Më shumë se gjysma e prodhimit të ushqimit në botë do të rrezikohet të dështojë brenda 25 viteve të ardhshme, pasi një krizë e shpejtë e përshpejtuar e ujit po mbërthen planetin, nëse nuk ndërmerren veprime urgjente për të ruajtur burimet ujore dhe për t’i dhënë fund shkatërrimit të ekosistemeve nga të cilat varet uji ynë i ëmbël, kanë paralajmëruar ekspertët në një rishikim historik.
Hidrocentrali i Fierzes - foto nga ASH
Gjysma e popullsisë së botës tashmë përballet me mungesën e ujit dhe ky numër pritet të rritet me përkeqësimin e krizës klimatike, sipas një raporti nga Komisioni Global për Ekonominë e Ujit, të botuar së fundmi.
Kërkesa për ujë të freskët do të tejkalojë furnizimin me 40% deri në fund të dekadës, sepse sistemet e ujit në botë po vihen nën “stres të paparë”, thuhet në raport.
Komisioni zbuloi se qeveritë dhe ekspertët e kanë nënvlerësuar shumë sasinë e ujit të nevojshëm për njerëzit që të kenë jetë të denjë. Ndërsa 50 deri në 100 litra në ditë nevojiten për shëndetin dhe higjienën e çdo personi, në fakt njerëzit kërkojnë rreth 4000 litra në ditë për të pasur ushqim adekuat dhe një jetë dinjitoze.
Për shumicën e rajoneve, ky vëllim nuk mund të arrihet në nivel lokal, kështu që njerëzit varen nga tregtia – në ushqim, veshje dhe mallra të konsumit – për të përmbushur nevojat e tyre.
Disa vende përfitojnë më shumë se të tjerët nga “uji i gjelbër”, që është lagështia e tokës që është e nevojshme për prodhimin e ushqimit, në krahasim me “ujin blu” nga lumenjtë dhe liqenet. Raporti zbuloi se uji lëviz nëpër botë në “lumenj atmosferikë” të cilët transportojnë lagështi nga një rajon në tjetrin.
Kriza e ujit - foto ilustruese nga Portal ambiental
Rreth gjysma e reshjeve të shiut në tokë mbi tokë vjen nga bimësia e shëndetshme në ekosisteme që e kthejnë ujin në atmosferë dhe gjenerojnë re që më pas lëvizin kundër erës. Kina dhe Rusia janë përfituesit kryesorë të këtyre sistemeve “lumore atmosferike”, ndërsa India dhe Brazili janë eksportuesit kryesorë, pasi masa e tyre tokësore mbështet rrjedhën e ujit të gjelbër në rajone të tjera.
Midis 40% dhe 60% e burimit të reshjeve të ujit të ëmbël gjenerohet nga përdorimi i tokave fqinje, por vendet duhet të fillojnë të bashkëpunojnë për menaxhimin e burimeve ujore përpara se të jetë tepër vonë.
Specialistët thonë se ata duhet të mendjnë rrënjësisht se si do të ruajnë burimet e ujit të freskët, si do ta përdorim atë në mënyrë shumë më efikase dhe se si do të jenë në gjendje të kenë akses në ujin e ëmbël në dispozicion për çdo komunitet, duke përfshirë të pambrojturit, me fjalë të tjera, si të ruhet barazia midis vendeve të pasura dhe atyre të varfëra.
Komisioni Global për Ekonominë e Ujit u krijua nga Holanda në vitin 2022, duke u mbështetur në punën e dhjetëra shkencëtarëve dhe ekonomistëve kryesorë, për të formuar një pamje gjithëpërfshirëse të gjendjes së sistemeve hidrologjike globale dhe mënyrën e menaxhimit të tyre.
Nje femije qe vuan efektet e thatesires - foto nga ATSH
Raporti i tij prej 194 faqesh është studimi më i madh global që shqyrton të gjitha aspektet e krizës së ujit dhe sugjeron zgjidhje për politikëbërësit.
Gjetjet e raportit janë të zymta. Uji është viktima numër një e krizës klimatike, ndryshimet mjedisore që shohim tani, janë të pranishme në nivel global dhe po vënë në rrezik të gjithë stabilitetin e sistemeve të tokës.
Kriza klimatike manifestohet para së gjithash në thatësira dhe përmbytje. Kur mendoni për valët e të nxehtit dhe zjarret, ndikimet vërtet të forta janë nëpërmjet lagështirës – në rastin e zjarreve, fillimisht thahen peizazhet e më pas digjen.
Përgatiti: N. Kraja
