dėgjoni
65-vjeēari tibetian Xhampa Kelsang ėshtė specialist i famshėm i mbrojtjes sė kulturės tibetiane nė Kinė. Ai ka punuar si drejtor i zyrės sė administrimit tė Pallatit Potala pėr 19 vjet duke dhėnė kontribut tė madh pėr mbrojtjen e kėtij thesari kulturor.
Kur ishte shumė i vogėl, prindėrit e Xhampa Kelsangut u larguan nga jeta dhe ai u rrit nė familjen e dajės. Pėr shkak tė varfėrisė, Xhampa Kelsang nuk mori arsimin e plotė shkollor, ky ėshtė pengu i pėrjetshėm i tij. Por Xhampa Kelsang punonte shumė me zell, nė moshėn 16-vjeēare, ai u bė njė operator filmi.
Nė vitin 1989, qeveria kineze harxhoi mbi 55 milionė juanė pėr riparimin e Pallatit "Potala" dhe Xhampa Kelsang mori pjesė nė punėn e riparimit. Puna e shkėlqyer e Xhampa Kelsangut fitoi vlerėsimin e lartė tė funksionarėve pėrkatės, ata shpresuan se Xhampa Kelsang do tė bėhej drejtori i zyrės sė administrimit tė pallatit, por nė fillim, ai nuk dėshironte ta bėnte kėtė punė:
"Nė Pallatin 'Potala' ka relikte tė panumėrta tė ēmuara, mendoja se nuk kisha aftėsi ta bėja kėtė punė."
Nė fund, funksionarėt e bindėn me arsye Xhampa Kelsangun tė bėhet drejtori i zyrės sė administrimit tė Pallatit "Potala". Xhampa Kelsang u shpreh se puna e tij ėshtė plot me krenari dhe shqetėsime, sepse Pallati "Potala" zė njė vend tė shenjtė nė zemrėn e tibetianėve, ēdo relikt i pallatit ka vlerė shumė tė madhe, njėkohėsisht ai shqetėsohet tė mos bėjė ndonjė gabim. Puna mbi 10 vjeēare ka vėrtetuar se Xhampa Kelsang e bėn atė shumė mirė. Nėn drejtimin e tij, janė regjistruar tė gjitha reliktet e Pallatit "Potala" dhe janė mbrojtur mirė pikturat nė mur, librat e liturgjisė dhe ndėrtesat e pallatit.
Nė vitin 1997, gjatė inspektimit tė rregullt, Xhampa Kelsang zbuloi se shumė shtylla tė pallatit ishin molitur. Ai u bėri menjėherė thirrje organeve pėrkatėse t'i riparojnė kėto shtylla. Nė qershor tė vitit 2002, qeveria kineze dha mbi 170 milionė juanė pėr riparimin e dytė tė pėrgjithshėm tė Pallatit "Potala" duke zhdukur rrėnjėsisht rrezikun pėr pallatin.
Edhe puna e mbrojtjes sė librave tė liturgjisė e Pallatit "Potala" ka fituar vlerėsimin e lartė brenda e jashtė vendit. Pėr shembull nė Pallatin "Potala" ruhen mirė sutrat "patra". Kėto sutra tė shkruara nė gjethe tė pemės "patra" erdhėn nė Tibet nga shekulli i 7-tė deri nė shekullin e 13-tė nga India, Nepali etj. Pėr shkak tė ruajtjes me vėshtirėsi, nė Indi nuk mund tė gjenden mė kėto sutra. Xhampa Kelsang tha:
"Tibeti i kushton shumė rėndėsi mbrojtjes dhe studimeve tė sutrave 'patra'. Nė Pallatin 'Potala' u krijua posaēėrisht njė institucion studimor pėr to. Tani shumė institucione pėrkatėse tė Indisė, tė Japonisė etj. na paraqesin pandėrprerė kėrkesėn pėr tė zhvilluar bashkėpunimin pėr studimet e sutrave 'patra'."
Me hapjen e mėtejshme tė Tibetit, numri i turistėve nė kėtė rajon ėshtė shtuar gradualisht, edhe Pallati "Potala" pėrballet me presionin e madh tė turistėve. Me propozimin e Xhampa Kelsangut dhe pėr tė mbrojtur mirė reliktet, qysh nga 1 maji i vitit 2003, Pallati "Potala" filloi ta kufizojė numrin e turistėve. Tani numri i turistėve nė Pallatin "Potala" ēdo ditė kufizohet nėn 2300 veta.
Megjithėse qeveria kineze, Xhampa Kelsang dhe kolegėt e tij kanė bėrė pėrpjekje tė palodhshme pėr mbrojtjen e Pallatit "Potala", disa persona tė bashkėsisė ndėrkombėtare kritikojnė qė qeveria kineze nuk ka marrė masat e duhura pėr mbrojtjen e kėsaj trashėgimie botėrore. Pėr tė hedhur poshtė kėtė thėnie, nė vitin 2003, Xhampa Kelsang ftoi funksionarė tė UNESKO-s tė vijnė nė Tibet pėr tė inspektuar punėn e mbrojtjes sė Pallatit "Potala". Rezultati i inspektimit tregoi se shumica e kritikave janė pa bazė.
Xhampa Kelsang tha se ai ka pėrgjegjėsi ta mbrojė mirė Pallatin "Potala":
"Puna ime ka rėndėsi tė madhe. Do tė bėj pėrpjekje mė tė mėdha pėr tė kryer detyrėn time. Jam shumė i gėzuar qė puna ime ėshtė pohuar gjerėsisht." (Fani)
|