Nassim Nicolas Taleb shkruan se “Politika e jashtme e Kinës, deri më tani, duket më pak shkatërruese se modeli i vjetruar anglo-amerikan. Ata përpiqen t'i bëjnë palët të shkojnë mirë, si Irani dhe Arabia Saudite (ose fraksionet e ndryshme palestineze); Ndërsa modeli anglo-amerikan konsiston në mbështetjen e njërës anë kundër anës tjetër. Kjo është e jashtëzakonshme”.
Pikërisht këtë qasje dhe atribut të politikës së jashtme të Republikës Popullore të Kinës e kam menduar vazhdimisht, sa herë më është dashur ta krahasoj atë me politikën e jashtme të disa Fuqive të tjera të Mëdha. Kam përshtypjen se jo vetëm Kina, por edhe Fuqitë e tjera rajonale aziatike kanë një model të ndryshëm në ushtrimin e politikës së jashtme, bazuar në ekuilibër më të avancuar sesa disa fuqi perendimore. Besohet se kësaj kategorie i përket edhe politika e jashtme e Republikës Turke, pavarësisht se ajo është anëtare e NATO-s.
Takohet liderët Kinë-Francë-BE/Xinhua
Taleb merr si shembuj dhe analizon raportet e Kinës me aleatët, me palë të ndryshme në konflikt, me kundërshtarë dhe rivalë e më në fund shkruan në mënyrë krahasuese diferencën në politikën e jashtme të të mëdhenjve të botës së sotme: - Kina punon për ekuilibër, harmoni, pajtim dhe paqe. Këtë dëshiron të thotë filozofi dhe studiuesi i shquar. Ndërsa SHBA-të duan ta bëjnë paqen duke mbështetur një palë dhe diku iu kundërvënë një pale tjetër. E nëse i përmbahemi filozofisë, atëherë mësojmë se ekuilibri krijon harmoninë, harmonia paqen, ndërsa të gjitha këto bazohen te logjika e arsyetimit dhe e vendimmarrjes! Prishja e këtij ekuilibri dëmton paqen e harmoninë dhe shkakton luftëra e konflikte të shumta.
Por kjo vjen nga një arsye. Fuqitë e Mëdha tradicionale si SHBA-të, Rusia, Franca e deri diku edhe Britania e Madhe kanë krijuar steriotipe sundimi dhe imponimi në planin kontinental ose global bazuar në psikologjinë e fuqisë që ato përfaqësojnë. Të qenit për shekuj e dekada ndër më të fuqishmit e botës i ka bërë disa prej këtyre vendeve të ushqejnë besimin se duke përkrahur një palë dhe kundërshtuar ashpër pa asnjë lloj kompromisi një palë tjetër, munden të realizojnë interesat e tyre jetike në glob. Sigurisht që ky besim nuk ka ardhur ashtu së koti. Ka patur efekt imponimi sipas formulës kundër dhe pro. Megjithatë ai ekuilibër ka qenë gjithmonë i përkohshëm dhe jo afatgjatë. Dhe natyrshëm nuk mund të ishte ndryshe derisa filozofia (Immanuel Kant) përcakton se “një paqe e imponuar është parathënia e një konflikti të ardhshëm”!
presidenti i Rusisë, Vladimir Putin bëri bisedime me presidentin e Kinës, Xi Jinping/Xinhua
Me këtë arsyetim logjik do të duhej p.sh të shihej edhe pozicioni i Republikës Popullore të Kinës sa i përket vatrave të sotme të konfliktit në Ukrainë dhe në Gaza. Në këtë kuptim qëndrimet kineze në politikën e jashtme marrin kuptimin e arsyes logjike në funksion të harmonisë njerëzore. Këtë tipar dallues të politikës së saj e shohim edhe në trajtimin e dy konflikteve të sotme të mëdha, në Ukrainë dhe në Lindjen e Mesme. Javën që po mbyllet presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, ishte për vizitë në Pekin dhe zhvilloi bisedime me presidentin e Kinës, Xi Jinping.
Ndërkaq duhet besuar se vendet jo koloniale, si Kina, nuk kanë përvojën e sundimit sipas parimit „Përça e sundo”! Pikërisht nga këtu fillon edhe qasja e sotme e Republikës Popullore të Kinës në marrëdhëniet ndërkombëtare e sidomos ndikimi e veprimi i saj për zgjidhjen e vatrave të konfliktit, bazuar në balance dhe qëndrime të paanshme. Është e natyrshme që pozicionimi në këtë aspekt të japë kreditë në ndërmjetësimin e zgjidhjes së krizave dhe vatrave të konfliktit. Ukraina dhe Gaza janë sot dy prej tyre, të cilat rrezikojnë paqen dhe stabilitetin e përgjithshëm.
Është folur e përfolur shumë sa i përket vizitës ës fundit të presidentit rus në Pekin. Konotacionet negative për krijimin e dy blloqeve ushtarake e politike në konflikt të tipit të Luftës së Ftohtë apo të nxehtë besoj se janë të paarsyetuara, të pabaza dhe hipotetike.
përfaqësuesit e Iranit dhe të Arabisë Saudite bënë dialogun në Pekin/Ministria e Jashtme e Kinës
Por nëse e shohim në thelb vizitën dhe marrëdhënien midis tyre atëherë natyrshëm mund të dallojmë diferencat midis tyre, veçmas sa i përket zhvillimeve të sotme i edhe për luftën në Ukrainë ata kanë diferencat midis tyre. Ndërsa Republika Popullore e Kinës përmbahet principeve të paqes dhe stabilitetit ndërkombëtar, Federata Ruse praktikisht ndodhet në skalionin e destabilizimit të paqes dhe të rendit botëror. Ndaj dhe roli i Kinës për shuarjen e konfliktit dhe rivendosjen e rendit është i domosdoshëm. Ndërmjetësimet e paqes nuk mund t’i bëjnë Fuqitë e Mëdha që luajnë sipas formulës “Ose mik, ose armik i imi”!
Enver Bytyçi
