Ndotja rrezik global - foto ilustruese  ecoodallecitta

Bota po përballet me një “krizë të rëndë të shëndetit publik”, në pothuajse të gjithë kontinentin, ku ekzistojë shumë zona me nivele të rrezikshme të ndotjes së ajrit. Kështu  99% e popullsisë së botës thith ajër të ndotur. Alarmi është dhënë nga Fondacioni i Mbrojtjes së Kafshëve (WWF) dhe Organizata Botërore e Shëndetit (OBSH).

Ndotja e ajrit shkakton mbi 7 milionë vdekje të parakohshme në vit. Ndotja e ajrit përfaqëson një “urgjencë globale të shëndetit publik”, duke qenë shkaku kryesor i mbi 7 milionë vdekjeve të parakohshme në vit. Aktualisht, 99% e popullsisë së botës thith ajër të pasigurt. Fëmijët janë veçanërisht të prekshëm, me mbi 700 000 vdekje nën moshën 5 vjeç, duke përbërë 15% të të gjitha vdekjeve në këtë grupmoshë. Ky alarm, i ngritur në mënyrë të përsëritur nga OBSH, tani rinis nga WWF me vëllimin e dytë të raportit “Nuk ka shëndet në një mjedis të sëmurë: ndotja dhe ajri”.

Me rastin e Natyrës Urbane, WWF synon të nxjerrë në pah ndikimet e humbjes së natyrës në shëndetin e njeriut dhe planetin dhe urgjencën e adoptimit të zgjidhjeve konkrete dhe efektive të gjelbra të bazuara në natyrë.

Situata e ndotjes në Evropë

Mbi 70% e qytetarëve evropianë jetojnë në zona urbane ku dendësia e lartë e popullsisë dhe aktivitetet ekonomike shkaktojnë nivele të larta të ndotjes së ajrit. Ndotësit kryesorë përfshijnë grimcat e imëta (PM), monoksidin e karbonit (CO), ozonin (O3), dioksidin e azotit (NO2) dhe dioksidin e squfurit (SO2). Këta ndotës janë të pranishëm në doza të ulëta kronike, por efektet e bashkëekspozimit ende nuk kuptohen mirë. Këta ndotës vijnë kryesisht nga burime të krijuara nga njeriu, si trafiku rrugor, ngrohja e shtëpive dhe oxhaqet e fabrikave, duke i bërë qytetet viktimat kryesore.

Ndotja rrezik global - foto ilustruese  ecoodallecitta

Në Evropë, ekspozimi ndaj grimcave të imëta shkaktoi 253 000 vdekje të parakohshme, 52 000 janë të lidhura me dioksidin e azotit dhe 22 000 me ozonin, për një total prej gati 330 000 vdekjesh.

Ndikimi i ndotësve të brendshëm

Ekspozimi ndaj ndotësve është shpesh më i madh brenda shtëpive. Në vendet e industrializuara, ne kalojmë mbi 90% të kohës sonë në ambiente të mbyllura, të tilla si shtëpi dhe zyra. Bojrat, plastika, mbushja me shkumë dhe objekte të tjera të zakonshme mund të çlirojnë kimikate të dëmshme që prishin sistemin endokrin dhe të grumbullohen në mjedis dhe në trupin e njeriut, me efekte të rënda shëndetësore. Mbi 3 milionë vdekje në mbarë botën shkaktohen nga ndotja e ajrit në familje, nga të cilat mbi 237 000 janë fëmijë nën 5 vjeç.

Ndikimi mbi kafshët dhe ekosistemet

Kafshët shtëpiake, të tilla si qentë dhe macet, janë gjithashtu në rrezik për disa lloje kanceri për shkak të ekspozimit ndaj ndotësve të ajrit urban dhe shtëpiak. Macet, në veçanti, mund të kenë përqendrime të substancave të dëmshme nga pluhuri i shtëpisë deri në 50 herë më shumë se tek njerëzit.

Ekosistemet ndikohen edhe nga ndotja e ajrit, e cila ndikon në rritjen e bimësisë dhe të bimëve, duke shkaktuar acidifikimin dhe eutrofikimin e ujit dhe tokës.

Trafiku i rneduar neper qytete, nje nga shkaqet e ndotjes - foto ecoodallecitta

Ekspertët thonë se duhen marrë masa urgjente. Ata tregojnë për një numër në rritje të provave që tregojnë se ndotja e ajrit prek pothuajse çdo organ në trup dhe është e lidhur me një gamë të madhe problemesh shëndetësore nga sëmundjet e zemrës dhe mushkërive te kanceri dhe diabeti, depresioni dhe sëmundjet mendore deri te uljet në lindje.

Megjithatë, natyra mund të ndihmojë në zbutjen e efekteve të ndotjes së ajrit. Specialistët thonë se zgjidhjet e bazuara në natyrë mund të përmirësojnë cilësinë e ajrit, të ulin temperaturat dhe të parandalojnë dëmtimet nga përmbytjet dhe stuhitë.

Kërkesat e WWF dhe iniciativat lokale

WWF bën thirrje për mbrojtje më të mirë të së drejtës për ajër të pastër dhe veprime konkrete nga institucionet, kompanitë dhe qytetarët për uljen e ndotjes së ajrit. Është thelbësore që institucionet të harmonizojnë politikat me rekomandimet e reja të OBSH-së dhe të financojnë projekte për ta bërë ajrin më të pastër. Kompanitë duhet të adoptojnë teknologjitë më të mira të disponueshme dhe qytetarët mund të kontribuojnë duke zgjedhur mjete të qëndrueshme transporti dhe duke u kujdesur për hapësirat e gjelbra.

Përgatiti: N. Kraja