Këtë vit, 3 maji, Dita Botërore e Lirisë së shtypit, iu kushtua gazetarisë mjedisore. Në një raport, UNESCO rrit ndërgjegjësimin për kërcënimin kryesor ndaj informacionit në një epokë të shënuar nga ndryshimet klimatike dhe krizat e shpeshta mjedisore. Dokumenti thekson një shqetësim për rritjen e nivelit global të akteve të agresionit kundër gazetarëve që mbulojnë këto çështje në vitet e fundit.
Raporti, i titulluar "Shtypi dhe planeti në rrezik" i paraqitur gjatë Konferencës Botërore për Lirinë e Shtypit në Santiago të Kilit, raporton se të paktën 749 gazetarë që kanë trajtuar apo mbrojtur çështje të problematikave mjedisore janë vrarë, sulmuar, arrestuar ose kanë pësuar veprime ligjore në 15 vitet e fundit. Dokumenti paralajmëron gjithashtu për rreziqet që lidhen me përhapjen e dezinformatave dhe lajmeve të rreme për tema që kërkojnë lirinë e aksesit në burime dhe mundësinë e diskutimit të hapur në mënyrë që të sigurohet besueshmëria shkencore e informacionit.
Foto ilustruese - burimi Koha
"Bota po përjeton një emergjencë mjedisore të paprecedentë, një kërcënim ekzistencial për këtë dhe brezat e ardhshëm. Njerëzit duhet të informohen dhe roli i gazetarëve është vendimtar", deklaron Antonio Guterres, Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së.
“Gazetaria mjedisore është një profesion gjithnjë e më i rrezikshëm”, thotë Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Canela, duke nënvizuar se si sipas UNESCO-s, në pesëmbëdhjetë vitet e fundit ka pasur rreth 750 sulme kundër gazetarëve dhe organizatave informative që merren me çështje mjedisore.
Canela tha gjithashtu se në 50 vitet e fundit janë vrarë 44 gazetarë për mbulim të çështjeve mjedisore. Ai tha se është e rëndësishme të kujtojmë se gazetarët janë vëzhgues të rëndësishëm të zonës së konfliktit dhe se ata ofrojnë informacion shpëtimtar për të gjithë popullsinë civile të prekur nga konflikti.
Foto ilustruese - wikipedia
Çdo vit, Kombet e Bashkuara identifikojnë një temë qendrore për Ditën Botërore të Lirisë së Shtypit 2024 e cila i kushtohet të gjitha krizave mjedisore që po prekin të gjithë ekosistemin global, një faktor krize që e bën informacionin gjithnjë e më të nevojshëm për të kthyer informacionin global në ndihmë të opinionit publik. Ndotja, migrimi i klimës, shfrytëzimi i lëndëve të para, nxjerrja e paligjshme dhe madje edhe trafikimi i kafshëve, gjuetia pa leje dhe shpyllëzimi janë disa nga çështjet më të rëndësishme mjedisore. Gazetarisë i kërkohet t'i shikojë këto dhe shumë çështje të tjera urgjente me një sy vigjilent dhe pa kushte për të kryer më së miri rolin e saj si roje.
“Gazetaria përballë krizës mjedisore”. Për UNESCO-n, është kufiri i ri ku kalon informacioni i lirë në hetimet gazetareske mbi kërcënimet ndaj mjedisit. Kriza e klimës dhe biodiversitetit nuk po prek vetëm mjedisin dhe ekosistemet, por edhe jetën e miliarda njerëzve në mbarë botën.
Organizata e Kombeve të Bashkuara e ka rezervuar këtë 3 maj për ata që tregojnë "historitë e trazirave dhe humbjeve, të cilat meritojnë të njihen dhe të ndahen". Ajo ia kushtoi festimet atyre gazetarëve që “punojnë në vijën e parë në luftën tonë kolektive për shëndetin e planetit tonë dhe luftën tonë për një jetë të jetueshme”.
Duke rrëfyer tragjeditë njerëzore të shkaktuara nga shkatërrimi fajtor i mjedisit, të cilat "mund të jenë gjithashtu shqetësuese", të cilat "nuk janë gjithmonë të këndshme për t'u kushtuar vëmendje", veçanërisht kur mohojnë propagandën me interesa personale dhe rrëfimet e përshtatshme. Por, nënvizon OKB-ja, “ekspozimi i krizës është hapi i parë drejt zgjidhjes së saj”.
Kjo është arsyeja pse roli i gazetarëve është vendimtar”, shpjegon UNESCO. Duke theksuar se “përmes punës së tyre, guximit dhe këmbënguljes së tyre, ne mund të dimë se çfarë po ndodh në të gjithë planetin”. Dokumenti i OKB-së shton se "në këtë Ditë Botërore të Lirisë së Shtypit, ne njohim dhe festojmë punën e tyre për të na ndihmuar të krijojmë një të ardhme më të mirë".
Iran - foto nga Mehdi Mohebipour
Për WPFD 2024, ajo nisi edhe fushatën "Kjo histori duhet treguar". Përzgjedhja e shtatë pozave të bëra në Iran (foto nga Mehdi Mohebipour në kopertinë), Indonezi, Gana, Spanjë, Greqi, Bolivi, Zimbabve. Ato janë të gjitha foto, por ato kanë të bëjnë vetëm me trazira natyrore në shkallë të gjerë, ku përgjegjësitë zbehen në anonimitetin global. Për UNESCO-n është tashmë një pikë kthese, duke lënë në hije kufizimet gjithnjë në rritje për informacionin e lirë, për të rritur "rëndësinë e gazetarisë dhe lirisë së shprehjes në kontekstin e krizës aktuale globale mjedisore".
Përgatiti: Neritana Kraja
