Si i kaloni zakonisht fundjavat? Për shumë njerëz, mund të përfshijë mbledhjen me miqtë, ngrënien jashtë, shikimin e filmave ose blerjet.

Kjo ishte dikur rutinë për Chen Lingyi, një 27-vjeçare nga Shangai. Por tre vjet më parë, sapo kishte mbaruar universitetin dhe duke filluar karrierën e saj, Chen u befasua kur zbuloi se edhe pasi u përpoq të kursente para për disa muaj, llogaria e saj bankare ishte ende në thelb bosh.

foto nga China Daily

Duke reflektuar mbi zakonet e saj të shpenzimeve, Chen kuptoi se çdo aspekt i jetës së qytetit dukej se kërkonte para dhe fundjavat e qeta praktikisht ishin bërë sinonim i konsumit.

Duke ecur nëpër rrugë, dukej sikur çdo vitrinë kishte çmimin e vet, kujton ajo.

Megjithatë, qytetet janë plot me burime, kështu që Chen filloi të pyeste nëse kishte mënyra alternative për të përdorur hapësirat urbane përtej konsumizmit.

Të shtyrë nga kurioziteti dhe vendosmëria për të bërë një ndryshim, Chen dhe 26 shokë themeluan grupin “Gratis” në maj 2022. Ata nisën një projekt eksperimenti social të titulluar “100 mënyra për të shijuar një fundjavë në një qytet të madh pa shpenzuar para”.

Chen Lingyi/foto nga China Daily

Anëtarët e grupit e quajtën veten “pula në hapësirë”, të frymëzuar nga pulat që ushqehen në natyrë, ose që jetojnë nga mbetjet e fermave, duke pasur një mish të fortë për shkak të lëvizjes së tyre të vazhdueshme.

“Kur hasëm termin “pulë në hapësirë”, u emocionuam sepse përputhej në mënyrë të përkryer me identitetin tonë”,- kujton Chen.

27 “pulat në hapësirë”, të gjithë në të 20-at e tyre dhe me prejardhje të ndryshme, duke përfshirë studentë, stilistë, arkitektë, artistë dhe studiues, ndanë disa pyetje të përbashkëta: A është shpenzimi i parave qasja mbizotëruese ndaj aktiviteteve të fundjavës në ditët e sotme? Pse stilet e jetesës janë të ndërthurura vazhdimisht me konsumin? Si ka evoluar hapësira urbane?

Duke shpërndarë pyetësorë për publikun, ata zbuluan mënyra të shumta befasuese për të shijuar fundjavat pa shpenzuar para, të tilla si kërcimi dhe ushtrimet në lëndinën e parkut me altoparlant, organizimi i klubeve të librave dhe shfaqjeve të filmave në shtëpi, mbledhja e gurëve buzë lumit, ndërveprimi me kafshët në rrugë, vullnetarizmi në tempuj, apo edhe duke u bërë model flokësh për një prerje flokësh falas.

Vetë Chen gjithashtu filloi t'i kushtonte më shumë vëmendje burimeve të lira rreth saj. Ajo zbuloi se disa dyqane lulesh ofronin lule falas për kalimtarët dhe disa kafene ose parukierë shfaqnin tabela si “Kafe falas” apo “Prerje flokësh falas”, duke ofruar mundësi trajnimi praktike për stafin e tyre të ri.

Ndër këto ide dhe këshilla, qëllimi i mosshpenzimit të parave ishte tema kryesore e shqyrtimit për anëtarët e “Gratis”.

“Mos të shpenzosh para nuk do të thotë mos të japësh asgjë. Përkundrazi, na bën të kuptojmë se paratë nuk janë shkëmbimi i vetëm”,- tha Zhang Congzhi, 23 vjeç, student i diplomuar në Universitetin e Hong Kongut.

A Ting (pseudonim), një tjetër anëtar i grupit, shpreson që kënaqësia e mosshpenzimit të parave të vijë nga ndërgjegjësimi dhe kontrolli mbi dëshirat dhe zgjedhjet e dikujt.

Chen citoi Kevin Kelly, bashkëthemelues i revistës “Wired”, i cili thotë: “Qasja është më e mirë se pronësia”.

Kelly argumentoi se gjërat e lira nuk gjenerojnë një ndjenjë të fortë pronësie dhe mosmbajtja e gjërave i çliron njerëzit nga përgjegjësitë e kujdesit, mirëmbajtjes, organizimit, pastrimit dhe ruajtjes.

Pas këtyre këndvështrimeve qëndrojnë historitë personale, hulumtimet dhe reflektimet e anëtarëve të “Gratis”. Duke ndjerë se kishte kaq shumë për të ndarë në këtë temë, ata së bashku nxorën një revistë të titulluar “Kalimi i kohës pa shpenzuar para”.

Kjo revistë nuk është në shitje, por shpërndahet falas në librari, biblioteka, kafene dhe hapësira për bashkëpunim.

Aktualisht, mbi 80 vende e ofrojnë këtë revistë, duke mbuluar qytetet kryesore si Pekini, Shangai, Guangzhou dhe Shenzhen, si dhe qytete më të vogla duke përfshirë Zhangzhou në provincën Fujian të Kinës lindore, Lijiang në provincën Yunnan të Kinës jugperëndimore dhe Huangshan në provincën Anhui të Kinës lindore.

Anëtarët e “Gratis” përmblodhën përvojat e tyre në një formulë për të shijuar fundjavat në qytetet e mëdha pa shpenzuar para. Ky plan përfshin katër burime kryesore të lira: hapësirat urbane, shërbimet publike, ndarjen e gjërave dhe aktivitetet krijuese.

Zhang, i diplomuar për shkenca sociale me fokus në kulturën mediatike dhe qytetet krijuese, u thellua në ndërveprimet e njerëzve me mjediset urbane. Ai zbuloi se hapësirat moderne urbane shpesh kujdesen për sjelljen e konsumatorit, duke i bërë njerëzit t'u besojnë natyrshëm vendeve të caktuara për konsum.

Për shembull, ai kreu një studim mbi tualetet e parkut dhe zbuloi se pavarësisht nga shumë standarde sanitare, njerëzit ende i perceptonin në mënyrë të pandërgjegjshme ato si të papastra, duke preferuar të përdornin tualetet në qendrat tregtare.

Bibliotekat e komunitetit të Hong Kongut ofrojnë një shembull tjetër interesant. Zhang pa se ato bashkëjetojnë me tregjet e perimeve brenda ndërtesave, të vendosura zakonisht në katet e fundit. Megjithatë, ai vuri re se shumë nga vendet shpesh liheshin bosh. “Përdorimi i hapësirave publike nga njerëzit është shumë i kufizuar”,- tha ai.

Zhang theksoi rëndësinë e komunikimit dhe ndërveprimit të vërtetë midis individëve dhe mjediseve të tyre urbane.

Zhang Congzhi/foto nga China Daily

Ai thotë se për shumë të rinj, udhëtimi është bërë mjaft mekanik. Ata ndjekin guidat, bëjnë një foto të vendit dhe më pas vazhdojnë.

“Kjo qasje tregon një ngurrim për t'u angazhuar me të vërtetë me qytetin, duke zgjedhur në vend të kësaj të ndiqen rutina të caktuara. Personalisht, nuk preferoj të kem një destinacion apo orar të paracaktuar”,- tha Zhang.

Ai ndau një përvojë të paharrueshme nga vera e kaluar, kur pati një perspektivë të re për qytetin e tij të lindjes, Rizhao, në provincën Shandong të Kinës lindore, përmes ecjes. Iu deshën 2.5 orë për të ecur nga bregdeti më perëndimor në atë lindor të qytetit. Gjatë rrugës, Zhang vuri re se si dy lumenj ndanin qytetin dhe se si mjediset e jetesës së banorëve vendas ndryshonin në lagje të ndryshme.

Për Zhang, hapësirat e hapura urbane jo vetëm që ofrojnë mundësi për aktivitete të kohës së lirë pa shpenzuar para, por sjellin edhe gëzimin e eksplorimit dhe soditjes.

Ndërsa shërbimi publik ofron edhe më shumë përfitime për banorët e qytetit. Njerëzit mund të gjejnë lehtësisht kurse të përballueshme ose edhe falas për shkollat e natës dhe salla ngrënieje në komunitet në shumë qytete.

Filozofia e grupit, “qasja është më e mirë se pronësia”, promovon ndarjen e mallrave, duke zgjatur jetëgjatësinë dhe dobinë e tyre duke kursyer edhe para. Chen ndan rregullisht veshjet e saj me miqtë dhe shpesh organizon festa shkëmbimi për sende, aftësi dhe njohuri.

Aktivitetet krijuese kanë të bëjnë me iniciativën njerëzore. “Mos u ndjeni nën presion sikur duhet të bëni diçka madhështore. Çdo akt i vogël që prish rutinën mund të konsiderohet një aktivitet krijues. Qoftë edhe një kërcim në rrugë”,- thotë Chen.

Pas gati një vit e gjysmë nga zbatimi i programit të tyre, Chen kuptoi se tashmë ajo kishte një kuptim të ri të menaxhimit të parave.

“Shumica prej nesh nuk mësuan kurrë se si të menaxhonin marrëdhëniet me paratë gjatë shkollës së mesme apo universitetit, kështu që isha shumë në ankth në fillim kur kisha pak kursime. Por tani, e kuptoj që qëndrimi i dikujt ndaj parave është si një spektër, me shpenzime të pakontrolluara në njërën anë dhe kursim ekstrem në anën tjetër”,- tha ajo.

Chen dëshiron të marrë pjesë në më shumë aktivitete dhe të nxjerrë një revistë të dytë, me synimin për të krijuar një marrëdhënie të shëndetshme me paranë.

“Përmes bashkëpunimit me “pulat në hapësirë” kam zbuluar se shoqëria që ndajmë është ajo që më motivon”,- tha Chen.

Zhang gjithashtu theksoi se pjesëmarrja në projektin “Gratis” e kishte shtyrë atë drejt një komunikimi më kuptimplotë me të tjerët. Ai arriti të kuptonte se lidhja mes njerëzve shkon përtej shkëmbimeve financiare dhe, në vend të kësaj, është e rrënjosur në një ndjenjë të përbashkët krijimtarie.

“Ne angazhohemi të bëjmë më të mirën tonë për të përmirësuar hapësirat publike, duke e bërë jetën më të rehatshme për të gjithë. Kjo, nga ana tjetër, pasuron edhe jetën tonë personale, duke çuar në momente të pafundme gëzimi dhe përmbushjeje”,- tha ai.