v Protokolli mbi bashkėpunimin e uebsajtit nė gjuhėn shqipe tė CRI Oline me botėn e jashtmev Tėrmeti nė Wenchuan
SONDAZH OLIMPIK
ZONA E ANKETAVE
ENCIKLOPEDIA
China Radio International
Rreth Kinës
Nga Bota
   Politikë
   Ekonomi
   Kulturë
   Shkencë e Teknikë
   Sport

Fusha ekonomike

Muzika

Sport
Shkencė e Teknikė

Tregime dhe Legjenda Kineze
(GMT+08:00) 2007-06-22 19:14:51    
Guo Shou-gjing, astronom kinez i shekullit tė 13-tė

cri

Guo Shou-gjing, qė lindi nė vitin 1231 nė Singtai tė provincės Hėbei tė Kinės Veriore, punoi pėr njė kohė tė gjatė si funksionar i rėndėsishėm nė oborrin perandorak tė dinastisė Juan dhe kjo gjė i dha atij rastin e volitshėm pėr tė marrė pjesė nė punėn zyrtare pėr hartimin e njė kalendari tė ri.

Nė Kinė, hartimi i kalendarit filloi shumė herėt. Qysh nė shekullin e parė tė erės sonė, shkencėtari Liu Xin pėrpiloi njė kalendar me emėrtimin "Santong", qė konsiderohet sot si njė formė embrionale e kalendarit mė tė hershėm astronomik nė botė. Para dinastisė Juan, dinastitė e periudhave tė ndryshme respektuan shabllonin e kalendarit tė hershėm, megjithėse bėnė edhe disa ndryshime tė vogla. Pasi mori pėrsipėr detyrėn e rihartimit tė kalendarit, Guo Shou-gjing shprehu mendimin se vetėm duke bėrė rivrojtime tė kujdesshme tė dukurive astronomike, mund tė hartohej njė kalendar relativisht i saktė. Ai bėri me duart e veta njė kompleks aparatesh astronomike. Aparati me emėrtimin "Gjian", qė ishte njėri prej 13 aparateve tė kompleksit, mund tė pėrdorej pėr tė vrojtuar me qartėsi Diellin, Hėnėn dhe yjet. Ai propozoi qė tė bėheshin me ato aparate vrojtime astronomike nė disa krahina tė gjerėsive tė ndryshme gjeografike tė Kinės. Qeveria e dinastisė Juan pranoi propozimin e tij dhe dėrgoi disa zyrtarė qė ta ndihmonin pėr ndėrtimin e 27 stacioneve tė vrojtimeve astronomike nė mbarė vendin. Mbi bazė tė rezultatit tė vrojtimeve e tyre, astronomėt kinezė me Guo Shou-gjing nė krye bėnė llogaritje tė sakta pėr 4 vjet dhe nė vitin 1280 tė erės sonė hartuan njė kalendar tė ri, qė u quajt "Kalendari Shoushi".

Ndryshe nga kalendarėt e mėparshėm, nė kalendarin Shoushi dita "Dongzhi", qė ėshtė e 22-ta prej tė 24 termave diellore sipas kalendarit kinez, ditė qė bie zakonisht mė 23 dhjetor sipas kalendarit ndėrkombėtar, filloi pėr herė tė parė tė merret si pikėnisje e llogaritjes sė tė dhėnave astronomike, gjė qė shtoi shumė saktėsinė e tė dhėnave. Nga llogaritja me kalendarin Shoushi rezultoi se njė vit ka 365.2425 ditė, shifėr qė ka njė diferencė prej 26 sekondash me kohėn e rrotullimit tė Tokės rreth Diellit. Kjo shifėr pėrputhet plotėsisht me atė tė kalendarit Gregorian qė pėrdoret sot nė botė. Por vlen tė pėrmendet se kalendari Shoushi lindi 300 vjet mė herėt se kalendari Gregorian. Me kalendarin Shoushi mund tė vrojtohen dhe tė lajmėrohen paraprakisht me saktėsi edhe eklipsi i Diellit dhe elipsi i Hėnės. Me hartimin e kalendarit Shoushi, zhvillimi i astronomisė sė Kinės sė lashtė u ngrit nė kulm. Ai qe kalendari mė i pėrparuar nė Kinėn e lashtė dhe u pėrdor pėr mbi 360 vjet. Ai u pėrhat edhe nė Kore dhe Japoni.

Guo Shou-gjing, qė jetoi 86 vjet, ishte edhe specialist nė fushėn matematike dhe hidraulike. Me veprimtarinė e tij shkencore, ai luajti njė rol tė madh shtytės pėr zhvillimin e shkencės nė Kinėn e lashtė. Pėr kujtimin e meritave tė tij, organizata pėrkatėse ndėrkombėtare e emėrtoi njė mal nė formėn e unazės nė anėn e prapme tė Hėnės si "Mali i Unazės Guo Shou-gjing" dhe e emėrtoi planetin e vogėl numėr 2012 si "Planeti i Vogėl Guo Shou-gjing". (Zheng)