Bletë rrezikojnë të zhduken nga planeti Tokë. "Nëse bleta do të zhdukej nga faqja e dheut, njeriut do t'i kishin mbetur vetëm katër vjet jetë". Fraza, ndonëse asnjëherë zyrtarisht e akredituar, u tha se ishte shqiptuar nga Albert Einstein dhe, vetëm, mjafton për të ilustruar rëndësinë që bletët luajnë për ekosistemin.
Bletët e kosheres(Foto: Apicolturailari)
Edhe nëse roli i insekteve pjalmuese do të ishte më pak i rëndësishëm sesa do të sugjeronte teoria e fizikanit gjerman, fakti mbetet se rreziku i zhdukjes së bletëve nuk mund të merret në asnjë mënyrë lehtë. Kjo është edhe më e vlefshme nëse kemi parasysh se deri më sot nuk është një hipotezë e largët, por një rrezik konkret.
Ndër kërcënimet kryesore për mbijetesën e insekteve është sigurisht përdorimi gjithnjë e më masiv i pesticideve dhe helmeve, të cilat përcaktojnë gjithnjë e më shumë zonat e veprimit të kafshës verdhë dhe zi. “Nëse duam të vazhdojmë të ushqejmë botën gjatë vitit 2050, pjalmuesit duhet të jenë aty për të na ndihmuar”, sugjeroi Simon Potts, një ndër autorët e raportit të porositur nga Kombet e Bashkuara dhe të publikuar nga “CBS News”.
Problemet e lidhura me mbijetesën e bletëve prej vitesh tashmë shqetësojnë studiuesit dhe rritësit e tyre. Jeta e bletëve është e lidhur ngushtë me gjendjen shëndetësore të mjedisit dhe me dinamikën që e karakterizon atë. Fermat e bletëve dhe, në përgjithësi, të gjithë insektet e një territori i nënshtrohen transformimeve të vetë territorit, si ato me origjinë natyrore dhe ato të krijuara nga njeriu.
Takahashia-japonica, insekti dëmtues i bimëve(Foto: Sportlegnano)
Në mjedisin e krijuar nga njeriu, këto ndryshime janë përgjithësisht shumë të shpejta dhe efektet e tyre ndihen nga një stinë në tjetrën ose nga një vit në tjetrin, si për shembull kur në mjedisin bujqësor kalojmë nga kultivimi i lulediellit te soja; ose nga varietetet nektarifere të lulediellit te të tjerat që nuk sekretojnë nektar.
Në mjedisin natyror, nga ana tjetër, dinamikat e ngjashme janë më të ngadalta dhe nuk kanë domosdoshmërish ndikim te bletët dhe insektet polinifagë ose glicifagë, që mbledhin polen ose lëngje me sheqer si nektari.
Në kontekstin bujqësor, mjedisi i krijuar nga njeriu, dhe në atë natyror, për disa vite ka pasur, në rritje eksponenciale, insekte dhe bimë me origjinë aloktone, specie të huaja në krahasim me territorin në të cilin ato zënë rrënjë.
Disa prej tyre kanë pasur ndikim në fermat e bletarisë dhe në përgjithësi te insektet; në disa raste edhe në trendin numerik të llojeve të ndryshme të insekteve, herë duke shkaktuar zhvillimin e menjëhershëm të popullatës, herë të tjera duke ulur numrin deri në zhdukje, të paktën në zona të caktuara.
Në lidhje me bletët, duhet të pyesim veten se cila është lidhja midis “Apis mellifera” dhe specieve të ndryshme të huaja, insektet dhe bimët. Përgjigjja është një, pozitive apo negative, është gjithmonë një marrëdhënie ndërvepruese ushqyese.
Rasti i dy specieve botanike që ende konsiderohen të huaja sot është tipik: akacia (Robinia pseudoacacia) dhe ailantus (Ailanthus altissima), e njohur si Pema e Parajsës, dy bimë shumë të zakonshme, të përhapura në disa mjedise, të afta për të prodhuar sasi të mëdha nektari, mjalti i të cilit karakterizohet mirë dhe, në rastin e akacies, me vlerë të lartë tregtare.
Ailantus, nga ana tjetër, ka vite që po zgjerohet ndjeshëm në zonat margjinale dhe me karakteristika të dobëta të tokës, si argjinaturat hekurudhore apo kufijtë e rrugëve. Ka edhe një pafundësi bimësh të tjera të huaja pushtuese që nuk kanë vlerë bletarie ose e kanë në terma minimalë, si Prunus serotina, Ambrosia artemisifolia, Polygonum polystachyum, Reynutria japonica e të tjera.
Bletët e lulediellit(Foto: Agricolturaonweb)
Jo më pak komplekse është marrëdhënia midis bletëve dhe insekteve të huaja, të cilat dëmtojnë hapësirat ku shëtisin bletët, duke prishur ekuilibrin mjedisor në dëm të sasive të bollshme të mjaltit.
Indirekt i dëmshëm për bletët ishte grenza e gështenjës (Dryocosmus kuriphilus), e cila shkaktoi dëmtime në lulëzimin e gështenjës duke rezultuar në mungesë të prodhimit të nektarit he në këtë mënyrë pamundësi për të prodhuar mjaltë të gështenjës. Në këtë rast, ndërhyrja njerëzore ka lejuar reduktimin e qartë të popullatave të grerëzave dhe rifillimin gradual të lulëzimit dhe sekrecioneve të nektarit.
Natyra është gjithmonë në kërkim të ekuilibrave të rinj dhe nëse ndonjëherë këto dështojnë për shkak të njeriut, herë të tjera është gjithmonë njeriu ai që i shkurton kohët me manipulimet e veta, duke përshpejtuar rikompozimin e ekosistemit në një ekuilibër të ri. Ky është rasti i fundit i lulëzimit pranverë/verë të akacieve, të cilat janë rrezikuar prej vitesh për shkak të ndryshimeve klimatike.
Studiuesit nga departamenti i shkencave të natyrës në Universitetin e Milanos kanë vënë re përhapjen e një paraziti, “cochineal”, me sekrecione të bollshme dylli, të cilat, ndërsa zhvillohen, formojnë masa të bardha në degët e pemëve të prekura, duke sulmuar bimët e të gjitha llojeve.
Foto:VCG
Megjithatë, duhet të mendojmë edhe për qëndrueshmërinë e kokinit si burim sheqernash. Insekti “Takahashia japonica” ka një kimi të veçantë me speciet zbukuruese, prandaj një pjesë e mirë e specieve të përdorura në mjedisin urban, parqet dhe kopshtet janë në rrezik pushtimi.
Rreziku që kemi mund të jetë ai që ka ndodhur tashmë në raste të tjera të ngjashme, për shembull me akacien “Albizia julibrissin”, një pemë e cila, për shkak të madhësisë së saj të vogël dhe bukurisë së luleve, gjeti hapësira të mëdha në mjedisin urban, por shfaqja e disa llojeve të insekteve detyroi shumë kopshtarë që të kryenin trajtime me insekticide, me pasojë dëme vdekjeprurëse edhe për bletët.
"Neonicotinoids" është klasa e insekticideve më të përdorura në botë dhe ajo që po i shkakton më shumë dëme bletëve. Sipas studimit, përveç dëmit të menjëhershëm të shkaktuar nga ekspozimi ndaj neonikotinoideve, bletët vuajnë edhe të tjera, të padukshme, por të qëndrueshme dhe që mund të ndikojnë negativisht edhe në brezat e tyre të ardhshëm.
Bletët e ekspozuara ndaj neonikotinoideve kanë një rënie të fertilitetit, që përkeqësohet me çdo ekspozim të mëpasshëm. E njëjta gjë është e vërtetë për pasardhësit e tyre. Pasardhësit e një blete të kontaminuar prodhojnë gjithashtu më pak pasardhës dhe një bletë që bie në kontakt me helmin ndërsa është ende një larvë do të ndjejë efektet e saj për jetën, edhe pas kalimit në fazën e rritur.
Sipas autorëve të studimit, ky është një problem që duhet trajtuar gjatë formulimit të strategjive ekologjike. Deri tani, planet për mbrojtjen e bletëve bazohen në efektet e pesticideve në një gjeneratë të vetme dhe nuk marrin parasysh dëmet e vazhdueshme dhe madje të mëdha.
“Larmia dhe shumëllojshmëria e kërcënimeve ndaj pjalmuesve gjeneron rreziqe për njerëzit dhe mjetet e jetesës”, nënvizon Raporti i OKB-së, i cili shton se ushqimi ynë varet nga insektet polenizuese që janë nën kërcënim. Në botë ekzistojnë 20 mijë lloje insektesh pjalmuese, të cilat janë përgjegjëse për 90% të zhvillimit të luleve të egra, nga të cilat rrjedh 75% e prodhimit të ushqimit. Numrat përmbledhin në mënyrë të qartë se si zhdukja e bletëve dhe specieve të tjera pjalmuese do të ndikonte negativisht në fatin e botës.
Përgatiti: Irma Paloli
