Palazzo-Adriano (Foto Facebook)

Palazzo Adriano, fshati arbëresh ku u xhirua filmi i famshëm i Giuseppe Tornatore ‘Nuovo Cinema Paradiso’, ruan mallin për atdheun e të parëve dhe synon hapjen e një filiali të Universitetit të Vlorës për t’i mbajtur të rinjtë në vendlindje. Në këtë vend çdo vit në muajin gusht këndohet shqip  në malin e Trëndafilave, ku zhvillohet  Festivali 3-ditor i kinemasë si dhe disa aktivitete të tjera. Aktivitetet janë të shpërndara përgjatë  muajit gusht, nga ku nisin më 1 gusht, duke vijuar  me shfaqjen  e filmit si dhe inagurimi i muzeut u zhvillua më  4,5,6 gusht për të vijuar me aktivitete të tjera nga 13- 17 gusht.  

Çdo vit në muajin gusht një grup qytetarësh italianë, me prejardhje shqiptare, i ngjiten majës së Malit të Trëndafilave, me lartësinë 1.475 metra mbi Palazzo Adriano, një nga qytezat më të bukura arbëreshe të Siçilisë. Ata  kthehen nga ndodhet atdheu i të parëve Shqipëria,  andej ku lind dielli, pranë kryqit që kanë vendosur të parët në majë të malit  dhe së bashku këndojnë “O e bukura More”, vargjet e së cilës janë hymni i përbashkët i arbëreshëve kudo ku ndodhen.  Edhe pse vitet kalojnë,  numri i të rinjve që janë të pranishëm në këto aktivitete është  gjithmonë e në rritje. “Palazzo Adriano dhe traditat e tij nuk perëndojnë” shkruhet në posterin që kanë shpërndarë të rinjtë e të rejat e qytezës me 2 mijë banorë. Sipas  kryetarit të Shoqatës kulturore “Skanderbeg”, arbëreshi  Giacomo Cuccia, fatkeqësisht në qytezë e kanë humbur gjuhën e të parëve, por po përpiqen që të rinjtë të mos largohen nga vendlindja .

Giacomo Cuccia (Foto nga intervista për radio radicale)

Regjisori i njohur italian, Giuseppe Tornatore zgjodhi pikërisht këtë vend për xhirimet e filmit “Nuovo Cinema Paradiso”.  Sallat dhe fasadat ku u është xhiruar filmi i autorit siçilian janë kthyer në muze të hapura, ndërsa në bashkinë e qytetit arbëresh edhe këtë vit do të rinovohen objektet që shërbyen për realizimin e vitit 1988. Gjithashtu në bashki ndodhet edhe një tjetër muze ku ruhen objekte të arbëreshëve të parë që u vendosën në  këtë qytezë, si kryqi, dhe veshjet tradicionale të të gjitha llojeve. Gjatë muajin gusht në këtë qytezë zhvillohet Festivali 3-ditor i kinemasë si dhe do përurohet edhe muzeu.  

Traditat arbëreshe në Palazzo Adriano (Foto Magaze.it)

Në studion e skulptorit Nicola Governali nga Corleone është realizuar dhe  skica e bustit të heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastriotit, e cila do të derdhet në bronx dhe busti i Skenderbeut do vendoset në qendër të Palazzo Adrianos, për të mos harruar kurrë  preardhjen si dhe për të ruajtur traditat shekullore.

Për mediat kryetari i Shoqatës kulturore “Skanderbeg”, Giacomo Cuccia është shprehur:  

“Ky është një moment i pasur me ndjenja dhe me histori për ne. Ne jemi nga Palazzo Adriano, ku jemi një komunitet që quhemi “Rrethi Skenderbeg” në Siçili, ku bëjnë pjesë 5 qyteza  si Palacio, Piana, Contesa, Mezzojuso ku për fat të keq kemi humbur gjuhën tonë dhe jemi duke u munduar të ruajmë traditën dhe prejardhjen tonë Arbëreshe. Ju ftojmë të na vini e të na vizitoni ku qëndra e qytetit tonë është mjaft e famshme dhe gjatë muajit gusht do të kemi shfaqjen rreth filmit, muzeun tonë, si dhe mjaft informacione rreth traditës tonë, libra e të tjera. Do të shijojmë disa nga verërat shqiptare si dhe mjaft supriza të tjera”.

Ish presidenti Ilir Meta gjatë vizitës në Palazzo Adriano (Foto Telegraf)

-Gjatë  muajit gusht arbëreshët presin t’i vizitojë  rektori i Universitetit të Vlorës, duke shpresuar dhe hapjen e një filiali universitar edhe në Palazzo Adriano. Kjo nismë synon hapjen e vendeve të punës në këtë  qytezë, një nga më të bukurat e Siçilisë. Vitet e fundit kjo bashki e Siçilisë e banuar nga komuniteti arbëresh është vizituar dhe nga ish presidenti Ilir Meta.

Pak histori

Palazzo Adriano në Sicili është një qytet dhe komunë me prejardhje Arbèresh, pjesë e Palermos, Siçili, Italia jugore.

E vendosur në zemër të Siçilisë në shpatet veriore të Monte delle Rose, pothuajse ekuivalente nga Palermo dhe Agrigento, është një qytet me origjinë Arbëreshë.

Edhe pse banorët e kanë braktisur përdorimin e gjuhës arbëreshe, banorët e qytetit ruajnë ritin bizantin në liturgjinë e tyre fetare.

(Foto nga  facebook)

Palazzo Adriano është më i njohur ndërkombëtarisht ku është xhirruar filmi fitues të çmimit Oscar , Cinema Paradiso.

Duke filluar në shekullin e 15-të, një grup shqiptarësh, Arbèreshë, u vendosën në zonat pak të populluara rreth Palazzo Adriano. Rënia e rezistencës së fundit shqiptare nën Skënderbeun pas pushtimit osman nxiti shumë shqiptarë të iknin nga Shqipëria.

Arbëreshët u vendosën në shtëpi të vogla të ndërtuara nga barinjtë dhe fshatarët. Gjatë gjithë shekujve, Arbëreshët e mbajnë kulturën e tyre të paprekur dhe vazhdojnë të flasin shqip. Në shekullin e 19-të, rrjedha e emigrantëve arbëreshë në drejtim të Amerikës Latine, USA, dhe Evropës, kështu në Palazzo Adriano u prenë lidhjet me shqiptarët që ishin në atdhe.

Edhe pse Pallati Adriano përkufizohet si "qytet i pakicës shqiptare" sipas Ligjit 482/99 ('Rregullat për mbrojtjen e pakicave gjuhësore historike'), gjuha Arbèresh nuk është më gjuhë e zakonshme brenda bashkësisë shqiptare dhe sot humbet. Gjuha shqipe vazhdon në lutjen dhe në liturgjinë e kishave që ndjekin ritin bizantin.

Sava Lena