Më 19 korrik 2024, qeveria shqiptare firmosi me kompaninë austriake, “Verbund AG”, kontratën e parë për prodhimin e energjisë së erës në Shqipëri.
Marrëveshja erdhi pas ankandit të zhvilluar në korrik 2023, i cili u përmbyll me sukses të plotë. Së shpejti qeveria do të firmosë edhe dy kontratat e tjera, të cilat plotësojnë sasinë maksimale të përfituar nga ky ankand i parë i energjisë së erës.
Ministrja Belinda Balluku duke nënshkruar kontratën (Foto Albanian Post)
Në ankandin e korrikut 2023, u përcaktua vetëm zona me erëra të forta për zhvillimin e projektit, por shteti shqiptar nuk vuri në dispozicion tokë. Toka po gjendet nga fituesit privatë të ankandit, pasi kompanitë e huaja fituese kanë bërë studimet e tyre për rreth një vit, sikurse e kërkon tipologjia e kontratave dhe e energjisë nga era.
Çdo fitues, brenda një viti, sjell projektin me tokën që e ka gjetur vetë. E para e solli kompania austriake “Verbund AG”.
Shteti shqiptar ofroi për të tria kompanitë fituese të huaja një kontratë shitblerje të energjisë elektrike nga era, për një periudhë 15-vjeçare, me një çmim të pandryshuar, të garantuar për qytetarët shqiptarë përfitues.
Kështu, në çdo rast, çmimi nuk mund të jetë më i lartë se tavani i vendosur prej 59.97 euro për megavat-orë. Te tria shoqëritë kanë plotësuar kapacitetin e prodhimit, duke ofruar në total 222 megavat-orë dhe duke u shpallur fituese të ankandit.
Më 10 korrik 2024, qeveria shqiptare shpalli edhe kompanitë e huaja fituese të ankandit më të madh të energjisë diellore që kemi zhvilluar deri sot, ankandit hibrid me kapacitet 300 megavat-ore.
Ky kapacitet është më i madh se prodhimi vjetor i hidrocentralit të Vaut të Dejës prej 250 MW-orë. Është si të kemi një hidrocentral të ri të ndërtuar në vend.
Një garë e përmbyllur me sukses të plotë, ku kompanitë e shpallura fituese së bashku arrijnë një kapacitet në total prej afro 284 megavat-orë, me një çmim mesatar shumë të favorshëm për shtetin shqiptar, prej 51.8 euro për megavat, kur sot çmimi në bursën hungareze të energjisë është mbi 103 euro për megavat.
Të dyja ankandet hibride, si ai për energjinë e erës në korrik 2023, edhe ky i 10 korrikut 2024 për fotovoltaikët, kanë qenë procese të hapura, me pjesëmarrjen e shumë prej kompanive të njohura ndërkombëtare.
Tashmë, Shqipëria është vlerësuar nga të gjithë partnerët ndërkombëtarë si një histori suksesi në zhvillimin e ankandeve të hapura, për ndërtimin e burimeve të rinovueshme të energjisë për të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor dhe vendet anëtare të Komunitetit të Energjisë, duke u marrë shembull.
Transparenca dhe korrektësia e ndjekur gjatë ankandeve, bëri që të sigurohet një pjesëmarrje domethënëse e kompanive të mëdha e të njohura ndërkombëtare, në prodhimin e energjive të gjelbra.
Parqet eolike (Foto Diaspora shqiptare)
Kur Shqipëria nisi procesin e ankandeve fotovoltaike pesë vite më parë, pati shumë rezerva nga kompanitë ndërkombëtare, pasi perceptimi për vendin tonë si i paaftë për të zhvilluar gara të pastra dhe korrekte qëndronte kokëfortë.
Me ankandet ndërkombëtare të realizuara, sot Shqipëria merret si një rast studimor për mirë, se si një vend shkon me bindje nga investimi hidrologjik me hidrocentrale, në investimin për energjinë diellore dhe atë të erës. Për këtë, ndihmuan dy shembuj të mirë.
Parku fotovoltaik i Karavastasë me prodhim vjetor 140 megavat-orë, ku Republika e Shqipërisë përfiton gjysmën e prodhimit me një çmim shumë të leverdisshëm, si dhe parku fotovoltaik i Spitallës.
Çmimi i arritur me Parkun e Karavastasë është gati rekord, si çmim i ulët në të gjithë Europën, me vetëm 24.89 euro për megavat. Parku i Karavastasë ka nisur prodhimin që nga muaji shkurt 2024, ndërkohë që parku i Spitallës është në ndërtim e sipër.
Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë ka një strategji të qartë, që synon që kapacitetet prodhues nga rrezet diellore të arrijnë 1 gigavat-orë, nëpërmjet procedurave të pastra, transparente dhe konkurruese.
Ankandi hibrid fotovoltaik i 10 korrikut 2024 ishte më i madhi i zhvilluar në vend. Shteti shqiptar nuk angazhon në të asnjë aset shtetëror, ndaj dhe quhet hibrid. Nëse në dy ankandet e mëparshme, në ankandin e Karavastasë dhe të Spitallës, shteti ka vendosur tokën në dispozicion të prodhimit të energjisë. Në këtë rast kemi një ankand hibrid, ku toka është siguruar nga subjektet private të interesuara.
Shteti shqiptar është vetëm blerësi i energjisë të prodhuar nga këto parqe me rreze diellore, me një çmim shumë të mirë. E njëjta qasje hibride u përdor në ankandin e madh eolik të vitit 2023, i cili u mbyll korrikun e kaluar.
Parqet eolike në Shqipëri (Foto Alvanian Construction Portal)
Në ankandin e 10 korrikut 2024 për energjinë diellore, paraqitën ofertat 14 kompani të huaja, nga të cilat u kualifikuan 9 prej tyre. Ekspertët e BERZH-it dhe të Programit SECO të qeverisë zvicerane dhanë ekspertizën e tyre të vyer, në vlerësimin e garuesve.
Sot mund të themi që instalimi i kapaciteteve të reja prodhuese nga burimet e gjelbra si dielli dhe era, ka pasur zhvillime të rëndësishme në Shqipëri, të cilat mund të kthehen në pikë referimi edhe për zhvillimet e ardhshme.
Tani është arritur një nivel tjetër, i cili kërkon këtë miks të energjisë, që përveç hidrocentraleve, Kaskadës së Drinit apo të tjera hidrocentraleve të vogla, të cilat kontribuojnë ndjeshëm në rrjetin energjetik shqiptar, të ketë dhe një prodhim të konsiderueshëm dhe të qendrueshëm, që vjen nga parqet fotovoltaike dhe eolike, nga rrezet e diellit dhe nga era.
