Koha e dinastisė Song, nga shekulli i 10-tė deri nė shekullin e 13-tė tė erės sonė, qe periudha e kulmit tė shkencės dhe teknikės sė lashtė kineze. Teknika e shtypit me shkronja, qė ushtroi njė ndikim epokal mbi pėrhapjen e kulturės dhe qė u radhit ndėr "Katėr shpikjet e mėdha koneze", krah pėr krah me busullin, teknikėn e prodhimit tė letrės dhe barutin, u shpik pikėrisht nga mjeshtri Bi Sheng i kėsaj periudhe, me tė cilin do t'ju njohim nė rubrikėn e sotme.
Mė parė, nė Kinė pėrdorej teknika e shtypit me pllaka relievesh, teknikė qė u krijua gjatė kohės sė dinastisė Tang, nga shekulli i 7-tė deri nė shekullin e 9-tė. Ajo teknikė ishte qė tekstet dhe figurat tė gdhendeshin nė radhė tė parė nė pllaka druri dhe pastaj shtypeshin me bojė tė zezė. Libri klasik "Gjin Gang Ging" i shekullit tė 9-tė, qė ruhet edhe tani dhe qė ėshtė libri mė i hershėm i shtypur me atė teknikė nė botė, paqyron nivelin e pėrparuar tė teknikės sė shtypit nė Kinė nė lashtėsi. Deri nė kohėn e dinastisė Song, teknika e shtypit me pllaka relievesh kishte arritur nė kohėn e lulėzimit dhe ishin formuar 3 qendra tė mėdha tė shtypit nė Hangzhou, Siēuan dhe Fugjan. Mirėpo reyultatet e asaj teknike ishin shumė tė kufizuara. Pėr tė shtypur njė libėr duhej njė kohė mjaft e gjatė, sepse duhej tė gdhendeshin tekstet dhe figurat nė pllaka druri. Madje pėr tė shtypur librin klasik "Da Zang Gjing" u deshėn 22 vjet dhe u gdhentėn 130 mijė pallaka druri. Kėshtu, nė mes tė shekullit tė 11-tė tė erės sonė, Bi Sheng i bėri p;rmbledhje pėrvojės nė pėrdorimin e teknikės sė shtypit me pllaka relievesh dhe krijoi shkronja deltine. Duke filluar shtypin e librave me anė tė radhitjes sė teksteve me shkronja deltine, ai realizoi njė revolucion tė rėndėsishėm nė historinė e shtypit.
Ne e njohim punėn e Bi Shengut kryesisht nga libri "Shėnime pranė pėrroit Mengsi" i shkencėtarit tė famshėm tė dinastisė Song, Shen Kuos. Nė librin e tij janė shėnuar me hollėsi tėrė procesi i shtypit me shkronja deltine dhe gjendja e pėrgjithshme e shpikjes sė kėsaj teknike. Por pėr gjithė jetėn dhe veprimtarinė e Bi Shengut, nė kėtė libėr shkruhet vetėm se Bi Shengu lindi nė provincėn Anhui tė sotme tė Kinės Lindore, kishte qenė njė banor i thjeshtė dhe punoi nė Hangzhou ku ishte njėra nga 3 qendrat e mėdha tė industrisė sė shtypit tė asaj periudhe.
Nė librin e Shen Kuos shkruhet gjithashtu se nė fillim Bi Shengu u mundua tė bėnte shkronja prej druri, por meqenėse druri deformohej kur ishte i lagur, ai vendosi mė nė fund tė bėnte shkronja prej deltine.
Teknika e shtypit me shkronja karakterizohet nga pėrdorimi i pėrsėritur i tyre dhe nga shpejtėsia e shtypit nė sasi tė madhe, prandaj ajo pati epėrsi tė madhe nė krahasim me teknikėn e shtypit me pllaka relievesh. Mė pas, u krijuan radhazi edhe shkronja prej qeramike, druri, bronzi, plumbi etj. Teknika e shtypit me shkronja, e shpikur nga Bi Shengu, u pėrhap radhazi nė Japoni, Kore dhe vendet evropiane. Shpikja e tij ushtroi njė ndikim direkt ose indirekt nė zhvillimin e industrisė sė shtypit dhe nė pėrhapjen e kulturės nė Azi dhe nė gjithė botėn. (Zheng)
|