(Foto nga iStock)
Alveolat dhe rëndësia e tyre. Kuriozitete mjekësore
Alveolat ndodhen në mushkëri, vjen nga një fjalë latine që do të thotë "zgavër e vogël". Alveolat, janë vendi ku oksigjeni shkëmbehet me dioksid karboni. Oksigjeni i thithur kalon nëpër alveola dhe në gjak, i cili më pas bartet në shumë inde trupore. Dioksidi i karbonit udhëton në gjak nga indet dhe kalon nëpër alveola për t'u nxjerrë jashtë. Përveç përpunimit të oksigjenit dhe dioksidit të karbonit, alveolat përmbajnë qeliza imune të quajtura 'makrofagë alveolarë', të cilët pastrojnë çdo grimcë të padëshiruar që thithet, përfshirë bakteret. Alveolat përmbajnë gjithashtu një lëng të quajtur 'surfaktant', i cili ndihmon në ruajtjen e formës së qeseve të ajrit dhe mbajtjen e tyre të hapura në mënyrë që oksigjeni dhe dioksidi i karbonit të kalojnë. Disa gjendje mjekësore të njohura si sëmundje të mushkërive alveolare mund të ndikojnë drejtpërdrejt në alveola. Pneumonia, për shembull, shkakton inflamacion në alveola dhe i mbush ato me qelb, gjë që e vështirëson frymëmarrjen. Tuberkulozi mund të bllokojë alveolat përmes rritjes së nyjeve në indin e mushkërive. Lëngu i tepërt në mushkëri mund të çojë në një edemë pulmonare. Nëse lëngu mblidhet në alveola, mund të shkaktojë dështim të frymëmarrjes sepse gjaku nuk merr mjaftueshëm oksigjen.
Foto nga lindenberg cancer and hematologji center
Onkologjia
Onkologjia është degë e mjekësisë që merret me studimin, trajtimin, diagnostikimin dhe parandalimin e kancerit. Fjala "onco" do të thotë pjesa më e madhe, masë, ose tumor ndërsa "-logy" do të thotë studim. Kanceri fillon kur qelizat në një pjesë të trupit fillojnë të rriten jashtë kontrollit. Trajtimet mund të përfshijnë kirurgji, kimioterapi, terapi rrezatimi dhe medikamente të tjera. Një profesionist mjekësor që praktikon onkologji është një onkolog.
Onkologjia ka të bëjë me: diagnozën kancerit; Terapia: (p.sh. kirurgji, kimioterapi, radioterapi dhe modalitete të tjera); Kujdesi paliativ i pacientëve me sëmundje malinje terminale dhe përpjekje të tjera depistuese të nevojshme për trajtimin e kancerit të gjirit. Nën-specialitetet kryesore në Onkologji përfshijnë: Neuro-onkologjinë e fokusuar në kanceret e trurit; Onkologjia okulare me fokus kancerin e syrit; Onkologjia e kokës dhe qafës me fokus në kanceret e kavitetit oral, zgavrës së hundës, orofaringut, hipofaringut dhe laringut; Onkologjia torakale me fokus në kanceret e mushkërive, mediastinumit, ezofagut dhe pleurës; Onkologjia e gjirit me fokus në kanceret e gjirit; Onkologjia gastrointestinale e fokusuar në kanceret e stomakut, zorrës së trashë, rektumit, kanalit anal, mëlçisë, fshikëzës së tëmthit, pankreasit; Onkologjia e kockave dhe muskuloskeletore duke u fokusuar në kanceret e eshtrave dhe indeve të buta; Onkologji pediatrike; Hemato onkologjia me fokus kanceret e gjakut; Onkologjia veterinare me fokus kancerin tek kafshët dhe disa fusha të tjera.
Foto nga continental hospital
Glikogjeni dhe forma kryesore e depozitimit të glukozës tek kafshët dhe njerëzit
Glikogjeni është një karbohidrat kompleks dhe forma kryesore e depozitimit të glukozës tek kafshët dhe njerëzit. Ai shërben si një rezervë energjie, duke i lejuar organizmat të ruajnë glukozën për përdorim të mëvonshëm kur rriten kërkesat e trupit për energji. Glikogjeni ruhet kryesisht në mëlçi dhe muskuj. Struktura e glikogjenit i ngjan një peme shumë të degëzuar, e përbërë nga shumë molekula glukoze të lidhura së bashku. Ajo sintetizohet përmes një procesi të quajtur glikogjenezë, i cili përfshin aktivizimin e një enzime të quajtur glikogjen sintazë. Kur nivelet e glukozës në gjak janë të larta, glukoza e tepërt konvertohet në glikogjen dhe ruhet në mëlçi. Më vonë, kur nivelet e glukozës në gjak bien, glikogjeni zbërthehet në glukozë përmes një procesi të quajtur glikogjenolizë. Kjo siguron një burim të shpejtë dhe lehtësisht të disponueshëm të glukozës për prodhimin e energjisë.
Glikogjeni luan një rol vendimtar në ruajtjen e niveleve të sheqerit në gjak gjatë periudhave të agjërimit ose aktivitetit fizik intensiv. Ai vepron si një tampon, duke parandaluar rënien e papritur të niveleve të glukozës në gjak, të cilat mund të çojnë në hipoglicemi. Përveç rolit të tij në ruajtjen e energjisë, glikogjeni ka edhe funksione strukturore. Ndihmon në ruajtjen e strukturës dhe integritetit të qelizave, veçanërisht në inde si mëlçia dhe muskujt. Në përgjithësi, glikogjeni është një rezervë e rëndësishme energjie dhe luan një rol jetik në rregullimin e niveleve të glukozës në gjak dhe mbështetjen e proceseve të ndryshme fiziologjike në trup.
Foto nga Verywell health
Roli i muskujve në çrregullimet neurodegjenerative
Sëmundjet neurodegjenerative, si ALS (Skleroza Lateral Amotorizuese), Parkinsoni dhe Alzheimeri, janë të njohura për ndikimin e tyre shkatërrues në sistemin nervor. Ato shkaktojnë çrregullime motorike dhe kognitive, duke u përhapur efektet e dëmtimit edhe në muskuj. Megjithatë, studimet e fundit tregojnë se indi muskulor luan një rol të rëndësishëm në dinamikën e këtyre sëmundjeve, duke e thelluar kështu kuptimin tonë mbi lidhjen mes sistemit nervor dhe muskujve. Në rastin e ALS-së, sëmundja karakterizohet nga atrofi dhe degradim të muskujve, si pasojë e degjenerimit të neuroneve motorike. Kjo çon në një alterim të ekspresionit të gjeneve, akumulim të proteinave dhe stres oksidativ. Po ashtu, atrofi muskujsh dhe disfunksion mitokondrial vërehen edhe në pacientët me Alzheimer, duke nënkuptuar se ndikimi i sëmundjes shkon përtej sistemit nervor. Pacientët me sëmundjen e Parkinsonit gjithashtu përjetojnë atrofi muskulore, ndryshime në përbërjen e muskujve. Këto ndryshime kanë implikime të rëndësishme për funksionin dhe forcën muskulore, duke e vështirësuar përditshmërinë e pacientëve. Dëmtimi që fillon në tru është i pashmangshëm dhe reflektohet në muskuj, duke sugjeruar se muskujt përbëjnë një pjesë të rëndësishme të patologjisë. Megjithatë, roli i tyre shpesh mbetet në hijen e njohurive tona, duke kërkuar një vëmendje më të madhe në hulumtime. Kjo lidhje mes sistemit nervor dhe muskujve është një fushë e re dhe emocionuese studimi.
Njohja e ndikimit të sëmundjeve neurodegjenerative në muskuj mund të ofrojë mundësi të reja për diagnostikimin dhe trajtimin e këtyre sëmundjeve, si dhe përmirësimin e cilësisë së jetës për pacientët. Duke kuptuar më mirë këtë lidhje, mund të zhvillohen strategji të reja terapeutike që adresojnë jo vetëm simptomat neurologjike, por edhe ato muskulore, duke ofruar një qasje më të integruar për menaxhimin e këtyre sëmundjeve të komplikuara. Sëmundjet neurodegjenerative kanë ndikime të rëndësishme dhe të shumëfishta në muskuj, duke ndikuar në forcën, funksionin dhe shëndetin e përgjithshëm muskulor. Disa nga ndikimet kryesore përfshijnë:
1. Atrofi muskulore: Një nga pasojat më të zakonshme të sëmundjeve neurodegjenerative është atrofi (shkurtimi) i muskujve. Kjo ndodh për shkak të humbjes së neuroneve motorike, të cilat janë përgjegjëse për stimulimin e muskujve. Pa stimulim të mjaftueshëm, muskujt fillojnë të dobësohen dhe të humbasin masën. 2. Disfunksion mitokondrial: Sëmundjet si Alzheimeri dhe Parkinsoni lidhen me disfunksionin e mitokondrieve, të cilat janë përgjegjëse për prodhimin e energjisë në qelizat muskulore. Kjo ndikon në aftësinë e muskujve për të prodhuar energji të nevojshme për kontraktimin e tyre, duke shkaktuar lodhje të shpejtë dhe dobësi.
3. Ndryshime në strukturën e muskujve: Sëmundjet neurodegjenerative shpesh shkaktojnë ndryshime në përbërjen e muskujve, duke përfshirë rritjen e indit të lidhjes dhe zvogëlimin e indeve muskulore. Kjo ndikon në elasticitetin dhe forcën e muskujve.
4. Akumulimi i proteinave: Në disa sëmundje, si Parkinsoni, ndodhin akumulime të proteinave të dëmshme (p.sh., alfa-sinukleina) në qelizat muskulore, të cilat ndihmojnë në zhvillimin e disfunksionit muskulor. Këto akumulime mund të pengojnë funksionimin normal të qelizave.
5. Inflamacioni: Inflamacioni sistemik është i zakonshëm në sëmundjet neurodegjenerative dhe mund të kontribuojë në çrregullime muskulore. Inflamacioni mund të dëmtojë qelizat muskulore dhe të kontribuojë në atrofi dhe dobësi të muskujve.
6. Përkeqësimi i orientimit dhe ekuilibrit: Sëmundjet neurodegjenerative ndikojnë në sistemin nervor, duke shkaktuar probleme me orientimin dhe ekuilibrin. Kjo ndikon në aftësinë për të përdorur muskujt në mënyrë efektive, duke rritur rrezikun e rënieve dhe lëndimeve.
7. Mungesa e aktivitetit fizik: Shumica e pacientëve me sëmundje neurodegjenerative përjetojnë vështirësi në lëvizje, që mund të çojë në uljen e aktivitetit fizik. Kjo ulje e aktivitetit përforcon problemet muskulore dhe mund të çojë në një cikël të vështirë nga i cili është e vështirë të dalësh.
8. Ndikimi në shëndetin mendor: Dobësimi i muskujve dhe kufizimet në aktivitetin fizik gjithashtu mund të kenë ndikime negative në shëndetin mendor, duke çuar në depresion dhe ankth, që përkeqëson gjithashtu shëndetin muskulor. Këto ndikime e bëjnë të nevojshme një qasje të integruar për trajtimin e sëmundjeve neurodegjenerative, e cila përfshin menaxhimin e simptomave neurologjike dhe muskulore, si dhe promovimin e aktivitetit fizik dhe terapisë fizike për të ruajtur sa më shumë funksionin muskulor.
Përgatiti: Freskida Miloti
