dėgjoni
Nga hulumtimet shkencore del se, gjatė djegies sė tij, duhani lėshon mbi 4000 lloje lėndėsh tė dėmshme, qė mund tė shkaktojnė kancerin, sėmundjet e enėve tė gjakut tė zemrės, osteoporosisin dhe shumė sėmundje tė tjera. Ēdo vit, 5 milionė njerėz nė botė vdesin nga sėmundjet qė kanė lidhje me duhanin. Pėr kėtė arsye, shumė nga duhanpirėsit kanė dėshirė ta lėnė duhanin, por pak prej tyre ia dalin me sukses.
Sot nė tėrė globin tokėsor, 1 miliard e 100 milionė njerėz pinė duhan dhe mbi 50% e tyre pėrpiqen ta lėnė atė, por shumė prej tyre nuk e dinė se cili ėshtė kyēi i lėnies sė duhanit. Lidhur me kėtė ēėshtje, foli ekspertja e njohur e higjienės publike dhe zv-drejtoresha e Qendrės Kineze tė Parandalimit dhe Frenimit tė Sėmundjeve, zonja Yang Gonghuan.
"Ata, qė duan ta lėnė duhanin, duhet tė tregojnė nė radhė tė parė vendosmėrinė e vet dhe tė gjithė tė tjerėt duhet t'i pėrkrahin ata. Po tė krijohet njė atmosferė e tillė shoqėrore, ata do tė kenė mė tė lehtė nė pėrpjekjet e tyre. Sigurisht, atyre duhanxhinjve, qė nuk durojnė dot pa pirė duhan, u duhen disa ilaēe si njė mjet ndihmės. Vendosmėria, mjedisi shoqėror dhe ilaēet janė tri kushtet e domosdoshme pėr lėnien e duhanit."
Kur njė njeri i kupton me tė vėrtetė dėmet e duhanit pėr shėndetin e tij dhe bėhet me tė vėrtetė i ndėrgjegjshėm se pirja e duhanit ėshtė veprim jo i qytetėruar, me siguri do tė ketė vendosmėri tė patundur pėr ta lėnė duhanin. Qytetarja nga Pekini, Li Gui Zhen tha:
"Unė jam plakur! Duhani nuk mė bėn mirė. Kur kollitem, nxjerr kėlbazė tė zezė."
Edhe disa banorė tė tjerė tė Pekinit thanė se ata nxjerrin shumė kėlbazė pikėrisht sepse pinė duhan. Veēanėrisht, kur shtrihen nė shtrat pėr tė fjetur, ata dėgjojnė zhurmė tė madhe nė grykėn e vet, qė e shkakton kėlbaza. Duhani ėshtė ai qė u krijon atyre kollė dhe ata vuajnė nga kolla sidomos nė mėngjes, kur zgjohen nga gjumi.
Por disa tė tjerė mendojnė tė kundėrtėn. Dikush thotė se duhanpirėsit kanė mė pak mikrobe tė gjalla nė gojė se ata qė nuk pinė duhan. Dikush tjetėr thotė se, gjatė ekspeditės sė trupave tė Napolenit pėr tė mposhtur Afrikėn Veriore, tė gjithė ushtarėt, qė nuk pinin duhan, vdiqėn duke kaluar nė njė zonė epidemike, kurse tė gjithė ushtarėt duhanpirės shpėtuan. Madje, dikush thotė se duhanpirėsit mund tė sėmuren fill pasi e lėnė duhanin.
Kėto thėnie tė llojllojshme tė gabuara mund tė lėkundin vendosmėrinė tuaj pėr lėnien e duhanit, prandaj ėshtė e domosdoshme qė ju tė keni njohuritė pėrkatėse. Nė fakt, njė sėrė provash shkencore vėrtetojnė se duhani nuk ka asnjė dobi pėr shėndetin e njeriut dhe sjell vetėm dėme. Me njė fjalė, lėnia e duhanit ju sjell dobi dhe pirja e tij ju sjell dėme, pavarėsisht se sa vjeē jeni dhe sa kohė keni qė e pini. Nė fillim pas lėnies sė duhanit, ju mund tė ndiheni si pa qejf, por lėnia e duhanit kurrė nuk do t'ju shkaktojė sėmundje.
Deri tani, mbi 190 vende tė botės kanė nėnshkruar "Konventėn Kornizė mbi Kontrollin e Duhanit", reklamat e duhanit janė ndaluar nė mediet dhe gjithnjė e mė shumė rregullore ligjore mbi ndalimin e duhanit nxirren varg njėra pas tjetrės nė vende tė ndryshme tė botės, pra, po krijohet njė mjedis i jashtėm i favorshėm pėr ndalimin e duhanit.
Nga ana tjetėr, edhe njė mjedis rrethues, gjithashtu, ėshtė i rėndėsishėm pėr lėnien e duhanit, prandaj ju duhet t'u thoni tė afėrmve, fqinjėve dhe miqve tuaj se po bėni pėrpjekje pėr ta lėnė duhanin dhe se ju kėrkoni pėrkrahjen e tyre. Nė tė njėjtėn kohė, ju duhet tė gjeni edhe partnerė nė pėrpjekjet pėr lėnien e duhanit, me qėllim qė tė mbėshtesni njėri tjetrin, gjė qė jua lehtėson kėto pėrpjekje.
Nė procesin e lėnies sė duhanit, ndihma me disa lloje ilaēesh ėshtė e domosdoshme pėr ata duhanpirės qė e kanė ves duhanin. Kėto ilaēe mund tė pakėsojnė depresionin psikik, shqetėsimin shpirtėror dhe dhembjen e kokės, qė ndiejnė ata gjatė pėrpjekjeve pėr tė lėnė duhanin.
Nė qoftė se keni mbi 6 muaj qė e keni lėnė duhanin, atėherė ndodheni ende nė fazėn fillestare, prandaj kini kujdes pėr tė ruajtur frytet e pėrpjekjeve tuaja dhe pėr tė shmangur rifillimin e pirjes sė duhanit.
Mėsuesja Lu Xiuxia, e cila ka 30 vjet qė pi duhan, e la atė nė vitin 2004, mirėpo filloi pėrsėri pas njė viti dhe pi tani tė paktėn 4 cigare nė ditė. Lidhur me kėtė, ajo tha:
"Tė tjerėt qeshėn se fillova pėrsėri tė pi cigare, por unė thashė se nuk kam zakon tjetėr tė keq, pėrveē pirjes sė duhanit."
Nga tė dhėnat pėrkatėse del se duhanpirėsit qė pėrpiqen tė lėnė duhanin, ia dalin me sukses pasi dėshtojnė mesatarisht 7 herė. Ata, qė dėshtojnė njė ose disa herė nė lėnien e duhanit, nuk duhet tė dėshpėrohen dhe tė dorėzohen, por duhet tė rifillojnė sa mė parė pėrpjekjet e veta. (Zheng)
|