v Protokolli mbi bashkėpunimin e uebsajtit nė gjuhėn shqipe tė CRI Oline me botėn e jashtmev Tėrmeti nė Wenchuan
SONDAZH OLIMPIK
ZONA E ANKETAVE
ENCIKLOPEDIA
China Radio International
Rreth Kinës
Nga Bota
   Politikë
   Ekonomi
   Kulturë
   Shkencë e Teknikë
   Sport

Fusha ekonomike

Muzika

Sport
Shkencė e Teknikė

Tregime dhe Legjenda Kineze
(GMT+08:00) 2007-12-24 18:31:56    
Rajoni Autonom i Sinjiang-Ujgurit punon me pėrpjekje  

cri

Ju flet Radio e Jashtme e Kinės. Tė dashur dėgjues, nė rubrikėn e sotme "Kina nė ndėrtim", do tė ndiqni reportazhin me titull "Rajoni Autonom i Sinjiang-Ujgurit punon me pėrpjekje pėr rregullimin e zonave me fatkeqėsi tė rėndė tė erės."

Ėshtė e vėshtirė pėr rregullimin e njė zone me fatkeqėsi tė rėndė tė erės nė njė zonė tė gjerbėruar. Por, nė grykėn e vjetėr tė erės tė Rajonit Autonom tė Sinjiang-Ujkurit tė Kinės veri-perėndimore, pas pėrpjekjeve 10 vjecare, vendasit e kanė shndėrruar kėtė zonė nė njė zonė tė gjelbėruar.

Tė dashur dėgjues, gryka e vjetėr e erės qė gjendet nė pjesėn jug-lindore tė ultėsirės Tachen tė Rajonit Autonom tė Sinjiang-Ujgurit, ėshtė njė zonė e rralllė me fatkeqėsi tė rėnda tė erės nė Kinė e bile nė botė. Kėtu, gjatė njė viti, nė mbi 150 ditė, fryn erė e madhe prej 8 gradėsh. Nė dimėr, era e madhe bashkė me dėborėn mund tė formojė njė stuhi tė tmerrshme. Cdo vit, nė pjesėn e rrugės sė kėsaj gryke ndodhin aksidente tė ndryshėm. Duke folur pėr kėtė, fshatari vendas Yan Xiwen tha:

"Nė dimėr, njerėzit qė kalojnė kėtu, kanė shumė frikė. Kėtu trashėsia e dėborės arrin nė mbi 6 metra e thellė. Kėtu dera e shtėpisė hapet nė drejtim tė brendshėm, pėrdryshe dera nuk mund tė hapet. Kėtu ne e ndalojmė makinėn nė drejtim tė erės. Po tė ndalohet makina kundėr erės, dera e makinės do tė prishet nga era e madhe."

Fatkeqėsia e dėborės e shkaktuar nga era e madhe ka rrezikuar rėndė prodhimin normal tė tokave tė punueshme dhe tė livadheve prej 70 mijė hektarėsh tė mbi 20 fshatrave nė ultėsirėn Tachen. Qė nga viti 1973, bashkia e qarkut Tachen filloi veprėn e madhe kundėr erės dhe dėborės. Drejtori i Qendrės Administrative tė Ndėrtimit Ekologjik tė Grykės sė Vjetėr tė Erės Liu Renguang tha:

"Pas eksperimentimit 10 vjecar, ne jemi tė mendimit se rregullimi ekologjik ėshtė i pėrshtatshėm pėr kėtė zonė. Prandaj, qė nga viti 1992, ne filluan veprėn e madhe kundėr erės dhe dėborės. Gjatė kėsaj vepre, ne kemi mbjellė pemė nė formėn e rrjetės katrore."

Nė kėtė zonė me fatkeqėsi tė rėndė tė erės, ne filluan tė mbjellim pemė kundėr erės. Ne kemi formuar disa pyje duke formuar njė rrjet katror. Kur, era kalon kėtu, fillon tė ngadalėsojė shpejtėsinė dhe kėshtu, mund tė pakėsojė shumė dėmtimin nga dėbora pėr rrugėt dhe banesat.

Pas pėrpjekjeve kėmbėngulėse mbi 10 vjecare, mbi 400 mijė banorė tė kombėsive tė ndryshme tė ultėsirės Tachen kanė formuar pyjet kundėr erės prej 8400 hektarėsh dhe kanė formuar njė barikadė tė gjelbėr prej 28 kilometrash. Sot, nė grykėn e vjetėr tė erės, nė verė, pemėt dhe barėrat janė tė gjelbra dhe ky vend ėshtė bėrė bile njė pikė turistike. Kėta pyje kundėr erės kanė luajtur njė rol tė rėndėsishėm pėr zhvillimin e ekonomisė vendore, pėr pėrmirėsimin e mjedisit dhe pėr shtimin e tė ardhurave tė fshatarėve vendorė. Fshatari Yan Xiwen qė jeton pėr njė kohė tė gjatė nė kėtė grykė, i tha korrespondentit:

"Nė dimėr, era e madhe kur kalon nė pyjet kundėr erės, fillon tė ngadalėsojė shpejtėsinė dhe nuk do tė shkaktojė rrezik pėr prodhimin dhe jetėn e banorėve."

Pėr arsye se njė pjesė e madhe e dėborės mbetet nė pyjet ekologjikė, ėshtė shtuar burimi i ujit nėntokėsor. Sipas matjeve nga specialistėt, pas rregullimit, kėtu sasia e ujit qė shkrihet nga dėbora, arrin nė 2400 metra kub. Burimi i bollshėm i ujit nėntokėsor ka nxitur mė tej zhvillimin e qėndrueshėm tė pylltarisė dhe tė blegtorisė. Tani, nė grykėn e vjetėr tė erės ėshtė realizuar qarkullimi i mirė real ekologjik. Vitet e fundit, bashkia e ultėsirės Tachen ka parashtruar edhe njė mendim tė ri. Ata do tė shkojnė drejt njė rruge zhvillimi "Tė mbrojmė zhvillimin ekonomik me ndėrtimin e mjedisit ekologjik dhe tė nxitim ndėrtimin e mjedisit ekologjik me zhvillimin ekonomik". Sipas planit, ata do tė investojnė 27 milionė dollarė pėr mbjelljen e pemėve, pėr ndėrtimin e livadheve etj. Funksionari i bashkisė vendore Peng Jiazhui tha:

"Ne do tė bėjmė rregullimin kompleks. Ne do tė mbjellim pemė nė njė sipėrfaqe prej 13 mijė hektarėsh. Sipas planit, ne do tė shfrytėzojmė 3 deri 5 vjet pėr rregullimin ekologjik nė 4 distriktet e ultėsirės Tachen. Gjatė rregulllimit ekologjik, ne do tė realizojmė industralizimin e bujqėsisė. Ne do tė zhvillojmė bashkėrisht rritjen e kafshėve dhe mbjelljen e kulturave bujqėsore pėr tė nxitur dhe pėrkrahur zhvillimin ekonomik."

Me pėrpjekjet kėmbėngulėse 15 vjecare tė banorėve vendas, rregullimi i grykės sė vjetėr tė erės ka arritur rezultate tė dukshme. Shumė specialistė dhe dijetarė e quajnė kėtė si "cudi pėr transformimin e natyrės nga njerėzit". Drejtuesi i Qendrės Administrative tė Ndėrtimit Ekologjik tė grykės sė vjetėr tė erės Liu Renguang i tha korrespondentit :

"Shumė njerėz nga disa zona tė mėdha me fatkeqėsi tė rėndė tė erės dhe specialistė nga Japonia, Filipinet etj erdhėn kėtu pėr tė parė gjendjen e pyjeve kundėr erės dhe pėr tė mėsuar ekeperiencėn tonė." (Du)