dëgjoni

Banorët e fisit luobu të kombësisë ujgure jetojnë në zonën Luobubo në shkretëtirën Taklamagan në pjesën veriperëndimore të Kinës. Në zonën ku jetojnë këta banorë rrjedh ngadalë lumi Tarim, duke krijuar shumë liqene dhe oaza të gjelbra. Banorët e fisit luobu që jetojnë pranë ujit merren kryesisht me zënien e peshqve, duke u bërë peshkatarë të shkretëtirës. Në programin e sotëm do t'ju çoj në shkretëtirën Taklamagan për të vizituar fshatin Kalqyga të banorëve të fisit luobu.

Fshati Kalqyga? që ndodhet në distriktin Yuli në pjesën e mesme të Rajonit Autonom të Singjang-Ujgurit? ka vetëm 100 familje. I moshuari 104 vjeçar i këtij fshati Sdik Eliniaz tha:

"Ne banorët e fisit luobu kemi jetuar dhe jetojmë brez pas brezi duke zënë peshq. Kur ishim të vegjël zinim peshq me rrjetë liri luobu, dhe kështu kemi vazhduar për mijëra vjet. Babai im ishte peshkatar dhe unë mësova prej tij zënien e peshqve."

Vitet e fundit, shumë toka në zonën Luobubo janë bërë rërë, lumi Tarim është shkurtuar gradualisht dhe sipërfaqja e liqeneve është zvogëluar për ditë e më shumë, kështu që shumë banorë të këtushëm hoqën dorë nga peshkimi dhe filluan të mësojnë mbjelljen e kulturave bujqësore. Fshatari Amudong mbjell kultura bujqësore, por ruan gjithmonë jetën tradicionale të peshkatarëve. Ai tha:

"Tani uji i lumit është përgjysmuar dhe peshqit janë shumë të vegjël. Edhe shumë liqene përreth lumit Tarim kanë mbetur pa ujë dhe pa peshq."

Banorët e fisit luobu të fshatit Kalqyga e kanë gjithnjë e më qartë se vetëm zënia e peshqve dhe punimi i tokës nuk mund ta përmirësojnë jetën e tyre. Kështu që në vitin 2000, fshatarët krijuan në fshatin e tyre të vogël një pikë turistike të banorëve luobu. Në të dy anët e rrugës së fshatit janë radhitur sendet që pasqyrojnë jetën dhe zakonet e banorëve luobu dhe shihen edhe banesat e tyre tradicionale të rindërtuara. Fshati Kalqyga shpreson që të krijojë markën e vet të turizmit, për të ndryshuar pamjen e këtushme.

Amudongu tha se ai i ka ndierë të mirat që i ka sjellë zhvillimi i turizmit:

"Tani peshqit e zënë mund t'i shesim në vend, për mua kjo është një gjë më e mirë. Një rrugë e asfaltuar na lidh me jashtë. Dikur zinim peshq këtu dhe i shisnim në pazar 12 kilometra larg. Këtë rrugë e bënim për 2 ditë, ndërsa tani e bëjmë për vetëm 1 orë."

Zhvillimi i turizmit ka përtërirë edhe artin popullor të banorëve luobu. Vallja e luanit që imiton të gjitha lëvizjet e luanit, është vallja e tyre tradicionale. Kjo valle është e përhapur prej mbi 1 mijë vjetësh. 88-vjeçari Asen Sepi është kërcimtar i vetëm i fshatit që e interpreton të plotë këtë valle.

Kur e takuam Asen Sepin, ai po drejtonte ushtrimet e Ansamblit të këngëve dhe valleve të distriktit. Nëpërmjet veshjes së valles tradicionale, shprehjeve të tepruara në fytyrë dhe lëvizjeve shprehjeplota Asen Sepi e interpretonte në mënyrë të mrekullueshme vallen e luanit. Në kohën e pushimit ai na tregoi për prejardhjen e valles së luanit:

"Sipas gojëdhënave, në kohët e lashta dy perandorë panë njëkohësisht luanë në shkretëtirën Taklamagan. Njeri perandor krijoi një valle të luanit dhe ua mësoi vajzave shërbëtore të oborrit perandorak, kështu që kjo valle u përhap gjerësisht. Kjo është prejardhja e valles së luanit të banorëve të fisit luobu. Ndërsa vallen e luanit që kërcejnë banorët e kombësisë hane e krijoi perandori tjetër."

I moshuari Asen Sepi shqetësohet që vallja e luanit kërcënohet nga zhdukja. I nipi Arfan Jiang filloi të mësojë prej tij vallen e luanit që në moshën 4 vjeçe, deri më sot ai ka mësuar për 5 vjet. Asen Sepi tha se është shumë i kënaqur që i nipi e mësoi shumë shpejt, se tani turistët interesohen shumë për këtë valle dhe fshatarët e Kalqygasë kanë filluar ta mësojnë vallen nga i nipi.

Zhvillimi i turizmit ka bërë që banorët e fisit luobu ta kuptojnë rëndësinë e kulturës së vet tradicionale dhe ka përmirësuar kushtet e jetesës së tyre. Sdik Eliniazi tha se ai dëshiron të shkojë në krahina të tjera për të parë botën e jashtme:

"Kam jetoj gjithmonë në shkretëtirë, gjatë më se 100 vjetëve nuk kam shkuar në asnjë vend tjetër. Vitin e kaluar shkova në Urumçi dhe Pekin. Gjatë qendrimit 12 ditor në Pekin shëtita në shumë pika piktoreske, si në Murin e Madh, në Pallatin e Dimrit, në Pallatin e Asamblesë Popullore etj. Në të ardhmen do të vizitoj sa më shumë qytete."

Turizmi ka ruajtur gëzimin dhe shëndetin e të moshuarit Sdik Eliniaz. Nga jeta e mirë dhe e lumtur i moshuari mbi 100-vjeçar duket si një burrë 60-70 vjeçar.

Lumi Tarim që rrjedh prej mijëra vjet është një oazë e shkretëtirës, ku banorët luobu jetojnë sipas mënyrës së vet. Por tani ky lumë kërcënohet nga tharja dhe dëshira më e madhe e fshatarëve të fshatit Kalqyga është që në vatrën e tyre në shkretëtirë, të ketë sa më shumë oaza. ( Pina )