Bashkimi Evropian ka marrë një vendim që ka shkaktuar trazira në tregjet ndërkombëtare, duke vendosur të rrisë tarifat mbi automjetet elektrike të prodhuara në Kinë në një nivel të paprecedentë prej 45.3%. Kjo masë, e cila ka krijuar një ndasi të thellë edhe brenda vetë Bashkimit Evropian ka nxitur menjëherë kundërmasa të forta nga Pekini. Shpallur zyrtarisht më 29 tetor dhe me hyrje në fuqi më 30 tetor nga Komisioni Evropian, teksti iu referua “shqetësimeve për konkurrencën e drejtë”.
Tarifat e reja të BE-së do të variojnë nga 7.8% për prodhimin kinez të prodhuesit amerikan të automjeteve elektrike Tesla Inc, deri në 18.8% për Zhejiang Geely Holding Group, dhe deri në 35.3% për prodhuesin me bazë në Shangai, SAIC Motor Corp, përveç tarifës ekzistuese të BE-së prej 10% për makinat e importuara. Prodhuesit e tjerë kinezë të automjeteve elektrike përballen me një tarifë mesatare prej 20.7%, me norma që arrijnë deri në 35.3% për ata që klasifikohen si “jo bashkëpunues”. Vëzhguesit e tregut paralajmëruan se këto tarifa shtesë ka të ngjarë të intensifikojnë fërkimet tregtare midis Kinës dhe BE-së, dhe mund të nxisin një rritje globale të proteksionizmit tregtar brenda industrisë së automobilave.
Makina në pritje të eksportit në një port në provincën Jiangsu të Kinës lindore, 25 prill 2024./Foto nga VCG
Një aksion që ka nisur prej kohësh....
Në tetor të vitit 2023, Komisioni Evropian filloi një “hetim të gjerë” mbi subvencionet që përfitojnë automjetet elektrike të prodhuara në Kinë. Ky hetim u bë më i dukshëm në korrik të vitit 2024, kur Komisioni njoftoi tarifa të përkohshme për makinat elektrike kineze, të cilat varionin nga 17.4% deri në 37.6%. Më 4 tetor 2024, shtetet anëtare të Bashkimit Evropian votuan për të miratuar tarifat përfundimtare, që variojnë nga 17% deri në 35.3%, për importet e makinave elektrike nga Kina për një periudhë pesëvjeçare. Por tashmë, tetori ka sjellë edhe tarifa të reja, duke theksuar një klimë të tensionuar tregtare.
Kina nuk e njeh dhe nuk e pranon vendimin përfundimtar të Bashkimit Evropian për të vendosur tarifa shtesë mbi automjetet elektrike të prodhuara në tregun kinez, tha të mërkurën Ministria e Tregtisë, duke premtuar të marrë të gjitha masat e nevojshme për të mbrojtur interesat e kompanive. Si përgjigje, Kina ka paraqitur një ankesë në kuadër të mekanizmit të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve të Organizatës Botërore të Tregtisë.
Këto tarifa ndaj prodhuesve të automjeteve elektrike nga Kina, Evropa dhe SHBA-të që operojnë në Kinë nuk përmirësojnë qëndrueshmërinë e BE-së në prodhimin e automjeteve elektrike dhe as nuk nxisin inovacionin apo krijimin e vendeve të punës. Përkundrazi, ato përfaqësojnë një qasje të motivuar politikisht, tha të mërkurën Dhoma e Tregtisë së Kinës në Bruksel për BE-në.
Gjermania, si ekonomia më e madhe e Bashkimit Evropian dhe një nga prodhuesit kryesorë të automjeteve, i ka kundërshtuar këto tarifa në një votim të këtij muaji, ku 10 shtete anëtare të BE-së i mbështetën ato, pesë votuan kundër dhe 12 abstenuan. Ministria e Ekonomisë e Gjermanisë deklaroi se Berlini mbështet vazhdimin e negociatave të BE-së me Kinën dhe shpreson për një zgjidhje diplomatike për të zbutur tensionet tregtare, duke mbrojtur njëkohësisht industrinë e BE-së.
"Qeveria Federale përkrah tregjet e hapura. Sepse Gjermania, në veçanti, si një ekonomi e lidhur globalisht, varet nga kjo," tha zëdhënësi i ministrisë. Prodhuesit gjermanë të automjeteve i kanë kritikuar ashpër masat e BE-së, pasi janë të vetëdijshëm se tarifat më të larta kineze për automjetet me motorë të mëdhenj me benzinë do t’i godisnin ata më së shumti.
Një numër i madh automjetesh elektrike do të dërgohen nga zona e Portit Penglai të Portit Yantai, Provinca Shandong, Kinë, 18 Prill 2024./Foto nga VCG
Një masë për konkurrencën e drejtë apo një veprim politiko-proteksionist?
Komisioni Evropian e ka prezantuar tarifimin e makinave elektrike kineze si një masë për të mbrojtur industrinë evropiane dhe për të siguruar konkurrencën e drejtë, por shumë analistë ndërkombëtarë argumentojnë se vendimi ka më shumë motive politike sesa ekonomike. Ndryshe nga hetimet e mëparshme tregtare të BE-së, të cilat shpesh ishin të nxitura nga ankesat e kompanive evropiane, ky hetim nuk u nxit nga industria evropiane e makinave, por nga presioni politik i disa shteteve anëtare, kryesisht Franca.
Kjo masë, megjithëse justifikohet nga BE si një përpjekje për të ruajtur konkurrencën e drejtë në tregun e saj të brendshëm, ngre pyetje të rëndësishme mbi motivet politike të saj dhe ndikimin e saj afatgjatë mbi marrëdhëniet ekonomike midis Kinës dhe Bashkimit Evropian.
Arsyeja pse Komisioni Evropian dhe Kina kanë arritur në këtë pikë, duke humbur shumë mundësi për një zgjidhje më të thjeshtë, është kryesisht sepse disa palë u përpoqën t’i dërgojnë Kinës të ashtuquajturin “sinjal politik”, madje kërkuan të “vendosnin rregulla” përmes këtij rasti. Kjo qasje ka futur pa nevojë një perspektivë të polarizuar politike në çështjet tregtare, të cilat mund të ishin zgjidhur përmes balancës, komplementaritetit dhe koordinimit.
Në fakt, për sa kohë që BE-ja ende pranon se tregtia e lirë—jo proteksionizmi—është parimi i saj themelor, atëherë kthimi në një rrugë bashkëpunimi, dhe jo përshkallëzimi i konfrontimit, është zgjidhja më e matur.
Raportet tregojnë se në vitin e kaluar, importet e makinave elektrike nga Kina përbënin vetëm rreth 8% të tregut të BE-së, duke e bërë të diskutueshëm arsyetimin e BE-së për të filluar hetimin mbi bazën e "kërcënimeve të dëmit ekonomik" dhe jo të dëmit real. Ky veprim bie në kundërshtim me parimet e tregtisë së lirë dhe nënkupton një motiv proteksionist.
Industria kineze e automjeteve elektrike ka shënuar një përparim të madh vitet e fundit, duke zgjeruar shpejt pjesën e saj të tregut në mbarë botën, veçanërisht në Evropë. Megjithatë, popullariteti i automjeteve elektrike kineze është rezultat i zinxhirëve të fuqishëm të furnizimit, inovacionit dhe konkurrencës së plotë në treg, dhe jo i "subvencioneve të padrejta" siç pretendohet. Kina është i vetmi vend në botë që zotëron të gjitha kategoritë industriale në klasifikimin industrial të Kombeve të Bashkuara, duke mbajtur për mbi një dekadë pozicionin e parë në shkallën e prodhimit.
Konteksti i vitit 2024
Këto masa vijnë në një kontekst të tensionuar, kur mijëra punëtorë gjermanë të industrisë, përfshirë ata të kompanive automobilistike, janë në grevë për rritje pagash, ndërsa Volkswagen mund të njoftojë së shpejti për mbylljen e fabrikave në Gjermani për herë të parë në historinë e saj 87-vjeçare. Disa prodhues mund të jenë në gjendje t'i përballojnë tarifat, të paktën pjesërisht. Gjatë nëntë muajve të parë të vitit 2024, eksportet e automjeteve elektrike të Kinës drejt BE-së ranë me 7% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, por ato u rritën me më shumë se një të tretën në muajt gusht dhe shtator, përpara vendosjes së tarifave, sipas të dhënave nga Shoqata Kineze e Automjeteve Pasagjere.
Disa komentatorë ndërkombëtarë sugjerojnë se BE-ja po përpiqet të mbrojë industrinë e saj të makinave nga konkurrenca e fortë kineze, në mënyrë që të fitojë kohë për të përshpejtuar tranzicionin drejt makinave elektrike. Megjithatë, nga një analizë më e thelluar, proteksionizmi nuk është zgjidhja e duhur për të rritur konkurrencën e prodhuesve evropianë. Kompanitë kineze kanë demonstruar aftësi të larta inovative dhe investimet e tyre të vazhdueshme në hulumtim dhe zhvillim e kanë bërë Kinën lider në këtë sektor.
Automjetet shfaqen në dyqanin e prodhuesit kinez të automjeteve elektrike BYD në periferi të Brukselit, Belgjikë, 5 korrik 2024./Foto nga VCG
Nëse BE-ja e mbyll tregun e saj për automjetet elektrike kineze, do të ndihmojë prodhuesit evropianë në njëfarë mase, por do të dëmtojë njëkohësisht dinamikën e inovacionit dhe rritjes së sektorit. Pa presionin e konkurrencës, prodhuesit evropianë mund të ndihen të lirë për të ngadalësuar përparimin e tyre teknologjik, duke rrezikuar potencialin e Evropës për të qenë një lider global në tregun e automjeteve elektrike.
Ndikimi në çmimet dhe aksesin e konsumatorëve
Një pasojë e menjëhershme e tarifave do të jetë rritja e çmimeve për konsumatorët evropianë. Si rezultat i tarifave, prodhuesit do të kenë nevojë t'i kalojnë këto kosto tek konsumatorët, duke rezultuar në rritje të çmimeve të automjeteve elektrike. Kjo do të kufizojë aksesin për ata me të ardhura të ulëta dhe të mesme, të cilët përballen me vështirësi në blerjen e një makine elektrike. Dëshira e Bashkimit Evropian për të rritur përdorimin e automjeteve elektrike, për të reduktuar emetimet e karbonit mund të përballet me një pengesë të rëndësishme, duke e bërë më të vështirë për shumë qytetarë që të përfitojnë nga avantazhet e një të ardhmeje më të qëndrueshme.
Një aspekt tjetër i rëndësishëm që duhet marrë parasysh është se tarifat e vendosura mbi automjetet elektrike kineze kanë potencialin të pengojnë zhvillimin e energjisë së gjelbër dhe burimeve të rinovueshme. Bashkimi Evropian ka investuar shumë në promovimin e energjisë së pastër dhe ndihmuar në inkurajimin e prodhimit të automjeteve elektrike, por çdo bllokim i tregtisë do të përballet me sfida të mëdha. Pa një treg të hapur dhe konkurrencë të fortë, prodhuesit e automjeteve evropiane mund të ndihen të sigurt për të ngadalësuar investimet në energjinë e rinovueshme dhe teknologjitë e energjisë së gjelbër.
Marrëdhëniet BE-Kinë në tërësinë e tyre
Marrëdhëniet mes Bashkimit Evropian dhe Kinës janë komplekse e shpesh të tensionuara, dhe vendosja e tarifave mbi automjetet elektrike e ka theksuar këtë kompleksitet. Megjithatë, të dyja palët kanë një interes të përbashkët në adresimin e sfidave të ndryshimeve klimatike dhe kanë bërë përpjekje për të përmirësuar infrastrukturën për energjinë e pastër. Por, tarifat e vendosura nga BE-ja rrezikojnë të dëmtojnë çdo lloj bashkëpunimi në të ardhmen. Kjo situatë krijon tensione të panevojshme midis dy fuqive të mëdha ekonomike, duke kërcënuar marrëdhëniet e tyre tregtare. Vendosja e tarifave proteksioniste nuk i shërben stabilitetit të zinxhirit global të furnizimit të energjisë së pastër dhe është kundër interesave të përbashkëta për tranzicionin e gjelbër.
Bashkëpunimi në fushën e energjisë së gjelbër dhe teknologjive të automjeteve elektrike do të krijonte mundësi të reja për inovacion dhe rritje. Kina, si prodhuesi më i madh në botë i baterive për automjete elektrike, ka treguar përparim të jashtëzakonshëm në këtë fushë. Një partneritet midis të dyjave do të sillte përfitime për palët, duke përmirësuar konkurrencën globale dhe duke rritur mundësitë për punësim.
Përpjekjet e tilla mund të jenë një lajm i mirë për industrinë e makinave evropiane në afat të shkurtër, por do të dëmtojnë rritjen e BE-së në afat të gjatë. Mungesa e konkurrencës së ashpër vetëm sa do të ngadalësojë, jo të përshpejtojë, inovacionin te prodhuesit evropianë të makinave dhe do të vonojë, jo të përshpejtojë, kalimin e tyre drejt automjeteve elektrike.
Erik Solheim, ish-drejtor ekzekutiv i Programit të Kombeve të Bashkuara për Mjedisin u shpreh se tarifat për makinat elektrike kineze të avancuara janë në kundërshtim me të gjitha arsyet ekonomike. Ato do të na bëjnë më të varfër dhe do të ngadalësojnë transformimin e gjelbër në Evropë.
Së fundmi, vendimi i Bashkimit Evropian për të vendosur tarifa të larta mbi automjetet elektrike kineze është një reflektim i tensioneve të thella midis dy prej ekonomive më të mëdha në botë. Tensionet aktuale kërkojnë një qasje më bashkëpunuese për të arritur objektivat e përbashkëta për një ekonomi globale të qëndrueshme. Mbi të gjitha, kush do të paguaj me të vërtetë për këto tarifa është konsumatori evropian.
Nga ana konceptuale dhe nga ana pragmatike nuk mund të mendohet se kur njëra palë vendos tarifa, pala tjetër do të rrijë duarkryq. Pekini ka bërë gati listën e produkteve të BE-së që do të mbartin tarifa për të hyrë në tregun kinez. Rregullat e lojës duhet të jenë të barabarta për të gjithë. Bazuar në parimin e reciprocitetit, vendimi i BE-së do të shkaktojë pashmangshëm masa kundërvepruese, që potencialisht do të ndikojnë në industritë konkurruese të eksportit të BE-së që tregtojnë me Kinën.
Dr. Marsela Musabelliu
