v Protokolli mbi bashkėpunimin e uebsajtit nė gjuhėn shqipe tė CRI Oline me botėn e jashtmev Tėrmeti nė Wenchuan
SONDAZH OLIMPIK
ZONA E ANKETAVE
ENCIKLOPEDIA
China Radio International
Rreth Kinës
Nga Bota
   Politikë
   Ekonomi
   Kulturë
   Shkencë e Teknikë
   Sport

Fusha ekonomike

Muzika

Sport
Shkencė e Teknikė

Tregime dhe Legjenda Kineze
(GMT+08:00) 2006-06-13 21:17:30    
Zgjidhja e problemit tė shumėzimit artificial tė blinit kinez

cri

dėgjoni

Blini kinez ėshtė njė lloj peshku qė ndodhet nė rrezik tė zhdukjes dhe teknika e shumėzimit tė tij artificial ka qenė gjithmonė njė problem shumė i vėshtirė pėr zoologėt kinezė. Deri mė sot, shumėzimi artificial i kėtij lloji peshku mbetet njė aspiratė e parealizuar, megjithėse personeli kėrkimor kinez i tre brezave u pėrpoq pėr mbi 30 vjet. Pėrballė gjendjes sė pakėsimit tė vazhdueshėm tė sasisė sė kėtij peshku, ata pėrpiluan kohėt e fundit njė plan tė guximshėm tė kėrkimeve shkencore, sipas tė cilit ky problem, qė ka shqetėsuar pėr njė kohė tė gjatė qarqet biologjike kineze, do tė zgjidhet brenda 3 ose 4 vjetėve.

Blini kinez rron vetėm nė Kinė dhe ėshtė mė i rralli ndėr llojet e blinit. Ky lloj peshku ekzistonte dhe shtohej nė Tokė qysh nė periudhėn e Kretakut, para 150 milionė vjetėve, kur dinozaurėt sundonin nė Tokė. Si njė nga kurrizorėt mė tė hershėm nė botė, blini kinez quhet sot "fosili i gjallė" dhe "Panda nė ujė". Njė bli kinez i rritur ėshtė nė pėrgjithėsi 4 metra i gjatė, peshon 1 ton dhe rron mbi 100 vjet.

Blini kinez ėshtė njė lloj peshku qė rron nė dete dhe nė lumenj, por shumėzohet vetėm nė lumin Jance, lumi i parė nė Kinė. Nė ēdo vjeshtė, blinjtė e rritur kthehen nė lumin Jance dhe femrat e tyre pjellin vezė. Pas ēeljes sė vezėve, tė miturit e tyre rrojnė 6 muaj nė lumė dhe pastaj hyjnė nė det. Ata bėhen peshq tė rritur pas 18 vjetėve dhe kthehen nga deti nė grykėderdhjen e lumit Jance, duke marrė rrugėn e "kthimit nė vendlindje". Por, duke filluar nga mesi i shekullit tė 20-tė, sasia e tufave tė tij u pakėsua shumė shpejt dhe tani ky lloj peshku ndodhet nė rrezik tė zhdukjes pėr shkak tė peshkimit tė pakufizuar, tė shpejtimit tė ndotjes sė ujit tė lumit Jance dhe tė faktorėve tė tjerė.

Nė pėrgjithėsi, shumėzimi artificial ėshtė rruga optimale pėr shpėtimin e kafshėve tė rralla nga rreziku i zhdukjes. Prandaj, nė vitet 70 tė shekullit tė fundit, biologėt kinezė filluan kėrkimin e teknikės sė shumėzimit artificial tė blinit kinez. Shkencėtari i institutit studimor tė produkteve ujore tė lumit Jance pranė Akademisė kineze tė shkencės sė produkteve ujore, doktor Vei Qivei tha se ata ende nuk kanė arritur sukses nė studimet e kėsaj teme.

Mėsohet se, sot nė Kinė, punonjėsit kinezė tė shkencės dhe teknikės kanė pėrvetėsuar dhe kanė pėrsosur teknikėn e shumėzimit tė blinit kinez tė brezit tė parė nė kushtet e ujit tė ėmbėl dhe ata e kanė si detyra kryesore tė krijojė teknikėn e shumėzimit tė blinit kinez tė brezit tė dytė. Por, ata nuk e dinė se si tė bėjnė qė kėta peshq tė brezit tė parė tė zhvillohen dhe tė bėhen peshq tė rritur nė kushtet artificiale, megjithėse ata e kanė tė qartė objektivin e studimeve dhe kanė pėrdorur metoda tė shumėllojshme.

Pas studimeve tė shumta, punonjėsit e shkencės dhe teknikės vunė re se rritja e blinit kinez dhe zhvillimi i gjedrės sė tij seksuale kėrkojnė shumė lart pėr ambientin ujor. Nė qoftė se kushtet janė tė papėrshtatshme, ato rriten shumė ngadalė, bile kurrė nuk do tė bėhen tė rritur.

Specialistėt janė tė mendimit se, pėr tė zgjidhur problemin e vėshtirė tė rritjes sė blinit kinez tė brezit tė dytė, nė radhė tė parė duhet tė krijohet njė ambient i pėrshtatshėm ujor. Prandaj, pak kohė mė parė, Instituti studimor i produkteve ujore tė lumit Jance pranė Akademisė kineze tė shkencės sė produkteve ujore solli nga provinca Hubei e Kinės Qendrore 10 e ca blinnj kinezė 7-8 vjeēarė tė brezit tė dytė dhe i hodhėn nė njė hauz nė Pekin, ku Qendra e Pekinit e kafshėve tė detit mbante dikur peshkaqenė.

Drejtori i Qendrės sė Pekinit tė kafshėve tė detit, zoti Hu Haifeng tha se Qendra e tij mund tė rregullojė temperaturėn e ujit dhe pėrqindjen e kripės nė ujė, prandaj mund tė imitojė ambientin natyror tė rritjes sė blinit kinez, qė tė shpejtohet zhvillimi i tyre. Kjo qendėr ka paisje mė tė pėrparuara nė mbrė vendin dhe mund tė ofrojė pėrkrahje teknike tė shumanshme pėr shumėzimin artificial tė blinit kinez.

"Sipas nevojave, kemi pėrcaktuar disa paisje pėr shėnimin e tė dhėnave dhe pėr gjurmim. Do tė bėjmė kontroll tė gjithhershėm dhe do tė shėnojmė procesin e rritjes sė kėtyre peshqve."

Punonjėsi i Institutit studimor tė produkteve ujore tė lumit Jance pranė Akademisė kineze tė shkencės sė produkteve ujore, doktor Vei Qivei tha se ata shpresojnė se, nė Qendrėn e kafshėve tė detit tė Pekinit, blinjtė kinezė tė brezit tė parė do tė rriten normalisht dhe brenda njė kohe sa mė shkurtėr.

"Nė kushtet natyrore, ky lloj peshku bėhet i rritur mesatarisht pas 18 vjetėve. Ne shpresojmė se kjo kohė do tė shkurtohet nė kushtet artificiale. Nėse temperatura do tė jetė e pėrshtatshme pėr rritjen e tij, pesha e trupit tė tij do tė arrijė aq sa arrin nė kushtet natyrore."

Sipas planit tė Akademisė kineze tė shkencės sė produkteve ujore, brenda 3 ose 4 vjetėve tė ardhshėm, kėta peshq 7 e 8 vjeēarė tė brezit tė parė do tė rriten dhe do tė kenė aftėsi pėr shumėzimin e brezave tė tjerė. Kur ata bėhen tė rritur, punonjėsit e eksperimenteve shkencore do t'u injektojnė mashkullit dhe femrės hormone tė ndryshme seksuale pėr tė shpejtuar nxjerrjen e spermave dhe vezėve. Nė qoftė se eksperimentimi do tė kurorėzohet me sukses, Qendra e Pekinit e kafshėve tė detit do tė bėhet bazė e shumėzimit artificial tė blinit kinez. (Zheng)