Dielli ėshtė burimi mė i rėndėsishėm i energjisė, mbi tė cilėn mbėshtetet ekzistenca e njerėzimit. Kėrkimet e shumta shkencore kanė vėrtetuar tashmė se energjia kolosale e ngrohtėsisė, qė Dielli lėshon vazhdimisht, buron nga reaksioni i bashkimit tė bėrthamave tė atomeve tė deuteronit dhe tritiumit. Shkencėtarėt e vendeve tė ndryshme kanė sugjeruar gjithmonė se do tė vinte koha kur mund tė imitohej mėnyra e Diellit pėr prodhimin e energjisė, gjė qė do t'i ofronte njerėzimit sa mė shumė energji qė mund tė pėrdoret nė veprimtarinė prodhuese dhe nė jetėn e pėrditshme tė popujve, duke kapėrcyer kėshtu pamjaftueshmėrinė e energjisė. Shkencėtarėt bėnė kėrkime dhe prova tė shumta pėr ta bėrė realitet ėndrrėn e vet dhe e quajtėn provėn e tyre "Imitimin e Diellit".
Ka ardhur sihariqi se impianti i brezit tė ri pėr provėn e reaksionit tė bashkimit bėrthamor, qė kinezėt e ndėrtuan me forcat e veta, kaloi kontrollin shtetėror. Ky impiant, qė ėshtė i pari impiant i kėtij lloji nė gjjithė botėn, do tė ofrojė ndihmė tė dobishme pėr zhvillimin teknikės bėrthamore tė pėrdorimit civil nė botė dhe do t'i japė shkas realizimit tė ėndrrės sė njerėzimit pėr "imitimin e Diellit".
Energjia bėrthamore, qė ėshtė pjesėtare e re e energjisė, mund tė prodhohet me shpėrbashkimin bėrthamor dhe ose me bashkimin bėrthamor. Tė gjitha centralet elektrike bėrthamore tė ndėrtuara deri tani nė botė janė ato tė prodhimit tė energjisė bėrthamore me shpėrbashkimim bėrthamor.
Vitet e fundit, Kina, SHBA, Japonia, Franca, Rusia dhe vende tė tjera janė pėrpjekur pėr ndėrtimin e impianteve pėr provėn e bashkimit bėrthamor. Impianti kinez i brezit tė ri pėr provėn e bashkimit bėrthamor filloi tė ndėrtohet qysh nė vitin 1998. Pėr ndėrtimin e tij u desh njė investim prej 200 milionė juanėsh. Profesor Van Yuanxi i Akademisė sė Shkencave tė Kinės, qė ka qenė pėrgjegjėsi kryesor pėr ndėrtimin e kėtij impianti, thotė se mėnyra e prodhimit tė energjisė me anė tė bashkimit bėrthamor ka epėrsi tė padiskutueshme nė krahasim me teknikėn e shpėrbashkimit bėrthamor, sepse rezerva e uraniumit, si lėndė djegėse nė shpėrbashkimin bėrthamor, qėndron shumė e kufizuar nė Lėmshin Tokėsor, ndėrsa puna ėshtė ndryshe nė teknikėn e bashkimit bėrthamor.
"Ekziston njė problem i madh pėr centralet elektrike me shpėrbashkimin bėrthamor, se rezerva e uraniumit nė Lėmshin Tokėsor mjafton vetėm pėr 60 vjet. Por puna ėshtė ndryshe nė burimin e energjisė me bashkimin bėrthamor, sepse lėnda djegėse e bashkimit bėrthamor merret nga uji i detit, qė ka njė rezervė jashtėzakonisht tė pasur."
Nė ujin e detit rezervohet njė sasi shumė e madhe elementesh tė deuteronit, qė ėshtė lėnda e parė kryesore e bashkimit bėrthamor. Gjatė reaksionit tė plotė tė bashkimit bėrthamor, njė sasi deuteroni tė nxjerrė nga 1 litėr ujė deti mund tė lėshojė aq shumė energji sa ajo e lėshuar nga djegia e 300 litra benzinė. Pas llogaritjes, shkencėtarėt kanė arritur pėrfundimin se vetėm uji i detit nė Lėmshin Tokėsor pėrmban 4500 trilionė tonė deuteron, sasi qė i mjafton njerėzimit tė shfrytėzojė pėr 1 trilion vjet.
Lėnda djegėse pėr bashkimin bėrthamor mund tė fillojė reaksionin dhe tė lėshojė vazhdimisht energji vetėm nė kohėn kur temperatura arrin nė 400-500 milionė gradė celsius. Ndėrsa enėt prej tullash zjarrduruese ose prej ēeliku tė pandryshkshėm dhe lėndeve tė tjera, qė pėrdorim nė jetėn e pėrditshme, nuk mund tė durojnė temperaturėn aq tė lartė. Profesor Van Yuanxi thotė se Kina ka bėrė disa kėrkime nė kėtė drejtim.
"Deri tani nuk ka ndonjė lėndė tė zakonshme pėr tė mbajtur lėndėn djegėse tė bashkimit bėrthamor nė temperaturė aq tė lartė, prandaj provojmė qė, duke shfrytėzuar fushėn magnetike, do tė bėjmė njė hapėsirė magnetike qė mund tė nxėrė dhe tė frenojė kėtė lėndė djegėse."
Shkencėtarėt kinezė shpresojnė se, gjatė disa vjetėve tė ardhshėm, ata do tė arrijnė objektivin qė reaksioni bėrthamor tė vazhdojė shkarkimin elektrik pėr 1000 sekonda. Nė vitin 2006, Kina, India, Rusia, Japonia, Koreja e Jugut, SHBA dhe Bashkimi Evropian vendosėn qė tė fillojnė zbatimin e planit tė Reaktorit Ndėrkombėtar Eksperimental Termobėrthamor, qė u parashtrua nė vitin 1985.
Drejtuesi i njė sektori pėrkatės, Vu Songtao parashikon se brenda dhjetėra vjetėve tė ardhshėm, banorėt do tė pėrdorin energji elektrike tė prodhuar me anė tė bashkimit bėrthamor.
Unė nuk dyshoj se brenda 50-100 vjetėsh centralet ekzistuese elektrike bėrthamore nė botė do tė mbyllen dhe tė gjitha centralet e reja elektrike bėrthamore do tė jenė ato tė bashkimit bėrthamor." (Zheng)
|