dëgjoni

Vepra gjeografike kineze "Shënime të librit mbi ujërat", ku janë ruajtur mjaft shënime të hollësishme për malet dhe lumenjtë e Kinës në shekullin e 5-të të erës së re, ka qenë vepra më e njohur gjeografike në Kinën e atëhershme, që ka vlerë shumë të lartë shkencore edhe sot. Autori i këtij libri qe dijetari i shquar kinez i lashtësisë Li Daojuan, me të cilin do t'ju njohim në rubrikën e sotme.

Li Daojuan, që jetoi në periudhën e dinastisë Vei Veriore, lindi në një familje aristokrate. I gjyshi dhe i ati kishin qenë funksionarë qeveritarë. Edhe ai vetë, pasi u rrit, punoi si funksionar në dikastere qendrore dhe në administrata lokale. Ai punoi dikur si funksionar për administrimin e arkivit shtetëror. Qysh në vogëli, ai kishte interes të madh për gjeografinë dhe kishte qejf për turizmin, kërkimet e veçorive hidrologjike dhe të stileve natyrore. Duke përfituar nga rastet e punës së tij si funksionar lokal, ai udhëtoi dhe la gjurmë kudo në krahinat e Kinës Veriore dhe të Kinës Lindore. Kudo që shkonte, ai vëzhgonte me kujdes relievin ku kalonin lumenjtë, njihte ndryshimet e shtretërve të lumenjve në kohën e mëparshme dhe në kohën e tij si dhe burimet e rrjedhat e lumenjve, duke grumbulluar një sasi të dhënash të dorës së parë.

Duke shfrytëzuar kohën e lirë, Li Daojuan lexoi mjaft vepra gjeografike të mëparshme, si "Shan Hai Gjin" që do të thotë "Libri mbi malet e detet" dhe "Shui Gjin" që do të thotë "Libri mbi ujërat". Si rezultat, ai grumbulloi njohuri të pasura gjeografike dhe, më tej, duke i përqasur dhe duke i krahasuar dukuritë gjeografike të atëhershme me ato të shënuara në veprat e mëparshme, vuri re se pozita gjeografike e shumë viseve kishte ndryshuar shumë me kalimin e kohës. Kështu, ai vendosi që, duke e marrë "Librin mbi ujërat" si mbështetje, të shkruante një libër të ri më të plotë gjeografik në formën e shënimeve. Dëshira e tij u bë realitet dhe ai shkroi librin "Shui Gjin Zhu", që do të thotë "Shënime të librit mbi ujërat" dhe që ishte vepra e parë komplekse gjeografike në Kinë.

Në këtë vepër shumëdegëshe gjeografike 320 mijë fjalëshe shënohen mbi 2500 lumenj, burime uji, kanale dhe hauze të mbarë vendit në atë kohë, shifër kjo që ia kaloi veprës gjeografike "Libri mbi ujërat"dhe veprave të tjera gjeografike të periudhave të mëparshme. Në të përshkruhen burimet e ujërave, sasia e ujit të degëve të lumenjve, gjerësia e luginave ku kalonin lumenjtë, thellësia e shtretërve të lumenjve, gjatësia dhe drejtimi i rrjedhave, si dhe ndryshimet e sasisë së ujit në të katër stinët dhe koha e ujërave të furishme. Në të përshkruhen me hollësi edhe gjendjet historike, gjeografike, ekonomike, politike, kulturore e shoqërore, si dhe doket, zakonet, objektet e kuriozitetet kulturore në viset e rrjdhave të lumenjve. Në këtë vepër gjeografike u referuan rreth 400 lloje materialesh historiografike, që humbën gjatë periudhave të mëvonshme, prandaj shënimet në të janë veçanërisht të çmueshme.

Në vitet 50 të shekullit të fundit, në mbështetje të shënimeve të kësaj vepre gjeografike, shkencëtarët kinezë studiuan ndryshimet e pozicionit të ujëvarës Hukou në Lumin e Verdhë dhe arritën në përfundimin për shpejtësinë e gërryerjes së shtratit të Lumit të Verdhë. Gjatë kërkimeve gjeologjike në Mongolinë e Brendshme, gjeografi i famshëm Hou Renzhi, duke u mbështetur te vepra "Shënime të librit mbi ujërat", zbuloi një qytet antik të mbuluar prej kohësh nën shkretëtirë, gjë që është një kontribut për parandalimin e shtrirjen e mëtejshme të shkretëtirës. Meqenëse autori Li Daojuan ishte i edukuar mirë dhe me shpirt letrar, vepa e tij gjeografike ka edhe vlerë të lartë letrare dhe shumë kapituaj të saj shërbejnë edhe si shënime udhëtimesh. (Zheng)