Dr. Marsela Musabelliu:Kina dhe sfidat globale ndaj pandemisë

Marsela Musabelliu ka mbrojtur doktoraturën në ekonomi në Universitetin e   Xiamen-it në Kinë. Aktualisht ajo drejton Institutin e Studimeve të   Globalizimit. Një ndjekëse e vemendëshme e aktualitetit politik dhe ekonomik të   Kinës, doktore e shkencave ekonomike Marsela Musabelliu bën një analizë të   thellë të marrëdhënieve të Kinës dhe Bashkimit Evropian gjatë dhe pas pandemisë,   për rëndësinë e bashkëpunimit në kohën e globalizimit, ekskluzivisht për Radio   Ejani, China Media Group.

CMG:Më 22 qershor u zhvillua videokonferenca midis krerëve   të Këshillit të Evropës, Komisionit Evropian dhe presidentit kinez Xi Jinping,   në fokus të të cilës ishte bashkëpunimi dypalësh, hapja e tregjeve, investimet   dhe bashkëpunimi me palët e treta. Cili do të ishte komenti juaj për këtë   videokonferencë ?

Dr.shk. Marsela Musabelliu: Ky takim ishte i shumëpritur   sidomos nga analistët dhe ndjekësit e Kinës në Evropë dhe më gjerë pasi ky është   takimi i parë zyrtar midis udhëheqësve kinezë dhe udhëheqjes së re të Bashkimit   Evropian, pas inaugurimit të kësaj të fundit, vitin e kaluar. Ky është takimi   dypalësh i nivelit më të lartë që nga shpërthimi i pandemisë COVID-19. Mendoj që   mesazhi që përcjell kjo konferencë virtuale mund të gjendet shumë qartë në   fjalët e presidentit kinez Xi Jinping. Ai duke vlerësuar paraprakisht   marrëdhëniet midis R.P të Kinës dhe BE-së, arritjet e deritanishme,   intensifikimin e shkëmbimeve të gjithanëshme theksoi se Kina dhe BE-ja si dy   fuqi të mëdha, dy tregje dhe dy civilizime të mëdha kanë dhe përgjegjësi të   mëdha sepse çfarë ato mbrojnë dhe kundërshtojnë dhe në cilat fushat   bashkëpunojnë ka impakt global.

Pra një marrëdhënie e mirë midis Kinës dhe BE-së shkon përtej këtyre dy   partnerëve, sepse do të shërbejë si një katalizator dhe promovues dhe për pjesën   tjetër të botës. Për vendin që zenë dhe peshën që kanë në zhvillimet   ndërkombëtare besoj se të dy palët duhet të rritin vazhdimisht mirëkuptimin dhe   besimin e ndërsjellë, të zgjerojnë interesat e përbashkëta në bashkëpunim, të   zgjidhin problemet e vështira zhvillimore dhe të ndërtojnë një partneritet   strategjik, gjithëpërfshirës Kinë-BE.

Në vlerësimin tim ky ishte një takim "që vuri pikat mbi i" për shumë çeshtje   për të cilat mendoj se është spekuluar gjatë dhe intensivisht sidomos muajt e   fundit. Mund të dallojmë në këtë kontekst sërish fjalët shumë domethënëse të   presidentit Xi. Duke theksuar se "Kina është partnere dhe jo rivale", ai thekson   se "Kina do të vazhdojë të zgjerojë reformën dhe hapjen, e cila do t'i sigurojë   Evropës një raund të ri të mundësive të bashkëpunimit dhe hapjes së zhvillimit".   Gjithashtu ai theksoi se "Kina është mundësi dhe jo kërcënim. Ne do të ndjekim   me ngulm rrugën e zhvillimit paqësor". Një tjetër mesazh i rëndësishëm i   presidentit Xi ishte se "Kina dëshiron paqen në vend të hegjemonisë". Ndër të   tjera kreu kinez i shtetit e vuri theksin se " nuk ka asnjë konflikt të   interesave themelore midis Kinës dhe Evropës" dhe kjo është shumë e rëndësishme   sepse "bashkepunimi tejkalon konkurencën" dhe "konsensusi tejkalon   mosmarrëveshjet". Ai gjithashtu tha se "pavarësisht se si do të ndryshojë   situata ndërkombëtare më tej, Kina do të mbajë anën e multilateralizmit" dhe   shtoi se "Kina do t'i përmbahet gjithmonë konceptit të qeverisjes globale me   bazë konsultimi të gjerë, kontributi të përbashkët dhe përfitimeve të   përbashkëta". Ndërvarësia ekonomike midis Kinës dhe BE-së është një fakt i   pakundërshtueshëm sepse vetëm vitin e kaluar tregtia dypalëshe arriti në 685.8   miliardë dollarë me një rritje mbi 8 për qind nga viti parardhës. Në 2019 më   shumë se 3200 kompani kineze kanë investuar direkt në vendet e BE-së , duke   krijuar mbi 260 mijë vende të reja pune. Duket qartë nga fjalët e presidentit   kinez se Kina synon lidhje më të qëndrueshme, të pjekura edhe në periudhën pas   pandemisë.

CMG: Bota po përballet me pandeminë e koronavirusit ndaj me   shumë rëndësi janë marrëdhëniet që do të pasojnë këtë periudhë të vështirë. Në   bashkëbisedimin e presidentit kinez me liderët e BE-së këta të fundit shprehën   gatishmërinë për forcimin e bashkëpunimit me Kinën për studimin dhe prodhimin e   vaksinës kundër koronavirusit. Njëkohësisht në vende të ndryshme të botës po   punohet për prodhimin e medikamenteve dhe të vaksinës kundër COVID-19 . Si e   vlerësoni ju këtë bashkëpunim?

Dr.shk. Marsela Musabelliu: Ky është padyshim një lajm i   mire për të gjithë. Të dyja palët shpresojnë të japin një sinjal pozitiv   bashkëpunimi për të luftuar COVID-19, të avancojnë bashkëpunimin, të promovojnë   rimëkëmbjen e ekonomisë globale, duke sjellë më shumë stabilitet dhe energji   pozitive për të gjithë botën. Për më tepër më 7 qershor Zyra e Informimit e   Këshillit të Shtetit të Kinës publikoi Librin e Bardhë të veprimeve të Kinës   kundër epidemisë COVID-19. Në këtë libër Kina ndau me botën eksperiencën e saj   në parandalimin e përhapjes së virusit, të mjekimit të pacientëve si dhe u   shpreh besimi për fitoren në betejën antiepidemike në mbarë botën.

Gatishmëria e palës kineze në studimin dhe prodhimin e vaksinës ka qenë e   shprehur zyrtarisht dhe përbën një sinjal pozitiv që edhe BE-ja po përpiqet të   ndajë eksperiencën dhe të punojë bashkërisht me palën kineze. Unë mendoj se   fundi i kësaj lufte është në dorë të shkencëtarëve dhe të mjekëve, por sa më i   thellë të jetë bashkëpunimi aq më i mirë dhe rezultati.CMG: Në kulmin e pandemisë COVID 19 prej së cilës linden   mjaft teori konspirative rreth origjinës, parandalimit, trajtimit dhe përhapjes   globale të virusit, ju publikuat një artikull në fokus të të cilit është Kina   dhe paragjykimet ndaj këtij vendi dhe qytetarëve kinezë në vende të ndryshme. A   mund të na risillni disa nga pikat kyçe të artikullit tuaj?

Dr.shk. Marsela Musabelliu: Dua ta nis me "përse-në" e   shkrimit. Edhe pse e kam lënë fizikisht Kinën prej gati një viti ende kam shumë   miq atje me të cilët komunikoj gati çdo ditë. Gjatë shpërthimit të epidemisë   isha në kontakt të vazhdueshëm e shqetësuar për shëndetin e tyre dhe situatën   atje. Por gjatë kësaj kohe dëgjoja dhe lexoja teori apo akuza të paqëna, ide   komplotiste të cilat përveçse ishin të pabaza anashkalonin tragjedinë njerëzore,   që po ndodhte në Kinë.

Në mesin e shkurtit ambasada e Republikës Popullore të Kinës në Tiranë   organizoi një veprimtari solidariteti për betejën kundër COVID-19 dhe pata   mundësi të bisedoj me qytetarë kinezë që jetojnë në Shqipëri, por mbi të gjitha   ishte fjalimi i ambasadorit Zhou Ding në këtë event që më dha një shtysë më   tepër për artikullin. Në një kohë të vështirë për Kinën, duke iu referuar   betejës kundër epidemisë së popullit të tij, ambasadori Zhou Ding tha "Dielli do   të shkëlqejë nëpër re më në fund dhe atëherë ne do të dimë që një ndër flladet e   lehta erdhi nga Tirana e largët". Me shkrimin tim doja të isha një shtysë më   tepër në këtë "fllad solidariteti" nga Tirana. Ndër pikat kryesore që solla në   vemendje të shqiptarëve ishte një panoramim i situates në Wuhan, Hubei dhe më   gjerë të betejës së populli kinez kundër epidemisë, përpjekjet e qeverisë kineze   për parandalimin dhe çrrënjosjen e virusit si dhe perspektivat ekonomike të   vendit.

Unë shënjestrova teoritë konspirative dhe lajmet e rreme sepse informacioni   që po vinte në Shqipëri ishte nga çdo burim tjetër, përveç Kinës. Thellova idenë   se të flasësh për Kinën dhe rreth Kinës duhet të jenë dy qasje shumë të   ndryshme, domethënë kur analizohet Kina edhe burimet duhet të jenë kineze. Në   kohën që jetojmë, të përkëdhelur nga teknologjia nuk ka justifikime për mungesë   informacioni, sepse mund të gjendet kudo. Më tej fola për marrëdhëniet   dypalëshe, për miqësinë e hershme që kemi, duke sjellë në kujtesën tone   kolektive idenë se në disa vite shumë të izoluara për Shqipërinë, Kina ishte i   vetmi vend mik dhe na ndihmoi përtej mundësive të saj.

CMG: COVID-19 pritet të ndikojë në ekonominë globale.   Mendoni se ky ndikim do të jetë i menaxhueshëm, siç ndodhi me epideminë SARS në   vitin 2003?

Dr.shk. Marsela Musabelliu: Bota e 2020-ës fatmirësisht nuk   është bota e 2003 dhe për këtë mendoj se Kina ka një meritë të madhe. Integrimi   i Kinës në rrjetet globale të furnizimit të mallrave qysh prej vitit 2001 kur   Kina u bë anëtare e Organizatës Botërore të Tregtisë me të drejta të plota i ka   dhënë një shtysë jo vetëm këtij vendi dhe Azisë, por dhe rritjes së mirëqenies   në të gjithë botën. Sot Kina është partneri i parë tregtar për 127 vende të   globit dhe kjo tregon shumë për shkallën e zhvillimit dhe qasjen tregtare   ndërkombëtare të Kinës.

David Shambaugh, një studiues i shquar i Kinës thotë: "Hapja e Kinës kundrejt   botës është padyshim zhvillimi më domethënës i marrëdhënieve ndërkombëtare për   kohët tona. Që nga hapja e Kinës në 1978, bota ka ndryshuar Kinën dhe tani Kina   ka filluar të ndryshojë botën." Zhvillimi i ekonomisë së Kinës, do të thotë   zhvillim i ekonomisë globale. Dhe ky zhvillim e kjo sjellje pragmatike dhe   proaktive në terma ekonomikë e Kinës duket edhe pas heqjes së izolimit në   territorin e tyre. Në fakt deri në fund të prillit, 99% e ndërmarrjeve të mëdha   industriale kineze rifilluan prodhimin dhe 88.4% e ndërmarrjve të mesme dhe të   vogla rifilluan aktivitetin.

Duke ju rikthyer konferencës virtuale të liderëve të 22 qershorit të dy palët   shpresojnë në bashkëpunim të thelluar. Në fakt Presidenti Xi theksoi se dy   ekonomitë përkatëse kryesore duhet të luajnë rolin si motorë të dyfishtë të   ekonomisë botërore, të nxisin rimëkëmbjen e ekonomisë globale, të mbështesin   bashkërisht një rifillim të rregullt të punës dhe prodhimit, të forcojnë   koordinimin e politikës makroekonomike dhe të mbajnë zinxhirët industrialë dhe   të furnizimit global të qëndrueshëm dhe të qetë.Për t'ju rikthyer pyetjes suaj, patjetër që ky event ishte i   paparashikueshëm. Ekonomistët e quajnë "Mjelma e Zezë", një event i cili   përshkruan një ngjarje që vjen si befasi, ka një efekt të madh dhe shpesh   racionalizohet në retrospektivë. Në terma ekonomikë ka efekte negativë, por   përgjegjshmëria e çdo qeverie në detyrë sot është reagimi i menjëhershëm dhe   efikas. Projeksionet e institucioneve ndëkombëtare parashikojnë në Qershor 2020,   se tkurrja e ekonomisë globale do të jetë në -5% (FMN) kur prisnim një rritje   prej 2.2% në fillim të këtij viti.

Mendimi im është se një reçesion ekonomik global do të jetë i menaxhueshëm   vetëm nëse nuk ka elementë agresiviteti shtesë si: "luftë tarifash", rritje e   praktikave proteksioniste të tregut, shënjestrim i vendeve të caktuara në   prodhimet e tyre, etj.

Pra, një ndalje ose regres i procesit të globalizimit është i papranueshëm   nëse duam të dalim nga kjo situatë e bllokazhit ekonomik.

CMG: Ju jeni një njohëse e mirë e Kinës. Keni kryer   doktoraturën në Universitetin e Xiamen-it me temë investimet kineze në vendet e   Evropës Qendrore dhe Lindore dhe mekanizmin e bashkëpunimit 17 +1. Në optikën   tuaj si studjuese, cili është pozicioni i Shqipërisë në këto nisma kineze me   përhapje dhe ndikim të gjerë në rajonin e Evropës Qendrore dhe Lindore.

Dr.shk. Marsela Musabelliu: Unë mundohem të ndjek dhe të   analizoj Kinën e sotme për shkak të studimeve dhe punës sime akademike dhe   patjetër për kënaqësi dhe kureshtje personale. Studimi i thelluar i mekanizmit   të bashkëpunimit ka qënë një punë shumë intensive 4-vjeçare, por unë kam patur   fatin e mirë të kisha si udhëheqës doktorature një nga profesorët më të shquar   në Kinë në fushën e ekonomisë, Prof. Wu Chongbo. Nën udhëzimet dhe drejtimin   akademik të tij, kam patur mundësinë që në Universitetin e Xiamen-it të   hulumtoja në mënyrë rigoroze aspektet e investimeve kineze dhe tregtisë në EQL.

Gjetjet e mia të doktoraturës janë gati 300 faqe, por po përmbledh për ju   disa pika kyçe.

Mekanizmi i bashkëpunimit "17+1" është një qasje multifunksionale me të cilën   RPK ka shfaqur interesin për bashkëpunim në një territor që shkon nga vendet   Balltike deri në Ballkan. E themeluar në 2012, kjo platformë është integruar më   tej në çadrën e nismës globale të RPK "Një Brez, Një Rrugë".

Gjetjet me anë të shifrave në doktoraturën time tregojnë një angazhim të ulët   të Shqipërisë në krahasim me vendet e tjera të platformës. Po të shohim shifrat   zyrtare në Shqipëri janë 149 kompani me pronësi totale ose mbi 50% kineze, dhe   stoku në vlerë i investimeve direkte kineze për vitin e kaluar ishte afro 8   milion Euro (shumë pak për ekonominë e dytë të botës). Vetëm këto shifra   tregojnë një mungesë të investimeve direkte kineze në Shqipëri. Ka në fakt disa   investime të tjera siç janë Aeroporti i Rinasit TIA i cili menaxhohet nga China   Everbright Limited, dhe ish Bankers Petroleum, që tashmë është nën menaxhim të   Geojade Petroleum Corporation, por këto investime në terma ekonomkë hyjnë te   shkrirje/ blerje ose Mergers and Acqusitions.

Nëse do të bëjmë një krahasim midis vendeve të Ballkanit Perëndimor përsa i   përket investimeve kineze ja disa shifra: Në Malin e Zi, autostrada e parë   Bar-Boljare, do të bëhet me investim kinez me vlere 800 milion dollarë, si dhe   një investim kinez prej 100 milion dollarësh bëhet për flotën detare.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut vlera e investimeve kineze në asfalt   shkon 670 milion dollarë, si dhe 28 milion dollare investim në hekurudhë dhe 87   milion në hidroçentrale.

Në Bosnje-Hercegovinë, termocentrali Tusla me mbështetje të fondeve kineze ka   investim prej 732 milion dollarë dhe termocentrali Stanari kap shifrën 500   milion dollarë.

Serbia është tërheqësja më e madhe e investimeve kineze në Ballkan që nga   hekurudha e Beograd-Budapest, që mendohet se segmenti serb në përfundim do të   kapë vlerën e mbi 1 miliard Euro.

Mendoj se "17+1" dhe "Një brez, një rrugë" i kanë dhënë pa dyshim impulse të   reja marrëdhënies dypalëshe, mjafton të kujtojmë disa nga arritjet në kuadër të   kësaj platforme si heqja e vizave për shtetasit kinezë, krijimi i sekretariatit   të rinisë dhe mbledhja në Tiranë e kryebashkiakëve të platformës kanë dhënë   fryte të mira. Qoftë edhe kanalet e shtuara të bashkëpunimit nëpërmjet   platformës janë një rast i mirë njohjeje dhe komunikimi midis politikëbërësve.   Por, unë mendoj se në këtë marrëdhënie ka shumë potencial të pashfrytëzuar ende.

CMG: Aktualisht jeni Drejtore Ekzekutive e Institutit të   Studimeve te Globalizimit. Do të ishte me interes të mësonim për veprimtarinë   dhe bashkëpunimet e institutit që drejtoni.

Dr.shk. Marsela Musabelliu: Në fakt ideja e institutit u   formësua nga unë dhe dy akademikë të shquar me të cilët kam patur kënaqësinë të   punoja para disa vitesh, Prof. As. Pandeli Taci dhe Prof. As. Stavri Sinjari. Të   dy profesorët kanë një karrierë të gjatë dhe shumë dinjitoze akademike,   respektivisht në studime të çështjeve të sigurisë dhe shkencave sociale, ndërsa   unë shtoj elementin ekonomiko- politik të këtij instituti.

Ne vendosëm të bashkojmë ekspertizat tona përkatëse për të analizuar impaktet   e dukshme dhe efektet anësore të globalizimit në vendin tonë duke u përpjekur të   hedhin dritë mbi çështje të interesit publik dhe institucional si: integrimi   ekonomik kombëtar me rrjetet globale, sfidat e Shqipërisë për të arritur   standardet kontinentale, politikëbërja, mirëqeverisja, etj..

Instituti ka për qëllim promovimin e perspektivave ndërdisiplinore dhe   angazhimin aktiv në fushat e globalizimit si dhe promovon kërkime shkencore   cilësore, publikime analitike, angazhimin intelektual dhe dialog të përqëndruar   në ngjarje me impakt dhe interes publik, kombëtar dhe ndërkombëtar.

Ne jemi ende në fazë gati embrionale por kemi patur sukses të bashkëpunojmë   me Akademinë e Shkencave Sociale të Kinës (CASS), China-CEE Institute ne   Budapest, Akademinë e Shkencave të Rumanisë, Insititin AITE të Maqedonisë së   Veriut, etj. Ju rikujtoj që jemi vetëm 6 muaj hapur e kemi në plan shumë   bashkëpunime te tjera.

Intervistoi Eda Merepeza