Politikat evropiane mbi paktin e ri për emigracionin dhe azilin

Në dekadat e fundit, Evropa, nga një kontinent i emigracionit, është bërë një kontinent i emigracionit neto. Procesi i integrimit evropian ka ndikuar fuqimisht në këtë aspekt. Krijimi i tregut të brendshëm dhe bumi ekonomik i pas Luftës së Dytë Botërore kanë zvogëluar emigracionin në kontinentet e tjera dhe normalizimin e emigracionit brenda evropian.

Në të njëjtën kohë, me zhdukjen e kufijve të brendshëm, Bashkimi Evropian ka filluar ta konsiderojë emigracionin nga vendet e treta si një çështje evropiane. Që nga vitet 1990, janë miratuar rregulla të përbashkëta për kushtet e hyrjes dhe qëndrimit për arsye pune, studimi dhe bashkimi familjar dhe është prezantuar një Politikë e Përbashkët e Azilit (CEAS), me synimin për të siguruar standarde minimale për trajtimin e azilkërkuesve dhe aplikimet e tyre për mbrojtje ndërkombëtare.

Përkundër përfshirjes progresive të BE-së, rezistenca e vendeve anëtare për të dhënë sovranitetin në fushën e emigracionit ka bërë që politika evropiane e emigracionit, veçanërisht në fushën e azilit, të jetë e paplotë dhe joefikase. Elementi më i kritikuar, sidomos nga vendet e jugut, është Sistemi i Dublinit, i cili parashikon që shteti i parë i mbërritjes së aplikantëve është përgjegjës për analizimin e kërkesës për azil. Ky sistem u tregua anakronik, inorganik dhe i kufizuar gjatë krizës së emigrantëve të vitit 2015, kur mbi një milion emigrantë, kryesisht azilkërkues, mbërritën nga Lindja e Mesme dhe Afrika e Veriut.

Masat e miratuara nga BE-ja kanë kontribuar në shfaqjen e një qasjeje të sigurisë. Kufijtë tokësorë dhe detarë të Bllokut janë militarizuar në mënyrë progresive. Në Itali, operacioni “Mare Nostrum”, falë të cilit shumë emigrantë u shpëtuan në vitet 2013-2014, është zëvendësuar nga misionet evropiane të menaxhuara nga Frontex, qëllimi kryesor i të cilave është kontrolli i kufirit dhe jo shpëtimi.

Krahas forcimit të kufijve të jashtëm, menaxhimi i flukseve migratore në mënyrë progresive është kontraktuar ose nënkontraktuar në vendet e tranzitit dhe origjinës së emigrantëve. Nënkontrata ka pasur efekte shumë serioze për emigrantët. Për më tepër, ky mekanizëm sjell pasoja të rëndësishme gjeopolitike, duke pasur parasysh që me intensifikimin e bashkëpunimit, BE-ja mbetet subjekt i kushteve të vendosura nga udhëheqësit e regjimeve shpesh autoritare ose totalitare, të cilave gjithashtu u jep vizibilitet dhe mbështetje.

Emblematike në këtë kuptim është marrëveshja e vitit 2016 midis BE-së dhe Turqisë, me të cilën Turqia mori përsipër të parandalonte largimin e emigrantëve në këmbim të fondeve të mëdha, 6 miliardë euro dhe përfitime të tjera ekonomike. Marrëveshja ka hapur rrugën për masa të tjera të ngjashme në nivelin dypalësh, të cilat shpesh vendosen në kufijtë e së drejtës evropiane dhe ndërkombëtare. Ato shpesh janë dokumente mirëkuptimi, të cilat, megjithëse përfshijnë ngarkesa të mëdha financiare, negociohen dhe miratohen ekskluzivisht në ekzekutiv, pa përfshirjen e duhur të organeve parlamentare.

Në veçanti, i njohur për fat të keq është Memorandumi i Mirëkuptimit midis Italisë dhe Libisë, i cili parashikon mbështetjen e Italisë në formimin e të ashtuquajturës Rojet Bregdetare Libiane për të kryer misione kërkimi dhe shpëtimi në vend të marinës italiane dhe OJQ-ve. E gjithë kjo pavarësisht se Libia konsiderohet një vend i pasigurt për emigrantët nga burime institucionale autoritare dhe shoqëria civile.

Përgjigjja evropiane ndaj krizës së emigrantëve ka qenë prej kohësh e kufizuar në masa të pasigurta dhe afatshkurtra. Pakti i Ri, paketa e reformës, i paraqitur më 23 shtator 2020, u përcaktua nga presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, si një fillim i ri, i aftë të sigurojë një ekuilibër të drejtë midis përgjegjësisë dhe solidaritetit në tre nivele kryesore, me theksin se baza ekonomike.

KE-ja synon ta bëjë BE-në aktorin kryesor në bashkëpunim me shtetet kryesore të origjinës dhe tranzitit të emigrantëve duke promovuar partneritete fitimprurëse, d.m.th. marrëveshje të gjithanshme dhe të ekuilibruara. Fushat e rëndësishme të bashkëpunimit janë marrëveshjet e ripranimit dhe riintegrimit dhe zhvillimi i mënyrave ligjore të hyrjes për të balancuar emigracionin e parregullt.

Komisioni promovon futjen e një modeli të detyrueshëm, por fleksibël të solidaritetit midis vendeve anëtare. Në mënyrë që të shmangen dështimet e së kaluarës, përveç zhvendosjes, vendet anëtare do të kishin mundësinë të mbështesin vendet e mbërritjes së parë edhe përmes masave të tjera, kryesisht përmes sponsorizimit të kthimit. Ky mekanizëm do të lejonte që shteti sponsor mos ta mirëpriste emigrantin, por të merrte përsipër procedurat për riatdhesimin e tij, përfshirë ato ekonomike, në rast refuzimi të kërkesës për azil.

Sipas ekspertëve, Pakti i Ri nuk i përmbushi pritjet, veçanërisht në dritën e premtimit për një fillim të ri. Përkundrazi, ai paraqitet si një veprim realpolitik që, edhe pse global dhe ambicioz, diktohet më shumë nga pragmatizmi sesa nga parimet. Në fakt, reformat e propozuara nuk e vënë në dyshim qasjen e sigurisë së viteve të fundit. Përkundrazi, ato tentojnë të normalizojnë masat emergjente të miratuara në të kaluarën.

Pakti, në fakt, nuk ofron garanci dhe masa mbrojtëse të mjaftueshme, veçanërisht gjatë shqyrtimit dhe procedurave kufitare. Këto procedura të përshpejtuara, të zbatuara në kufijtë e ligjit evropian dhe të lidhura fort me ato të kthimit, mund t'u sigurojnë vendeve anëtare liri veprimi për të kufizuar të drejtën e azilit.

Vendet mesdhetare në fakt duhet të marrin përsipër jo vetëm krijimin e infrastrukturave për të qenë në gjendje të presin emigrantët, por edhe kryerjen e procedurave brenda afateve të përcaktuara nga Komisioni. E gjithë kjo shkon në drejtim të kundërt në lidhje me kërkesën e këtyre vendeve, kryesisht Italisë, që është tejkalimi i qasjes së pikës së nxehtë dhe ndarja e përgjegjësive në menaxhimin e kërkesave për azil.

Në këtë kontekst, masat e solidaritetit të përparuara nga Komisioni janë të paqarta dhe jo shumë pragmatike. Në fakt, nuk ka siguri për zhvendosjen e emigrantëve dhe sponsorizimi i kthimit nuk përfaqëson një alternativë të vlefshme, duke e lënë pritjen e emigrantit në duart e vendit të mbërritjes së parë.

Pavarësisht nga mbështetja e marrë nga vendet kryesore të projektit evropian, Franca dhe Gjermania, kontinenti mbetet i ndarë në dy blloqe për reformën. Nga njëra anë, vendet mesdhetare Qipro, Greqia, Spanja, Italia dhe Malta kërkojnë përfshirje më të madhe të BE-së dhe vendeve të tjera anëtare në kujdesin për ardhjet e parregullta, nga ana tjetër Hungaria, Polonia, Republika Çeke, Sllovakia, së bashku me Austrinë, Slloveninë dhe vendet Balltike janë kategorikisht kundër çdo forme të ndarjes së përgjegjësisë që përfshin zhvendosjen e emigrantëve. Propozimet janë duke u negociuar në Parlamentin Evropian dhe në Këshillin e Evropës.

Përgatiti: Irma Paloli