Pas shembjes së murit të Berlinit, me rënien e komunizmit, ra dhe modeli i ekonomisë së centralizuar duke shkuar drejt një ekonomie të lirë. Kësisoj ishte i pashmangshëm sistemi i ekonomisë globale që u imponua edhe si rrjedhoje e zhvillimit të industrisë së teknologjisë dhe informacionit.
Por sot tre dekada më pas, ndërsa jemi përballë sfidave të reja gjeopolitike, perspektiva e ekonomisë globale mbetet e paqartë.
Sipas institucionit mbikëqyrës global, lufta mes Rusisë dhe Ukrainës ka shtuar kosto të reja, të mëdha. Ekonomitë botërore do të vijojnë të vuajnë rritjen e dobët, mungesën e investimeve, inflacionin dhe zhvlerësimin e monedhës.
CFP
Kështu Ekonomia e Evropës hyri në një recesion teknik pasi eurozona pësoi dy tremujorë radhazi rënie. Ekonomia evropiane u tkurr lehtë në fund të vitit të kaluar dhe në fillim të 2023, treguan shifrat e rishikuara së fundi, duke nënvizuar ndikimin e humbjes së gazit natyror rus dhe inflacionit të lartë në shpenzimet konsumatore. Prodhimi ekonomik në 20 vendet që përdorin monedhën euro ra 0.1% në tre muajt e fundit të 2022 dhe në tre muajt e parë të këtij viti nga tremujori i mëparshëm, sipas agjencisë së statistikave të Bashkimit Evropian Eurostat.
BQE-ja pritet të vazhdojë serinë e rritjes së normave në mbledhjen e 15 qershorit dhe të mbajë derën e hapur për të rritur më tej përtej kësaj.
Por përpos shifrave dhe raporteve alarmante, ajo çfarë duhet të na alarmojnë edhe më shumë sidomos vendet në zhvillim është përplasja gjeopolitike e dy superfuqive të mëdha ekonomike SHBA-Kinë. Marrëdhëniet midis dy ekonomive më të mëdha janë në nivelin më të ulët ndër dekada për shkak të mosmarrëveshjeve rreth teknologjisë, sigurisë, etj.
Duhet thënë se gjatë vitit të fundit Kina është gjendur përballë kufizimeve ekonomike, tregtare, me barrierat teknologjike nga ana e SHBA-së. Megjithatë, me synimin e SHBA-së për t'u shkëputur nga Kina dhe duke e shtyrë gjithnjë e më shumë botën në dy blloqe kryesore ekonomike, vendet në zhvillim do të përballen me sfida të jashtëzakonshme.
Shkëputja e dy ekonomive më të mëdha në botë do të ishte katastrofike për të dyja vendet dhe destabilizuese për botën, që në fakt po tentohet të shkojë drejt një ndarje ekonomike.
CFP
Përshkallëzimi apo stabilizimi i këtyre marrëdhënieve kanë një impakt të drejtpërdrejtë në gjithë globin si në marrëdhëniet ekonomike ashtu dhe në ato politike. Sa më shumë të rriten tensionet mes SHBA-së dhe Kinës, aq më shumë pritet që ato të reflektojnë në marrëdhëniet mes Kinës dhe pjesës tjetër të botës, si me Europën apo dhe me vendin tonë.
Por kryesisht impaktin më të madh e kanë ato vende me një ekonomi të brishtë siç është Shqipëria.
Në Shqipëri, parashikimi për rritjen ekonomike, i bërë nga institucionet ndërkombëtare si Banka Botëore dhe FMN janë ne rënie. Fondi Monetar Ndërkombëtar sipas të cilit ekonomia shqiptare do të rritet me vetëm 2% në vitin 2023, më e ulëta sipas tij në rajon.
Ndikimi i luftës në Ukrainë, rritja e çmimit të energjisë dhe ngadalësimi i rritjes ekonomike botërore shihen si faktorët kryesorë edhe nga Banka Botërore që pritet të ngadalësojnë edhe ritmet e rritjes ekonomike të vendit tonë.
Edhe Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) e ka ulur parashikimin për rritjen e ekonomisë shqiptare në vitin 2023.
Për Shqipërinë, FMN parashikon që inflacioni të vijojë të mbetet i lartë edhe në vitin 2023, me një mesatare prej 5%, nga 6.7% që ishte në vitin 2022. Inflacioni do të ulet në vitet në vijim për të zbritur në 3%, që është dhe objektivi i bankës së Shqipërisë vetëm në vitin 2028.
Por ndërsa këto janë shifra që i kuptojnë ekonomistët dhe politikëbërësit, qytetari i thjeshtë e ndjen ndryshimin te pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve ku shumica e madhe e shqiptareve nuk arrijnë të mbyllin muajin me pagën që marrin.
Përtej parashikimeve dhe raporteve ekonomike nga institucionet ndërkombëtare financiare shqiptaret përgjatë muajit qershor-korrik kanë humbur financiarisht edhe nga zhvlerësimi i monedhave të huaja.
CFP
Më 21 korrik, Euro shënoi pikën më të ulet duke u këmbyer 1 euro me 100.46 lekë. Rënia e lirë e Euros po ndiqet me ritme të ngjashme edhe nga valutat e tjera kryesore. Paundi Britanik u këmbye të martën me 118.05 lekë, duke prekur gjithashtu një minimum historik.
Dollari Amerikan tashmë duket drejt rënies poshtë kuotës së 90 lekëve, në nivelin më të ulët që prej fundit të vitit 2008. Franga zvicerane zbriti në vlerën e 105.02 lekëve, niveli më i ulët që prej vitit 2010. Franga është zhvlerësuar me 11.1% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë dhe me 9.6% që nga fillimi i vitit. Forcimi i Lekut po jep pasoja negative për eksportet shqiptare. Për muajin qershor, eksportet pësuan rënie me 17.3%, ndërsa për të gjithë 6-mujorin e parë rënia arriti në 7.4%. Leku i fortë po i bën eksportet shqiptare më pak konkurruese dhe rrezikon të sjellë pasoja negative në prodhimin dhe punësimin e sektorëve që i kanë të ardhurat në valutë të huaj.
Efektet direkte negative të lekut të fortë po ndihen edhe nga familjet që kanë të ardhura kryesisht në valutë, ku kategoria më e madhe është ajo e përfituesve të remitancave.
E sjell këtë pasqyrë të situatës ekonomike aktuale të Shqipërisë, për të treguar se ndërsa gjendemi në një pasiguri ekonomike globale ata që preken drejtpërdrejtë janë vendet në zhvillim si vendi ynë.
Marrëdhëniet Kinë-EU përballë retorikës "çrrezikuese” amerikane
Tashmë është fakt që ekonomia kineze është rritur me një ritëm mbresëlënëse, duke u bërë e dyta më e madhe në botë. Vendi është eksportuesi dhe partneri më i madh tregtar në botë për shumicën e vendeve.
CFP
BE-ja është një nga partnerët më të rëndësishëm tregtarë të Kinës dhe nuk ka konflikt thelbësor politik interesi midis Kinës dhe BE-së. Gjithashtu, të dyja palët janë shumë komplementare ekonomikisht, duke ndarë shqetësimet e përbashkëta në adresimin e ndryshimeve klimatike, mbrojtjen e biodiversitetit dhe ruajtjen e multilateralizmit efektiv.
Arritjet ekonomike ndërmjet Kinës dhe BE-së në të kaluarën janë të mjaftueshme për të treguar se është në interesin e të dyja palëve të ruajnë komunikimin e ngushtë dhe të thellojnë bashkëpunimin praktik, i cili nuk do të rrisë rreziqet për njëra-tjetrën, por do të injektojë më shumë siguri në ekonominë botërore të paqëndrueshme dhe ndihmojnë në uljen e rreziqeve. Dhe shpresohet që dialogu midis Kinës dhe vendeve të BE-së, si Dialogu Ekonomik dhe Financiar i Nivelit të Lartë Kinë-Francë, mund të trajtojnë shqetësimet e ndërsjella dhe të krijojnë besim për bashkëpunim më të madh.
Arsyeja pse retorika e "zhdukjes së rrezikut" është bërë kaq e popullarizuar mund të jetë sepse duket se u përgjigjet "shqetësimeve" perëndimore në lidhje me varësinë nga zinxhirët e furnizimit kinez dhe çështjet e sigurisë. Por këto të ashtuquajtura shqetësime janë kryesisht të ekzagjeruara ose të shtrembëruara nga forcat keqdashëse.
Vete Ministri francez i financave Bruno Le Maire tha ne Dialogun e 9-të Ekonomik dhe Financiar të Nivelit të Lartë Kinë-Francë në Pekin qe u mbajt më 29-30 korrik se ai kundërshton "iluzionin" e vendeve të "shkëputjes" nga Kina dhe ai nuk beson se ekonomia e dytë më e madhe në botë përbën një rrezik.
Xinhua
Edhe më herët gjatë vizitës zyrtare që Kryeministri kinez Li Qiang zhvilloi në Gjermani dhe Francë në qershor, ku bashkëkryesoi konsultimin e shtatë ndërqeveritar Kinë-Gjermani me kancelarin gjerman Olaf Scholz dhe mori pjesë në Samitin për një Pakt të Ri Financimi Global ishte në fokus pikërisht ishte “çrrezikimi”.
Kryeministri Li tha se “ndërvarësia është një rezultat i pashmangshëm i globalizimit ekonomik”. Bashkëpunimi pragmatik midis Kinës dhe BE-së do të minimizojë rrezikun e rënies së botës në një “luftë të re të ftohtë”. Gjatë raundit të shtatë të konsultimeve ndërqeveritare Kinë-Gjermani, kancelari gjerman Olaf Scholz i tha Kryeministrit Li se pala gjermane mirëpret zhvillimin dhe prosperitetin e Kinës, duke deklaruar se Gjermania refuzon të gjitha format e shkëputjes. Dhe gjatë takimit me kryeministrin Li, Macron tha gjithashtu se ai mirëpriti kompanitë kineze që të investojnë në Francë dhe të zgjerojnë bashkëpunimin në fusha në zhvillim si zhvillimi i gjelbër, mbrojtja e mjedisit dhe energjia e re.
BRICS- Në kohët e pasigurive gjeopolitike dhe ekonomike
Ndërsa peizazhi gjeopolitik vazhdon të ndryshojë, sistemet tradicionale financiare po përballen me sfida në rritje dhe investitorët në mbarë botën po kërkojnë opsione të sigurta për të mbrojtur pasurinë e tyre. Në mes të kësaj pasigurie, një ngjarje e rëndësishme duket në horizont - Samiti i BRICS do të zhvillohet në Afrikën e Jugut nga 22 gushti deri më 24 gusht 2023 dhe pritet të ketë ndikim në rrafshin ekonomik global.
Kombet e BRICS - Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut - janë në prag të një njoftimi novator që mund të dërgojë valë tronditëse në tregjet financiare globale.
BRICS, si një mekanizëm dhe platformë që mbron multilateralizmin dhe bashkëpunimin, po tërheq vëmendjen e shtuar nga një listë në rritje vendesh, përfshirë Francën. Kjo përfaqëson një përparim natyror. Në fund të fundit, bashkëpunimi me vendet në zhvillim mund të sjellë rezultate pozitive në një botë të trazuar.
Emmanuel Macron është lideri i parë perëndimor që kërkon të marrë pjesë në një samit të BRICS.
Në qershor, Macron i kishte kërkuar presidentit të Afrikës së Jugut Cyril Ramaphosa për një ftesë për Samitin e ardhshëm të BRICS, Megjithatë, Afrika e Jugut nuk ka qenë e sigurt nëse ishte e përgatitur të lejonte liderë të tjerë ndërkombëtarë përtej shteteve anëtare të merrnin pjesë në këtë ngjarje.
Pallati Élysée njohu qartë implikimet politike dhe ekonomike të rritjes së BRICS në një epokë konfrontimi midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara që po riformulon rrugët tregtare globale. Disa vende tashmë po trokasin në derën e BRICS, duke përfshirë Argjentinën, Indonezinë, Algjerinë, Egjiptin, Kazakistanin, Nigerinë, Emiratet e Bashkuara Arabe, Arabinë Saudite, Senegalin dhe Tajlandën. Të gjithë ata po kërkojnë një mundësi për të krijuar një format shumëpalësh për dialogun për të mbrojtur rendin e ri të qeverisjes botërore.
Azia sot përbën gati 42% të eksporteve të Afrikës dhe më shumë se 45% të importeve të saj. Rajoni është bërë partneri kryesor tregtar i Afrikës, përpara Evropës. Në dekadat e ardhshme, tregtia me Azinë, Turqinë dhe vendet e Gjirit Persik do të zhvillohet më intensivisht. Interesi i Macron për të marrë pjesë në këtë samit është një tjetër hap autonomie që po përpiqet të ndërmarrë ndaj Uashingtonit, ndaj pjesmarrja e saj do të kishte një rëndësi të veçantë për zhvillimin ekonomik me vendet e BRICS.
Pas vizitës së Macron në Kinë në prill, ai i kërkoi Evropës të zhvillojë më shumë autonomi strategjike, gjë që shkaktoi një polemikë si cunami në Evropë dhe SHBA. Macron është një lider pragmatik. Kjo nuk reflektohet vetëm në reformat e tij të brendshme, por edhe në vendimet e tij për politikën e jashtme. Për shembull, ai propozoi krijimin e Komunitetit Politik Evropian, i cili përfshin Mbretërinë e Bashkuar pas Brexit dhe Ballkanin Perëndimor jo-BE, për të zgjidhur problemet e sigurisë së Evropës. Në prill, ai vizitoi Kinën me Presidenten e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen dhe tregoi një vullnet të fortë për të bashkëpunuar me Kinën, edhe pse SHBA-ja rriti kontrollin e saj kundër Kinës.
Pesë vendet në BRICS mbulojnë 26 për qind të sipërfaqes totale të tokës në tokë dhe kanë një popullsi të kombinuar prej 3.24 miliardë njerëz, që është mbi 40 për qind e botës. Për të mos përmendur pesë BRICS tani kontribuojnë me 31.5 përqind të PBB-së globale, ndërsa pjesa e G7 ka rënë në 30 përqind. Përpara samitit të ardhshëm, BRICS ka tërhequr oferta për anëtarësim nga 19 vende, gjë që pasqyron rëndësinë e saj në potencialin për rritje, treg dhe mundësi.
Franca është një vend i madh evropian që kuptoi herët ndryshimet historike që po ndodhin në rrafshin ekonomik dhe politik në arenën globale. Edhe në raport me Kinën, Franca ka mbajtur një qëndrim objektiv.
Kina nuk ka qenë kurrë një "rrezik" për ekonominë botërore, por ka qenë gjithmonë një pjesëmarrëse dhe kontribuuese pozitive. Gjatë 10 viteve të fundit, rritja ekonomike e Kinës ka kontribuar më shumë se 30% në rritjen ekonomike botërore, duke u bërë forca kryesore lëvizëse e rritjes ekonomike globale.
Ndërsa gjendemi nën furinë e teorive të "kërcënimit të ekonomisë kineze", i vetmi rrezik është izolimi i vendit nga ekonomia globale, duke e bërë "deglobalizimin" një fakt.
Nga Marjana Doda
