Trahanaja së bashku me fasulet, mishin e thatë, qepët, hudhrat e specat djegëse të varura në tavan, turshinë dhe rakinë, ishin “shpirti” i shqiptarit për të kaluar dimrin. Koha rrjedh, por disa zakone nuk harrohen. Shija mbetet. Do ju njohim sot me tre receta të pazëvëndësueshme të dimrit.
Trahanaja
Mëngjeset e dimrit nisin me trahana.
Trahanaja është një nga ushqimet më të hershme e që është përdorur pothuajse nga i gjithë Mesdheu lindor.
Trahanaja
Ajo është një pjatë tradicionale edhe në kuzhinën shqiptare me bazë brumin, për të cilën duhet punuar që në verë, për të ngrënë një pjatë të tillë në dimër.
Trahanaja konsumohet kryesisht për mëngjes ose në darkë. Trahanaja është në formën e kokrrizave të vogla të brumit.
Për të përgatitur recetën, grimcat e trahanasë duhen tretur në ujë të ngrohtë.
Brenda hidhen copat e vogla të bukës dhe mbi to shtohet vaji i ullirit, gjalpi i shkrirë, apo cingaridhet.
Zona të ndryshme të vendit, e përgatisin në forma të ndryshme. Disa i shtojnë sipër djathë të grirë, disa të tjerë domate të thata. Disa e konsumojnë me kos e disa me qepë të njoma. Disa e përgatisin trahana të ëmbël, e disa të kripur. Por pavarësisht diferencave, një gjë kanë të përbashkët: të gjithë e duan dhe e pëlqejnë trahananë, e cila duke pasur një kosto të ulët të përgatitjes dhe duke shijuar aq shumë, klasifikohet në pjatën më të pazëvëndësueshme të dimrit.
Siç kuptohet, receta e trahanasë është shumë e thjeshtë, por vetë përgatitja e zahiresë kërkon shumë kohë. Në përgatitje përdoret kosi dhe majaja, që ndihmojnë në fermentimin e trahanasë dhe parandalojnë lulëzimin e baktereve. Më pas shtohet mielli që ndihmon në formimin e brumit, i cili vendoset në një enë dhe mbahet i mbuluar për disa ditë. Brumi shtypet dhe përpunohet duke krijuar thërmija të vogla, një herë në ditë.
Ai mund të thahet në diell për disa ditë të tjera. Trahanaja duhet ruajtur në një vend të thatë dhe të izoluar mirë.
Me trahananë, nëse doni, mund të përgatisni edhe supë. Mjafton pak nga brumi i ruajtur, ujë të ngrohtë dhe lëng pule. Zierja e këtyre produkteve së bashku duhet të vazhdojë deri sa lëngu të jetë i trashë mjaftueshëm.
Trahanaja është e pasur me minerale dhe ushqyes të tjerë që i japin asaj shumë vlera për njeriun.
Pastërma
Pastërmaja është një mish i tharë, në kushte specifike. Mund të prodhohet me mishin e viçit, derrit, deles apo dhisë.
Pastërma përgatitet gjatë dimrit, veçanërisht gjatë muajit dhjetor, kur temperaturat janë të ulëta dhe nën zero. Për ta bërë të pastërmanë, së pari kafsha theret dhe lihet të kullojë për 24 orë.
Pastaj mishi pritet në shirita me gjerësi 5-6 cm. Këto shirita futen në një bot me kripë dhe lihen të pushojnë për 12-15 orë. Ndërkohë përgatitet druri për varjen e mishit, ku varen copat e mishit me kujdes, që të mos mbivendosen. Mishi varet 1-1,5 metra mbi furrë ose oxhak dhe thahet shumë ngadalë. Kontrollohet dhe zhvendoset herë pas here për të siguruar një tharje të barabartë.
Kur i gjithë procesi të mbarojë, mishi pritet në copa më të vogla që ruhen në trajse pëlhure, të cilat mbahen në një zonë të thatë për të shmangur lagështinë.
Pastërmaja është bërë dhe konsumuar që nga kohërat antike dhe është një traditë e përcjellë ndër breza. Ajo u krijua si një mënyrë për të ruajtur mishin e freskët, i cili nuk mund të konsumohej tërësisht sa pritej bagëtia.
Pastërmaja përdoret në shumë gatime, por ato më të preferuara në vend janë pjatat me fasule, qepë dhe lakër. Familjet në fshatra përgatisin rreth 10-15 kg në vit për përdorim personal. Sot, produkti është në rrezik zhdukjeje për shkak të tendencave të migrimit rural në qytet. Për më tepër, rregullat e reja të higjienës të miratuara e bëjnë të pamundur për kasapët lokalë të përgatisin mishin e tharë sipas traditës origjinale, veçanërisht me përdorimin e kafshëve të rritura dhe të therura në vend. Kjo gjë i pengon prodhuesit artizanal të shfaqen, ndërsa tendenca e përgjithshme e prodhimit të pastërmasë në shtëpi është duke u zvogëluar.
Fasule
Që shqiptarët i duan shumë fasulet, ky është një fakt që dihet tashmë. Lidhja me këtë perim është aq e lashtë saqë është e vështirë të gjesh zanafillën e tyre në vendin tonë.
Fasule
Fasulet janë ushqimi kryesor në tryezat e amvisave shqiptare. Ushtarët i hanë edhe për mëngjes, ndërkohë që gjatë periudhës së Komunizmit për shumë fasulet ishin ushqimi parë dhe i vetëm. Ishte ushqimi i të varfërve, por edhe i të privilegjuarve.
Fasulet janë të pasur me vlera ushqyese. Shumë studiues pohojnë se të hash fasule mund të parandalojë një sërë sëmundjesh. Fasulet të bëjnë të ndihesh i ngopur më shpejt duke qenë se janë shumë të pasura me proteina, duke u bërë dhe një zëvendësues i shkëlqyer i mishit.
Mesatarisht shqiptarët konsumojnë 5-6 kilogram fasule për frymë në vit, duke i kapërcyer të gjitha vendet e Bashkimit Evropian për nga niveli i konsumit.
Për një pjatë klasike të sukseshme, fasulet vendosen në ujë një natë përpara. Të nesërmen i ziejmë me kusi me presion, që të shkurtojmë kohën e zierjes. Ndërkohë më tigan kaurdisim qepët e grira imët dhe pelten e domates, ku shtojmë dafinën, kripën, piperin e zi, specin e kuq dhe sipas dëshirës, edhe nenexhikun. Pasi të jetë lidhur mirë, e hedhim salsën e përgatitur sipër fasules së zier dhe e lëmë edhe pak minura në zjarr.
Kur temperaturat ulen, një pjatë e ngrohtë me fasule është perfektja për të rizgjuar organizmin.
Për shumë njerëz gjella me fasule është një vepër arti për shijen. Gjella me fasule, është një traditë e pazëvëndësueshme për çdo familje shqiptare.
E nëse i kombinojmë fasulet me mishin e thatë, atëherë me siguri një pjatë nuk mjafton.
E bardhë, e kuqe, e zezë, laroshe, kokërrvogël; apo pllaqi, fasulet janë dashuria e stinës së dimrit. Gjellë, petanik, tavë pllaqi, me pilaf apo makarona, me turshi apo qepë, ato janë të pëlqyeshme për të rritur dhe fëmijë.
Një pjatë e ngrohtë me fasule, shoqëruar me turshi dhe një gotë raki, është idealja e një vakti në një ditë dimri.
Neritana Kraja
