dëgjoni

Ditët e fundit Kinostudioja qendrore e dokumentarëve e Kinës shfaqi në ekranin e Televizionit të Pekinit dokumentarin "E kaluara e Tibetit". Në këtë dokumentar shfaqet nëpërmjet bisedave dhe intervistave me dëshmitarët dhe studiuesit e ndryshëm, gjendja reale e Tibetit para reformës demokratike të vitit 1959 në fushën politike, ekonomike, shoqërore dhe kulturore.

Ky film ngjalli një jehonë të madhe në gjirin e tibetianëve.

Operatori 73-vjeçar Tashi Wangdu është njëri ndër ata që ka kaluar periudhën e reformës demokratike në Tibet. Para 50 vjetësh, ai si operatori i parë ka xhiruar fermën Phalha. Ferma Phalha ishte një nga 12 fermat më të mëdha të aristokratëve të Tibetit. Para viteve '50 të shekullit të kaluar, këto ferma mund të krahasoheshin me "parajsën" dhe "ferrin". Në këtë dokumentar, Tashi Wangdu tha se ishte i mahnitur nga jeta luksoze në këtë fermë. ..1.. "Kur shkova për të xhiruar në fermën Phalha, pronarët e kësaj ferme, zoti Phalha Wangchug dhe gruaja e tij, kishin shkuar në Indi. Menaxherët e fermës, duke mbajtur në dorë dy qese me çelësa, hapën njëra pas tjetrës dyert e shtëpive të fermës për të na futur brenda dhe për të bërë të mundur të xhironim. Kjo ishte një fermë shumë e pasur. Vetëm me raki, verë dhe ushqime ishte mbushur plot një dhomë. Kishte shumë shishe me raki e verë, si dhe karamele të huaja".

Vitin e kaluar, gjatë xhirimeve për dokumentarin "E kaluara e Tibetit", Tashi Wangdu dhe grupi i xhirimit shkuan përsëri për të filmuar në këtë fermë. Në të kaluarën atje ruheshin edhe shumë gëzofë të çmuar, si dhe gjëra të tjera luksoze. Pronarët e fermës dilnin shpesh jashtë shtetit, ndërsa gratë e fermës përdorin mjetet kozmetike të markave të njohura evropiane. Kurse jashtë fermës, 95 % e popullsisë tibetiane jetonte në varfëri dhe në prag të vdekjes.

Para reformës demokratike të vitit l959, Tibeti ishte në fazën e shoqërisë së sistemit feudal. Funksionarët qeveritarë, budat dhe aristokratët ishin ata që sundonin Tibetin. Në këtë mënyrë, ashtu si në sistemin e fermave evropiane mesjetare, pronarët gëzonin privilegje, kurse bujqit nuk kishin aspak të drejta dhe liri veprimi, duke bërë një jetë shumë të varfër. Sekretari i përgjithshëm i Qendrës studimore të Tibetit të Kinës, z. Lhagpa Phuntshogs, tha se para reformës demokratike në Tibet ligji ishte hartuar mbi bazën e shkallëve shoqërore dhe në shërbim të interesave të pronarëve. ..2.. "Sipas ligjit të kaluar, njerëzit ndaheshin në 3 shkallë e 9 kategori. Jeta e njeriut të shkallës më të ulët nuk kushtonte as sa një litar prej bari".

Në dokumentarin "E kaluara e Tibetit" pasqyrohet jeta reale e bujkrobërve dhe lypësve të asaj kohe. Pas reformës demokratike të vitit l959, në jetën e tyre kanë ndodhur ndryshime. U hoq sistemi i bujkrobërisë e të gjithë njerëzit nisën të gëzonin të drejta të barabarta demokratike, duke përfshirë edhe të drejtën e arsimimit.

Zv.rektorja e Universitetit Qendror të Kombësive të Kinës Sherab Nyima, që ka lindur në vitin l955, është specialiste e historisë moderne të Tibetit dhe e problemeve të drejtësisë. Në gjuhën tibetiane "sherab" do të thotë "mençuri", kurse "nyima" do të thotë "diell". Prindërit donin që fëmija e tyre të ishte e mençur dhe e talentuar. Pas reformës demokratike të Tibetit, ajo, pasardhësja e bujkrobërve të dikurshëm, filloi shkollimin dhe u pranua edhe në universitet. Pasi pa dokumentarin, znj. Sherab tha plot emocion se arsimimi i ndryshoi jetën. Tani fëmijët tibetianë kanë më shumë raste zhvillimi se ajo atëherë. ..2. " Në të kaluarën, në Tibet nuk kishte asnjë shkollë, kurse sot ai ka shkolla fillore, të mesme dhe të larta. Vetëm në Tibet ka disa shkolla të larta. Edhe Universiteti ynë Qendror i Kombësive qysh nga krijimi i tij në fillim të viteve '50 të shekullit të kaluar, ka pranuar studentë të kombësisë tibetiane. Këta studentë janë kryesisht nga Tibeti ose nga zonat e kombësisë tibetiane. Shumica e tyre janë nga fshati dhe zonat blegtorale, prandaj ata studiojnë me shumë zell. Pasi diplomohen, shumë studentë tibetianë vazhdojnë edhe studimet pasuniversitare për gradën e magjistrit dhe të doktorit."

Specialistët tibetianë u shprehën se asnjëri nuk mund të mohojë progresin kolosal të Tibetit të sjellë nga reforma demokratike. Tibetologu që merret me studimin e zhvillimit të budizmit tibetian Ta Tenzin tha se sistemi i tanishëm politik në Tibet u ka dhënë të gjithë banorëve tibetianë të drejta të barabarta, duke përfshirë edhe të drejtat politike dhe të besimit fetar."Tani në Tibet ka liri të plotë të besimit fetar. Shumica e masave popullore në Tibet besojnë në budizmin tibetian, prandaj të gjitha pikat fetare në Tibet janë të hapura për masat popullore".

Ky studiues tha gjithashtu se njerëzve që kanë jetuar para 50 vjetësh në Tibet, dokumentari "E kaluara e Tibetit" u ngjalli kujtimet e hidhura të së kaluarës, ndërsa për ata që duan të njihen me gjendjen e tanishme të Tibetit, ky dokumentar është një dëshmi shumë e mirë e përpjekjeve dhe e sukseseve të qeverisë kineze për krijimin e barazisë kombëtare dhe për pasurimin e banorëve të Tibetit. ( Zhai)