortë i Pelosit për të vizituar ishullin ishte një veprim i keqgjykuar që dëmtoi interesat ekonomike dhe të sigurisë të njerëzve jo vetëm në ishull, por edhe në territorin kinez dhe në SHBA.
Ndikimi i politikëbërësve dhe forcave ushtarake amerikane që ndjekin shembullin e saj dhe injorojnë parimin e një Kine është i parashikueshëm.
Ajo do të minojë aftësinë e Kinës dhe të SHBA-së për të bashkëjetuar në mënyrë paqësore, e cila do të jetë katastrofike për botën.
Udhëheqësit politikë amerikanë, si kryeparlamentarja Pelosi, mund të mos kujdesen ose të mos e kuptojnë se sa jetike është bashkëjetesa paqësore me Kinën për sigurinë ekonomike dhe kombëtare të SHBA-së, derisa të shpërthejë një luftë.
Ekziston një rimë e mirënjohur për Humpty Dumpty, një vezë, që rrinte në një mur. Kur Humpty Dumpty ra nga muri... "të gjithë njerëzit e mbretit, nuk mundën ta lidhnin përsëri Humpty Dumpty." Bashkëjetesa paqësore e SHBA-së dhe Kinës është si ai mur që parandalon Luftën e Tretë Botërore.
Bashkëjetesa paqësore është thelbësore për suksesin ekonomik dhe sigurinë kombëtare të SHBA-së, Kinën kontinentale dhe Tajvanin, si dhe për aftësinë e ekonomisë mbarëbotërore, sistemeve financiare dhe tregtare për të vazhduar funksionimin.
Rritja e fuqisë ekonomike dhe ushtarake të Kinës i frikëson politikëbërësit amerikanë, jo vetëm sepse popullsia kineze prej 1.4 miliardë banorësh është katër herë më e madhe se popullsia e SHBA-së prej 330 milionë banorësh.
Politikat aktuale të rrezikshme të SHBA-së për përshkallëzimin e tensioneve ekonomike dhe ushtarake me Kinën kanë evoluar nga konkurrenca dhe angazhimi i saj strategjik me Kinën.
Kjo trajektore, besoj, është në drejtimin e gabuar sepse do të shkatërrojë sigurinë e ardhshme ekonomike dhe kombëtare të SHBA-së. Sfida për politikëbërësit është të sigurojnë që bashkëjetesa paqësore të vazhdojë.
Pyetja e parë që i duhet dhënë përgjigje është: A ka ende SHBA një politikë të vërtetë të një Kine apo jo në vitet 2022-2049 e më tej?
(John Milligan-Whyte- Autori është kryetar ekzekutiv i Fondacionit të Partneritetit SHBA-Kinë në Nju Jork.)
