Ndërsa viti 2023 përfundon, është e natyrshme që të reflektojmë mbi dymbëdhjetë muajt e fundit dhe të mendojmë për atë që kemi mësuar. 2023-shi na mësoi se ndryshimi nuk është vetëm i mundur, por i nevojshëm. Ngjarjet e këtij viti kanë hedhur dritë mbi shumë çështje të rëndësishme, u vazhdua me luftërat e vjetra ndërkohë që shpërthyen të reja. Konkurrenca gjeopolitike u rrit, transhetë e kundërta u zgjeruan, dhe në përgjithësi, lajmet e mira kanë qenë të mangëta. Në peizazhin e trazuar të vitit 2023, bota dëshmoi një kaskadë ngjarjesh me ndikim që formësuan jetën e miliarda njerëzve.

Në Lindjen e Mesme, tmerri që po shihet përditë, shoqëruar me akuzat ndërkombëtare për krime lufte, sfidoi stabilitetin e rajonit dhe ndezi frikën për një luftë më të gjerë. Numri në rritje i vdekjeve ndër civilët palestinezë, shumica prej tyre gra dhe fëmijë, nxiti reaksione në mbarë botën. Ndërkohë që konflikti vazhdon, çmimi politik po bëhet përditë e më i shtrenjtë, ndërkohë që jetë njerëzish po fiken nën qiellin e tymosur të Gazës.

Gazë/CFP

Në Ukrainë, në fillim të vitit 2023, optimizmi ishte i lartë, megjithatë, pavarësisht nga humbjet e konsiderueshme të shkaktuara, linjat e betejës mbetën kryesisht statike. Në fillim të nëntorit, gjenerali i lartë i Ukrainës e karakterizoi konfliktin si një "ngërç", duke pranuar se një përparim i thellë nuk kishte gjasa. Në vjeshtë fokusi kaloi në Lindjen e Mesme dhe "ndjesia e lodhjes ndaj Ukrainës" u shfaq në Perëndim, veçanërisht në Shtetet e Bashkuara, ku ligjvënësit republikanë hezituan të ofrojnë ndihmë shtesë për Kievin dhe në Bashkimin Evropian Hungaria bllokoi ndihmën prej 50 miliardë Euro për Ukrainën - dimri i vitit 2024 duket se do të jetë i acartë.

Inteligjenca artificiale, e përfaqësuar nga përparimet stratosferike u bë një pikë qendrore e debatit botëror. Qeveritë u përballën me natyrën e dyfishtë të përfitimeve dhe rreziqeve të mundshme të Inteligjencës Artificiale.

Sudan/CFP

Në Sudan, aspirata për një vend pa trazira ia la vendin një lufte civile të shkaktuar nga një grusht shteti. Konflikti, i shënuar nga sulmet ndaj bazave ushtarake dhe mosmarrëveshjet e kontrollit në qytetet e mëdha, rezultoi në viktima të konsiderueshme dhe zhvendosje masive të njerëzve, duke nënvizuar kompleksitetin e tranzicioneve politike. Tashmë po quhet “lufta e harruar” edhe pse llogariten 6 milionë njerëz që kanë lënë shtëpitë e tyre.

Ofensiva e përtërirë e Azerbajxhanit në Nagorno-Karabakh shkaktoi një eksod masiv të armenëve dhe rindizte tensionet në rajon. Në shtator 2023, Azerbajxhani sulmoi dhe brenda një jave, më shumë se njëqind mijë armenë, ose afërsisht 85% e popullsisë së Nagorno-Karabakut u shpërngulën.

Ekonomia gjatë këtij viti nuk ka parë ditë të mira, sipas përditësimit më të fundit të  indeksit të Tregtisë Globale të UNCTAD, tregtia botërore është ulur me 5% më poshtë krahasuar me nivelin rekord të vitit 2022, duke u tkurrur me rreth 1.5 trilion dollarë. Rritja globale e PBB-së nga 3.3 ra në 2.9%, duke shënuar një tjetër tkurrje nga viti 2022, që ka qenë një nga më të vështirët në dekada.  Ndërsa 2023-shi u shpalos, narrativat e këtyre ngjarjeve u analizuan në dritë kompleksiteti, duke e lënë komunitetin global të lundrojë në një të ardhme të pasigurt.

Kina dhe viti 2023

Kina ka qenë në qendër të vëmendjes dendur këtë vit, dhe dy kanë qenë tematikat që kanë patur më shumë analiza, tituj artikujsh dhe diskutime - ekonomia dhe politika e jashtme. 

CFP

Ekonomia: Falë performancës më të mirë se sa pritej të konsumit dhe mbështetjes së politikave të shpallura së fundmi nga qeveria, FMN-ja rriti parashikimin e saj për rritjen e PBB-së së Kinës këtë vit në 5.4% (nga 5% që ish projektuar në tetor). Kina ka ndërmarrë një sërë nismash dhe politikash për të përmirësuar mjedisin e biznesit dhe për të stabilizuar investimet e huaja dhe tregtinë e jashtme këtë vit. Nga ana tjetër vazhdon të jetë një lider teknologjik sidomos në industri si automjetet elektrike dhe teknologjitë e gjelbra. Rritja e fuqishme në këto industri po ndihmon në zbutjen goditjeve nga jashtë. Investimet private në prodhim, duke përfshirë industritë e reja, kanë kompensuar pjesërisht rënien e investimeve në pasuri të paluajtshme të parë në vitin 2023.

Megjithatë, flukset ndërkufitare të mallrave dhe kapitalit janë ulur. Tensionet tregtare, ndërkohë, janë rritur globalisht mes një rritjeje të kufizimeve të reja tregtare. Hulumtime të ndryshme tregojnë se kostoja afatgjatë e fragmentimit të tregtisë mund të jetë deri në 7% të PBB-së globale. Në vend të fragmentimit, bota ka nevojë për tregtinë që të bëhet sërish një motor i rritjes. Kina vazhdon të luajë një rol kritik në iniciativa të ndryshme në OBT. Pavarësisht presioneve të shumta, Kina në vitin 2023 vazhdoi të promovojë transformimin dhe përmirësimin industrial, zhvillimin e gjelbër si dhe inovacionin shkencor dhe teknologjik.

Me reforma të bashkërenduara, rritja më e lartë dhe më elastike u bë e arritshme për Kinën dhe kjo ishte e dobishme edhe për ekonominë globale. Për më tepër Kina, vendosi synimet për 2024-ën me një vizion strategjik në mes dhjetori të detajuara gjatë Konferencës Qendrore të Punës Ekonomike. Kjo ngjarje shërben si një busull për të parë se ku po drejtohet vendi në vitin tjetër.  Narrativa në zhvillim brenda strategjisë ekonomike të Kinës pasqyron një ndryshim delikat në theks. Ndërsa konferencat e mëparshme u fokusuan në stimulimin e kërkesës së brendshme për rritje ekonomike, diskursi tani është zgjeruar për të përfshirë një theks të fortë në shfrytëzimin e avancimeve teknologjike. Nënvizohet, rëndësia e përdorimit të teknologjisë si një katalizator për zhvillimin ekonomik në vitet e ardhshme. Në lidhje me botën,  nisma e Kinës "Një brez,një rrugë" (BRI) shfaqet si një forcë transformuese në peizazhin ekonomik global. Nisma, e përshkruar shpesh si "hekurudha e shekullit të 21-të", ka potencialin për të riformuar dinamikën e tregtisë ndërkombëtare.

Me vendosmërinë dhe përshtatshmërinë e saj të palëkundur, Kina  ka demonstruar një qëndrueshmëri të jashtëzakonshme ekonomike, sërish edhe këtë vit duke performuar me mirë se pritshmëritë.

Politika e jashtme: Në konfliktin Rusi-Ukrainë Kina sërish e ka vendosur veten mbi palët dhe u ka bërë thirrje që të punojnë drejt përfundimit sa më të shpejtë të konfliktit, që të kenë parasysh interesin e popullit, të përpiqen të promovojnë paqen dhe të provojnë çdo mënyrë të mundshme për t'i shtyrë palët në konflikt të rifillojnë bisedimet e paqes duke i dhënë fund luftimeve sa më shpejt. Në fillim të vitit një përfaqësues i Kinës në Kombet e Bashkuara u shpreh se “Komuniteti ndërkombëtar shpreh keqardhjen për koston humanitare të konfliktit. Por palëve të interesuara u mungon sinqeriteti për të nxitur bisedimet e paqes dhe vendosmëria për ta zgjidhur çështjen politikisht.

Fokusi i Kinës në BRICS dhe zgjerimi i saj këtë vit e ktheu atë në një organizatë më të strukturuar brenda vetes, me një agjendë shumë specifike bazuar në rezultate duke patur parasysh dhe respektuar dinamikat e brendshme, po bëhet një zë strategjik, i mirëkoordinuar, me impakt global dhe me fokusin për të përshpejtuar rritjen,  zhvillimin dhe multilateralizmin gjithëpërfshirës.

Xinhua

Angazhimi i politikës së jashtme u shtri në Lindjen e Mesme, duke lehtësuar veçanërisht një dialog vendimtar midis Iranit dhe Arabisë Saudite në mars. Në qershor, gjatë një takimi me presidentin palestinez, presidenti kinez Xi Jinping përsëriti rëndësinë e zgjidhjes me dy shtete – një deklaratë që, fillimisht e anashkaluar, që atëherë ka fituar rëndësi. Kur trajtohet çështja komplekse e Gazës, është thelbësore të pranohet se një zgjidhje politike është e domosdoshme, duke i bërë të përkohshme të gjitha masat e tjera. Rezoluta përfundimtare kërkon dhënien e sovranitetit të plotë shtetëror Palestinës dhe sigurimin e anëtarësimit të saj të plotë në Kombet e Bashkuara (OKB). Gjatë presidencës së Kinës në nëntor, Këshilli i Sigurimit i OKB-së pati një arritje të rëndësishme duke miratuar një rezolutë për Gazën.

Ndërsa shpresojmë me optimizëm, duhet të ecim aktivisht drejt së ardhmes. Është e qartë se adresimi i sfidave të ndërlikuara në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme kërkon përpjekje të bashkërenduara. Takimi diplomatik midis Presidentit Xi dhe Presidentit Biden në San Francisko ka qenë në mënyrë të pamohueshme një nga ngjarjet e vitit, e cila hodhi një themel të fortë, duke nxitur besimin se marrëdhëniet kino-amerikane do të mbeten të qëndrueshme, duke kontribuar kështu në stabilitetin në Azi.

Xinhua

Më tej, treshja vizionare e iniciativave globale të Kinës - Iniciativa për Zhvillimin Global, Iniciativa e Sigurisë Globale dhe Nisma e Qytetërimit Global - kanë ndikuar ndjeshëm qeverisjen globale. Këto iniciativa ofrojnë një kornizë jetike, duke vendosur terrenin për bashkëpunim. Ministria e Jashtme e Kinës, në një lëvizje elokuente, zbuloi një dokument diplomatik të hartuar me përpikmëri mbi qeverisjen globale në shtator 2023. Saktësia dhe sofistikimi i tij nënvizojnë kompetencën e atyre që janë përfshirë. Ai e përkthen me mjeshtëri vizionin gjithëpërfshirës të Presidentit Xi në propozime konkrete për partnerët ndërkombëtarë dhe Kombet e Bashkuara.

Rritja e marrëdhënieve Kinë-BE ka pasur vëmendje të përpiktë dhe angazhim serioz. Trafiku diplomatik në vitin 2023 ka qenë tejet i ngjeshur. Trajtimi i ndërlikimeve politike është po aq i domosdoshëm sa edhe gjetja e rrugëve të përbashkëta për përfitime të ndërsjella. Shpresohet që BE-ja të kuptojë rolin bashkëkohor të Kinës, duke njohur potencialin për një partneritet sinergjik. Historikisht, të dy entitetet kanë bashkëpunuar ngushtë në projekte specifike dhe rigjallërimi i një bashkëpunimi të tillë është parësor. Koordinimi i përpjekjeve diplomatike mund të jetë një kontribut thelbësor drejt stabilitetit rajonal. Ndërsa përpjekjet ekzistuese për Ukrainën mbeten të fuqishme, eksplorimi i rrugëve për rritjen e bashkëpunimit në iniciativat e paqes në Lindjen e Mesme mund të çojë në një epokë të re të bashkëpunimit diplomatik midis Kinës dhe BE-së. Ky ndryshim i fokusit drejt objektivave të përbashkëta mund të ringjallë frymën e bashkëpunimit të dëshmuar në historinë e tyre bashkëpunuese.

Duke reflektuar mbi ngjarjet e vitit, duket e qartë se Kina jo vetëm që ka qenë e përfshirë në mënyrë aktive, por ka arritur suksese të dukshme dhe të vlefshme. Ndërsa shumë aspekte janë ende në zhvillim, diplomacia dikton një qasje të durueshme dhe këmbëngulëse.

2023 po mbyllet por shumë aspekte do të mbarten në vitin dhe vitet që vijojnë. Ndërkohë që ecet me shpresë, duhet të punohet e mendohet me pragmatizëm. Duke shpresuar se nuk do të ketë pengesa të stisura nga babzia dhe gjakra të nxehta që prevalojnë, është e rëndësishme, kuptohet se lufta e të paktëve nuk duhet të bëhet në fushëbetejën e të shumtëve.

Dr. Marsela Musabelliu