v Protokolli mbi bashkėpunimin e uebsajtit nė gjuhėn shqipe tė CRI Oline me botėn e jashtmev Tėrmeti nė Wenchuan
SONDAZH OLIMPIK
ZONA E ANKETAVE
ENCIKLOPEDIA
China Radio International
Rreth Kinës
Nga Bota
   Politikë
   Ekonomi
   Kulturë
   Shkencë e Teknikë
   Sport

Fusha ekonomike

Muzika

Sport
Shkencė e Teknikė

Tregime dhe Legjenda Kineze
(GMT+08:00) 2006-12-13 17:12:12    
Specialisti i mbrojtjes sė qyteteve tė lashta Ruan Yisan

cri
 dėgjoni 72-vjeēari Ruan Yisan ėshtė profesor nė Universitetin Tongji tė Shangait dhe drejtor i Qendrės Shtetėrore Studimore tė Qyteteve tė Njohura Historike e Kulturore. Me pėrpjekjet e tij, shumė qytete tė lashta kineze kanė ruajtur pamjen e bukur tė para qindra vjetėve.

Ruan Yisani ka lindur nė qytetin Suzhou qė quhet "Parajsa nė tokė". Banesat dhe kopshtet e bukura tė kėtij qyteti janė shembuj tė ndėrtesave klasike kineze. Qysh nė moshė tė re, Ruan Yisanit filluan t'i pėlqejnė qytetet e lashta. Nė vitin 1956, Ruan Yisan nisi studimet nė fakultetin e ndėrtimit tė Universitetit Tongji. Pas diplomimit ai u punėsua nė kėtė universitet. Nė vitet '60 tė shekullit tė kaluar, pėr tė shkruar "Historinė e ndėrtimit tė qyteteve kineze", Ruan Yisan sė bashku me profesorin Dong Jianhong vizituan qytete dhe qyteza nė krahina tė ndryshme tė Kinės duke njohur stile tė ndryshme tė qyteteve kineze:

"Harxhova 4 a 5 vjet pėr tė vizituar qytete dhe qyteza tė mbarė vendit. U habita shumė nga bukuria e qyteteve tė lashta kineze. Nė atė kohė shumė qytete tė lashta ruanin ende pamjen e mėparshme."

Nė vitet '80 tė shekullit tė kaluar, me fillimin e refomės dhe tė hapjes me botėn e jashtme tė Kinės, filloi ndėrtimi nė pėrmasa tė mėdha i infrastrukturės nė mbarė vendin. Shumė qytete tė lashta kineze u shkatėrruan dhe u rindėrtuan. Ruan Yisani vendosi tė bėjė pėrpjekje pėr t'i mbrojtur kėto qytete.

Pingyao ėshtė qyteti i parė i lashtė qė u mbrojt nga Ruan Yisani. Nė qytetin Pingyao qė ka njė histori 400 vjeēare ruhen mirė porta, banesa, zyra, dyqane etj. tė lashta. Nė fillim tė viteve '80 tė shekullit tė kaluar, filloi rindėrtimi i kėtij qyteti dhe u rrėzuan mė se 100 ndėrtesa tė dinastisė Ming dhe tė dinastisė Qing. Pasi e mori vesh kėtė, Ruan Yisani shkoi menjėherė nė Pingyao dhe paraqiti projektin e vet tė mbrojtjes sė qytetit. Me pėrpjekje tė palodhshme, projekti i tij u pranua nga organet pėrkatėse dhe u shpėtua ky qytet i lashtė. Nė vitin 1986, Pingyao u pėrcaktua qytet i njohur kombėtar historik e kulturor. Nė vitin 1997, ky qytet u zgjodh "Trashėgimi kulturore botėrore". Ruan Yisani ėshtė shumė i gėzuar pėr kėtė rezultat:

"Qysh nga ajo kohė, fillova punėn time pėr mbrojtjen e qyteteve tė lashta. Nėpėrmjet pėrpjekjeve, qeveria hartoi nė vitin 1982 rregulloren e mbrojtjes sė qyteteve tė lashta."

Gjatė 20 vjetėve, krahas mėsimdhėnies nė universitet, Ruan Yisani e ka harxhuar pothuajse tėrė pjesėn tjetėr tė kohės nė mbrojtjen e qyteteve tė lashta. Mbrojtja e 6 qytezave tė lashta nė jug tė lumit Jance ėshtė arritja tjetėr e madhe e tij. Gjatė urbanizimit, u rrėzuan shumė qyteza tė vogla tė lashta kineze. Zhouzhuang, Tongli, Luzhi, Nanxun, Uzhen dhe Xitang janė 6 qyteza tė lashta me kulturė tė veēantė qė ka pasur ndikim tė thellė mbi kulturėn kineze. Pėr tė mbrojtur kėto qyteza, Ruan Yisan kapėrceu vėshtirėsi tė panumėrta. Faktet kanė vėrtetuar se Ruan Yisani kishte tė drejtė. Tani kėto 6 qyteza janė pika tė njohura turistike qė tėrheqin shumė turistė vendės dhe tė huaj.

Studimet shumėvjeēare kanė pėrsosur pandėrprerė teorinė e mbrojtjes sė qyteteve tė lashta tė Ruan Yisanit. Ai ka botuar me radhė "Teorinė e mbrojtjes sė qyteteve tė lashta", "Qyteza tė lashta nė jug tė lumit Jance" etj.

Ruan Yisani tha se nė fakt, mbrojtja e qyteteve tė lashta do tė thotė mbrojtje e kulturės dhe e historisė. Ai tha:

"Vitet e fundit, kam bėrė disa punė tė rėndėsishme nė Shangai. Nė vitin 2004, mbrojta zonėn e banimit tė hebrenjve nė Shangai. Gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, mė se 40 mijė ēifutė erdhėn nė Shangai pėr t'iu shmangur luftės. Tani nė kėtė zonė ėshtė ndėrtuar njė monument. Ēdo ditė shumė njerėz vijnė kėtu pėr tė pėrkujtuar kėtė ngjarje. Kjo zonė ėshtė bėrė dėshmia e miqėsisė midis Kinės dhe vendeve tė huaja." (Fani)