Plani i Evropës për të ulur emetimet e gazit serrë

Komisioni Evropian ka lëshuar një paketë propozimesh në përpjekje për të realizuar Marrëveshjen ambicioze të Gjelbër, planin për ta bërë Evropën kontinentin e parë për të arritur neutralitetin e karbonit deri në vitin 2050. Faza fillestare përfshin një reduktim të emetimeve të gazeve serrë me të paktën 55% nga viti 2030, krahasuar me nivelet e vitit 1990, dhe masat e reja duhet të shpjegojnë se si do ta arrihet kjo gjë.

Gjatë 20 viteve të fundit, Bashkimi Evropian ka zvogëluar emetimet e përgjithshme të gazeve serrë me 24%, falë mbi të gjitha një lloj tregu emetimesh të njohur si Sistemi i Tregtimit të Emetimeve të Bashkimit Evropian (ETS). Për sektorë të ndryshëm është caktuar një kuotë emetimesh, ku për secilin lejohet emetimi i një ton dyoksid karboni në një vit kalendarik. E rëndësishme është që mos të shkelet tavani, në mënyrë që mos të pësohen ndëshkime të rënda.

Qëllimi i një uljeje të paktën me 55% të emetimeve të vendosura në Marrëveshjen e Gjelbër evropiane, ekonomia e tretë më e madhe në botë, u gjykua megjithatë e pamjaftueshme dhe jo ambicioze nga organizata të ndryshme mjedisore. Angazhimet e Marrëveshjes së Parisit parashikojnë uljen me 65% të emetimeve gjatë 9 viteve të ardhshme.

Deri tani, reduktimi i gazeve ndotëse ka ndodhur kryesisht në sektorin e energjisë, ndërsa emetimet nga makinat, avionët dhe anijet, të cilat përfaqësojnë një të katërtën e gazeve serrë të prodhuara në Evropë, janë në rritje. Emetimet në lidhje me ngrohjen e brendshme, që vijnë ende kryesisht nga lëndët djegëse fosile, janë gjithashtu të rrezikuara. Këta ndotës përbëjnë një të tretën e emetimeve në BE.

Plani i ri parashikon forcimin e tregut ekzistues të emetimeve, uljen e tavanit maksimal të lejuar të gazeve serrë, rritjen e shpejtësisë me të cilën ky limit ulet progresivisht dhe gjithashtu shtrihet në ata sektorë që nuk janë përfshirë ende, me vëmendje të veçantë për transportin. Ideja themelore është që emetimet e dyoksidit të karbonit duhet të kenë një kosto që dekurajon përdorimin e lëndëve djegëse fosile.

Në disa pika më specifike të paketës së propozimeve thuhet se emetimet detare do të përfshihen për herë të parë në ETS. Linjat ajrore do të duhet të heqin dorë nga lejet e ndotjes "falas" dhe do të duhet të përputhen me Skemën e Kompensimit dhe Reduktimit të Karbonit për Aviacionin Ndërkombëtar (CORSIA), një plan i përdorur deri tani mbi një bazë vullnetare për të zvogëluar ndikimin mjedisor të sektorit të aviacionit. Një mekanizëm i ri i tregtimit të emetimeve do të parashikohet për sistemin e transportit rrugor dhe për ngrohjen e shtëpisë. Disponueshmëria e karburanteve me emetim të ulët ose të qëndrueshëm në aeroporte dhe porte do të duhet të rritet dhe do të vendoset një kufi i sipërm për emetimet e gazeve serrë nga anijet në portet evropiane.

Shtetet anëtare të BE-së do të duhet të mbrojnë dhe zgjerojnë rezervat natyrore të karbonit, të tilla si pyjet, për të arritur objektivin prej 310 milionë tonë dyoksid karboni të thithur deri në vitin 2030.

Rreth 40% e energjisë duhet të prodhohet nga burime të rinovueshme deri në vitin 2030. Pritet të bëhen përpjekje për të përdorur energjinë e rinovueshme në transport, në sektorin e ngrohjes dhe ftohjes së brendshme dhe në sektorin industrial.

Synime më ambicioze të reduktimit të dyoksidit të karbonit do të vendosen për ndërtimin. Në sektorin publik, 3% e ndërtesave do të duhet të rinovohen çdo vit për të krijuar vende të reja pune, për të modernizuar ndërtesat dhe për të shkurtuar faturat e energjisë.

Parashikohen standarde më të rrepta për emetimet e dyoksidit të karbonit nga automjetet me rrota; ato të makinave të reja do të duhet të priten me 55% nga vitin 2030 dhe 100% nga 2035-a, krahasuar me nivelet aktuale. Në praktikë, çdo makinë e re e regjistruar nga viti 2035 do të jetë neutrale ndaj karbonit. Do të forcohet rrjeti i stacioneve për karikimin e makinave elektrike, të cilat duhet të rregullohen në intervale të rregullta në autostrada dhe autostrada, çdo 60 km për makinat elektrike, çdo 150 për makinat me hidrogjen.

Sistemi i taksimit të energjisë gjithashtu do të duhet të promovojë teknologji të gjelbra me tarifa të subvencionuara dhe të heqë disa nga përjashtimet e vjetra për burimet ndotëse.

Një nga masat që pritet të shkaktojë më shumë diskutime, mekanizmi i taksimit të karbonit, do të zhvillohet në një sërë produktesh të importuara, për të siguruar që ulja e emetimeve në Evropë mos të përkthehet në prodhim intensiv të emetimeve në vendet e tjera me të cilat kanë lidhje tregtie.

Në forcimin e këtyre masave, do të njihen pikat e ndryshme të fillimit të secilit vend anëtar dhe objektivat do të përshtaten me vlera të tilla si prodhimi i brendshëm bruti për frymë. Për më tepër, do të krijohet Fondi i Klimës Sociale, prej 72.2 miliardë euro për periudhën 2025-2032, i marrë nga të ardhurat e mekanizmave të tregtimit të emetimeve, për të mbështetur qytetarët dhe bizneset e vogla në këtë proces tranzicioni.

Diskutimet mbi paketën e masave, të cilat do të shpërndahen me përfundimin e plotë të detajeve, mund të ndizen. Pabarazitë ekonomike midis vendeve anëtare do të peshojnë në radhë të parë me Evropën e ndarë midis shteteve më të pasura nordike dhe perëndimore, ku shitjet e automjeteve elektrike janë në rritje, dhe shteteve më të varfra lindore, ekonomitë e të cilave janë ende të lidhura ngushtë me qymyrin.

Nuk përjashtohet as rezistenca e disa sektorëve industrialë, duke filluar me sektorin e automobilave, të cilët gjithmonë kanë qenë kundër idesë për të paguar dyoksidin e karbonit të emetuar. Ka nga ata që kanë ngritur frikën se kostot e modernizimit të burimeve të ngrohjes shtëpiake bien plotësisht mbi familjet që tashmë po përpiqen të paguajnë për energji dhe transport.

Zëra të tjerë kanë të bëjnë me përjashtimin e industrisë së rëndë dhe bujqësisë, midis sektorëve që gjenerojnë më shumë emetime nga të gjithë, nga detyrimi për të kontribuar në neutralitetin e klimës duke përdorur mekanizmat e tregtimit të emetimeve.

Për më tepër, ideja e tarifës së parë hyrëse të karbonit në botë, e cila do të përfshijë importin e mallrave të prodhuara nga jashtë me emetime të larta dyoksidi karboni, si çeliku, çimentoja, hekuri dhe plehrat, tashmë ka ngjallur nervozizëm midis partnerëve tregtarë të BE-së. Në fakt, është një masë që do të mbronte kompanitë evropiane nga mallrat e prodhuara në vende me standarde më pak të rrepta mjedisore.

BE-ja shpreson që me këtë propozim të bëjë presion mbi emetuesit e mëdhenj dhe të rrisë nivelin e masave klimaterike në Samitin e Glasgow (COP26) të planifikuar për në tetor-nëntor. Fjala kyçe do të jetë shpejtësia e miratimit të masave të reja, për të përfituar ekonomikisht nga revolucioni i gjelbër.

Përgatiti: Irma Paloli