Fermerët kultivuan trangull në një serrë të kontrolluar nga inteligjenca artificiale në fshatin Yuanqu të provincës Guizhou. / foto nga Xinhua

Nga misionet në hapësirë, te rekordet në thellësitë e Paqësorit, investimet e mëdha në kërkim-zhvillim dhe rritja e dukshme të publikimeve shkencore, përparimi i Kinës në shkencë është i pamohueshëm.

Nga një mision rover në Mars deri te zhytja në fund të vendit më të thellë në Tokë, shkencëtarët kinezë po eksplorojnë shumë përtej horizontit, dëshmi se vendi po bëhet një kontribuues kryesor në shkencën dhe teknologjinë globale.

Më 18 shtator, misioni “Tianwen 1” në Mars mori Çmimin vjetor të Arritjes Hapësinore të Federatës Ndërkombëtare Astronautike gjatë Kongresit Ndërkombëtar Astronautik të organizuar në Paris.

“Tianwen 1”, sonda e parë e Marsit e Kinës, u ngrit nga porti kozmik “Wenchang” në korrik 2020 dhe hyri në orbitë mbi planetin e kuq nëntë muaj më vonë përpara se të ulte me sukses roverin “Zhurong” me energji diellore, fotografitë nga i cili u kthyen në Tokë.

Misioni ishte i pari historik për Kinën, duke kombinuar orbitimin, uljen dhe vendosjen e një roveri në një nisje të vetme, duke e bërë atë vendin e dytë që u ul me sukses në Mars dhe duke shënuar një hap të madh përpara në programin e saj të eksplorimit të hapësirës.

Vitin e kaluar, “Haidou 1”, një zhytës pa pilot, arriti thellësi të reja në Oqeanin Paqësor, duke thyer disa rekorde botërore pasi u zhyt në 10,908 metra, duke funksionuar vazhdimisht për tetë orë dhe duke udhëtuar një distancë prej rreth 14 kilometrash.

Zbulime të tjera të fundit shkencore dhe teknologjike përfshijnë lëshimin e satelitit të vëzhgimit diellor “Xihe” dhe disa satelitëve të tjerë eksperimentalë, si dhe prototipet e kompjuterëve kuantikë "Jiuzhang 2.0" dhe "Zuchongzhi 2.1", të cilët kanë forcuar ndjeshëm avantazhin llogaritës kuantik të Kinës.

Vitin e kaluar, ajo nisi një tren të ri maglev me shpejtësi të lartë me një shpejtësi maksimale të projektuar prej 600 km në orë, duke e bërë atë mjetin më të shpejtë tokësor në botë dhe arritjen më të fundit shkencore dhe teknologjike në fushën e transitit hekurudhor në Kinë.

“Gjatë viteve, Kina ka bërë padyshim përmirësime të mëdha në shkencë dhe teknologji dhe, në të njëjtën kohë, ka dhënë kontribut të madh në komunitetin shkencor ndërkombëtar”, - tha Erbiao Dai, president i Institutit Kërkimor të Rritjes Aziatike në Fukuoka, Japoni.

"Ishte e qartë në raportin japonez se shkencëtarët kinezë kanë filluar të dalin në qendër të skenës",- tha Dai për “China Daily”.

Një punonjës demonstroi një platformë kërkimore për fluturimin e zgjuar, të zhvilluar nga Korporata e Avionit Komercial të Kinës në një ekspozitë për arritjet e Kinës në zhvillimin shkencor gjatë Planit të 13-të Pesëvjeçar (2016-2020), që u zhvillua më 2021. / foto nga Xinhua

Investime në kërkim dhe zhvillim

Kina shpenzoi një rekord prej 2.79 trilionë juanësh (387.5 miliardë dollarë) për kërkimin dhe zhvillimin vitin e kaluar, një rritje prej 14.2 për qind krahasuar me vitin paraardhës. Sipas Zyrës Kombëtare të Statistikave, investimet në kërkimin themelor arritën në 169.6 miliardë juanë, duke zënë rreth 6.1 për qind të totalit të shpenzimeve për kërkim dhe zhvillim.

Shpenzimet totale të saj për kërkimin dhe zhvillimin janë të dytat pas Shteteve të Bashkuara, të cilat shpenzuan 708 miliardë dollarë në 2020-n, sipas Fondacionit Kombëtar të Shkencës në SHBA.

Yuzo Tanaka, një profesor i ekonomisë në Universitetin Ryukoku në Kioto, tha se qeverisë kineze duhet t'i jepet merita për këto arritje.

"Qeveria kineze ka udhëhequr investimet si në kërkime themelore, ashtu edhe në kërkime klinike",- tha Tanaka për “China Daily”. "Paratë e investuara në të dhe numri i madh i titullarëve të doktoraturës në vend po e bëjnë Kinën një aktor të pamohueshëm në kryesimin e inovacionit global".

Kina i kushton rëndësi të madhe inovacionit si një shtytës i zhvillimit kombëtar. Ajo ka vendosur synimin për të krijuar një vend të novatorëve me një kulturë të fortë shkencore dhe teknologjike, si dhe një strategji zhvillimi të drejtuar nga inovacioni.

Inovacioni fokusohet në katër fusha kryesore: eksplorimi i kufijve shkencorë dhe teknologjikë globalë, shërbimi i sektorëve kryesorë ekonomikë, përmbushja e nevojave kryesore kombëtare dhe përmirësimi i jetës dhe shëndetit.

“Kinezët thonë se shkenca dhe teknologjia përbëjnë forcat kryesore prodhuese dhe unë mendoj se kjo është arsyeja pse ajo mund të arrijë kaq shumë gjëra dhe të jetë ekonomia e dytë më e madhe në botë, pavarësisht faktit se është ende një vend në zhvillim dhe është i pabalancuar zhvillimi midis lindjes dhe perëndimit të tij”,- tha Tanaka.

Instituti Rathenau, një organizatë në Holandë për vlerësimin e teknologjisë, e sheh Kinën si një superfuqi shkencore në zhvillim.

“Kina po arrin dhe madje po e kapërcen BE-në përmes rritjes mbresëlënëse në investimet në kërkim dhe zhvillim”, - tha instituti në një artikull të botuar në faqen e vet të internetit në korrik.

Sipas statistikave të tyre, Kina ishte në të njëjtin nivel me Holandën në vitin 1996 për sa u përket investimeve në kërkim dhe zhvillim, por në vitin 2020, financimi i saj total për kërkimin dhe zhvillimin ishte më i lartë se ai i 27 vendeve të BE-së së bashku.

Edhe pse SHBA është ende investitori më i madh në kërkim dhe zhvillim, shpenzimet e Kinës u rritën me 2,722 për qind nga viti 1996 në 2019-n, krahasuar me 117 për qind të SHBA-së.

Një punëtor montoi pjesët e këmbimit të automjeteve në një fabrikë në Qinghuangdao të provincës Hebei, më 3 gusht 2022/ foto nga Xinhua

Prodhimi shkencor

Kina ka gjithashtu numrin më të madh të studiuesve dhe publikimeve shkencore në botë dhe ky numër po rritet më shpejt se në BE dhe SHBA,  sipas institutit Rathenau, i cili shtoi se Kina ka kaluar SHBA-në në prodhimin shkencor.

"Rritja fenomenale dhe fuqia punëtore e pashembullt në shkencën kineze rezulton në numrin më të madh dhe më të shpejtë në rritje të botimeve shkencore në mbarë botën",- sipas instituti Rathenau.

Në vitin 2019, Kina ia kaloi SHBA-së me më shumë botime shkencore se çdo vend tjetër në botë.

“Rritja mbresëlënëse e numrit të botimeve kineze është e dukshme në çdo fushë të shkencës”,-  shtoi instituti.

Numri i aplikimeve për patenta kineze të bëra sipas Traktatit të Bashkëpunimit të Patentave gjithashtu u rrit nga 19,000 në 2012-n, në 69,500 vitin e kaluar, duke e bërë vendin aplikuesin më të mirë në botë për të tretin vit radhazi.

Si rezultat, renditja e Kinës në Indeksin Global të Inovacionit, të publikuar nga Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale, u rrit nga vendi i 34-të në vitin 2012 në vendin e 12-të vitin e kaluar.

Pavarësisht këtyre arritjeve, disa vëzhgues dyshojnë se Kina mund të marrë udhëheqjen globale teknologjike. Sidoqoftë, Naubahar Sharif, ushtrues detyre dhe profesor i politikave publike në Universitetin e Shkencës dhe Teknologjisë në Hong Kong, tha se ka arsye shumë të mira për të besuar se do të ndodhë.

Ai tha se ka katër faktorë që përfshijnë udhëheqjen e teknologjisë: intensiteti i kërkim-zhvillimit, personeli i kërkim-zhvillimit, numri i publikimeve shkencore dhe numri i aplikimeve për patentë.

Fakti që Kina u ofron novatorëve një treg të brendshëm masiv dhe se qeveria ka autoritetin për të formësuar politikën industriale dhe për të ofruar infrastrukturë kontribuon gjithashtu në rritjen e kapacitetit teknologjik të Kinës dhe udhëheqjen eventuale globale të teknologjisë, tha ai në një dokument të fundit.

Në të njëjtën kohë, teknologjitë në zhvillim, si superkompjuteri, inteligjenca artificiale, të dhënat e mëdha kanë promovuar zhvillimin e fuqishëm të industrive të reja dhe formateve të reja të biznesit, siç është ekonomia digjitale.

Si shembull i inovacionit digjital, pagesat celulare të Kinës përbëjnë pothuajse 60 për qind të të gjitha transaksioneve me pakicë pa para në dorë dhe biznesi i saj i pagesave celulare ishte më shumë se 11 herë më i madh se vlera e SHBA-së.

Sipas një studimi të botuar vitin e kaluar nga “Ivey Business Journal”, një botim i Shkollës së Biznesit Ivey në Kanada, kompanitë kineze të teknologjisë punuan nën akuzat se ishin kopjuese për vite me radhë, por erdhi koha që Perëndimi të mësonte nga firmat kineze rreth adaptimit të  risive digjitale për të gjeneruar rrjedha të qëndrueshme fitimi.

Në vitet e fundit, Kina ka tejkaluar SHBA-në në fusha të caktuara, veçanërisht në komunikimin pa tel, pagesat celulare dhe disa aplikacione të inteligjencës artificiale, tha George Koo, një këshilltar biznesi ndërkombëtar në Silicon Valley në pension.

Ekziston ende një keqkuptim midis udhëheqësve në Uashington se Kina mbetet prapa në çdo aspekt të teknologjisë dhe di vetëm të kopjojë dhe imitojë, tha Koo për “China Daily”.

"Supozimi se nuk kemi asgjë për të mësuar nga Kina do t'i kushtojë shtrenjtë SHBA-së",- tha ai.

Një kërkues punon në Laboratorin Kombëtar Kyç të Informacionit Kuantum në Universitetin e Shkencës e Teknikës të Kinës në Hefei të provincës Anhui, më 31 janar 2022/ foto nga Xinhua

Bashkëpunimi ndërkombëtar

Gjatë dekadës së fundit, Kina ka krijuar partneritete në shkencë dhe teknologji me më shumë se 160 vende dhe rajone dhe ka nisur projekte të përbashkëta kërkimore mbi ndryshimet klimatike, sigurinë ushqimore, shëndetin dhe fusha të tjera.

Në Afrikë, zhvillimi i teknologjisë dhe aftësive hapësinore është një fushë vendimtare për bashkëpunimin me Kinën, tha David Monyae, drejtor i Qendrës për Studime Afrikë-Kinë në Universitetin e Johanesburgut në Afrikën e Jugut.

"Integrimi i teknologjisë hapësinore në menaxhimin dhe qeverisjen e burimeve ujore, burimeve detare, mjedisit, klimës dhe infrastrukturës mund të sjellë përfitime të mëdha shoqërore dhe ekonomike për Afrikën",- shkroi Monyae në një artikull të botuar nga IOL, një faqe interneti lajmesh në Afrikën e Jugut.

Ai tha se Kina dhe vendet afrikane tashmë po bashkëpunojnë gjerësisht në sektorin e hapësirës. Kina ka ofruar të krijojë qendra për bashkëpunimin Kinë-Afrikë dhe të trajnojë profesionistë afrikanë të hapësirës ajrore.

Kompanitë kineze kanë ndihmuar në ndërtimin e pesë satelitëve për vendet afrikane, duke përfshirë Nigerinë, Algjerinë, Etiopinë dhe Sudanin, dhe këto projekte përfshinin një transferim të konsiderueshëm të aftësive dhe teknologjisë, tha ai.

Nga viti 2016 deri në vitin e kaluar, Kina nisi 207 misione hapësinore. Disa patën rezultate novatore, të tilla si një ulje e butë në anën e largët të Hënës, si dhe ato me rëndësi të madhe brenda vendit, të tilla si kthimi i mostrave hënore në Tokë dhe orbitimi rreth Marsit, tha Monyae.

Kur Kina lëshoi satelitin e saj të parë, “Dongfanghong 1”, në hapësirë më 24 prill 1970, ishte një komb i varfër, tha Monyae.

"Suksesi i Kinës tregon se edhe një komb i varfër mund të bëjë arritje të jashtëzakonshme në industrinë e hapësirës me udhëheqje solide, investime të qëndrueshme afatgjata dhe durim",- tha ai.

Në zhvillimin e teknologjive të hekurudhave me shpejtësi të lartë, Kina është zhvendosur nga një ndjekëse në një lider gjatë tri dekadave të fundit dhe është e gatshme të ndajë njohuritë dhe përvojën e saj me vendet e tjera. Projektet ndërkombëtare në të cilat ajo tashmë ka marrë pjesë përfshijnë hekurudhën me shpejtësi të lartë Xhakarta-Bandung në Indonezi, hekurudhën Kinë-Laos dhe hekurudhën Beograd-Budapest, e cila lidh Serbinë dhe Hungarinë.

Grupi i parë i trenave të prodhuara në Kinë kanë mbërritur në Xhakartë dhe linja e parë e shpejtësisë së lartë në Indonezi pritet të hapet në qershor të vitit të ardhshëm. Trenat do të jenë më të shpejtë në Azinë Juglindore.

Lufta e Ftohtë Teknike e SHBA-së

Kina dhe SHBA kanë bashkëpunuar në një gamë të gjerë fushash, duke përfshirë bujqësinë, energjinë, mbrojtjen e mjedisit dhe kërkimin bazë, që nga nënshkrimi i Marrëveshjes së Bashkëpunimit të Shkencës dhe Teknologjisë SHBA-Kinë në 1979-n.

Matur në termat e punimeve kërkimore shkencore të bashkautorizuara, bashkëpunimi i SHBA-së me Kinën e tejkaloi bashkëpunimin me partnerë tradicionalë si Mbretëria e Bashkuar, Gjermania dhe Japonia. Kina dhe SHBA ishin partneri kryesor i njëra-tjetrës në bashkëpunimin shkencor, sipas një raporti kërkimor të vitit 2014 të përgatitur për Komisionin e Rishikimit Ekonomik dhe Sigurisë SHBA-Kinë.

Tendenca u përmbys kur ish-presidenti Donald Trump mori detyrën në vitin 2016 dhe filloi të impononte kontrolle të eksportit, duke goditur kompanitë kineze të teknologjisë dhe duke synuar kërkuesit me lidhje me Kinën në një përpjekje për të frenuar zhvillimin teknologjik të vendit.

Pavarësisht kritikave, administrata e presidentit aktual Joe Biden ka vazhduar politikat, duke përkeqësuar më tej tensionet me Kinën.

“Të mohosh aksesin në teknologjinë amerikane thjesht do të ofrojë nxitje shtesë për shkencëtarët dhe inxhinierët kinezë që të punojnë më shumë dhe të kërkojnë risi të tjera”,- tha Koo.

Konfrontimi me Kinën do të çojë në një situatë humbjeje dhe SHBA-ja mund të humbasë më shumë pasi Kina ka një bazë të plotë dhe të fuqishme prodhuese që SHBA-të nuk e kanë, shtoi ai.

Jenny Lee, një profesore në Qendrën për Studimin e Arsimit të Lartë në Universitetin e Arizonës, ndau shqetësime të ngjashme.

Studimi i saj tregon se shumë nga tendencat rritëse në prodhimin shkencor të SHBA-së mbështeten nga Kina: publikimet kërkimore në SHBA do të kishin rënë pa bashkautorët kinezë, ndërsa shkalla e publikimeve të Kinës do të ishte rritur pa SHBA-në.

Vëzhgimet e saj i bënë jehonë një studimi tjetër nga Margaret Roberts, një profesore e shkencave politike në Universitetin e Kalifornisë, San Diego.

Duke analizuar të dhënat e publikimeve për 102,000 shkencëtarë gjatë periudhës 2015-2020, Roberts dhe kolegët e saj zbuluan se hetimet e qeverisë amerikane përkonin me një rënie të produktivitetit të shkencëtarëve që kishin bashkëpunuar me shkencëtarët në Kinë, veçanërisht kur merrej parasysh cilësia e botimeve.

Veçanërisht në fushën e bioteknologjisë, SHBA dhe Kina janë më shumë komplementare sesa konkurruese, tha Scott Moore, drejtor i Programeve dhe Iniciativave Strategjike të Kinës në Universitetin e Pensilvanisë, në një artikull që shqyrton ndikimin e shkëputjes SHBA-Kinë në bioteknologji.

Për studiuesit individualë, bashkëpunimi me një vend tjetër, veçanërisht me Kinën, do të rrisë ndjeshëm cilësinë e punës së tyre, tha ai.

Ai tha se vaksinat e Covid 19 ishin një shembull i fuqishëm se si rrjetet e njohurive SHBA-Kinë ndihmuan në përkthimin e kërkimit bazë të bioteknologjisë në aplikacione komerciale dhe mjekësore.

"Qasja e udhëhequr nga siguria e Uashingtonit ndaj Kinës rrezikon të dëmtojë konkurrencën e SHBA-së në bioteknologji në vend që ta përmirësojë atë",- tha Moore, duke shtuar se SHBA mund të humbasë mundësinë për të ndarë teknologjitë me përfitim reciprok dhe për të bashkëpunuar me Kinën në adresimin e sfidave të përbashkëta.