79-vjeēarja Lu Yan ėshtė njė aktore e famshme amerikane me origjinė kineze dhe e vetmja anėtare nga lindja e Komisionit vlerėsues e zgjedhės tė ēmimeve Oskar tė SHBA-sė.
Lu Yan lindi nė Pekin. Nė vitin 1947, ajo dhe familja e saj mėrguan nė Honolulu tė SHBA-sė. Nė vitin 1956, Lu Yan hyri nė njė institut drame nė Kaliforni pėr tė studiuar interpretim. Pas mbarimit tė studimeve, Lu Yan luajti nė dramėn "Gusht" dhe pati sukses. Talentin e saj nė interpretim e pohuan plotėsisht specialistėt dhe shikuesit. Pas kėsaj, Lu Yan filloi jetėn e saj si aktore nė Hollivud. Ajo zhvilloi disa bashkėpunime me regjisorin e famshėm tė Hollivudit Frank Borzage dhe aktorin e famshėm Marlon Brando qė kanė fituar ēmime Oskar. Pėr shkak tė talentit tė lartė nė interpretim, Lu Yan u bė e famshme nė Hollivud si njė aktore me origjinė kineze.
Kur Lu Yan ishte e re, Kina nuk ishte e hapur ndaj botės sė jashtme dhe ishte e prapambetur. Shumė tė huaj nuk e njihnin kėtė vend dhe kishin shumė keqkuptime pėr tė. Lu Yan tha:
"Kur isha e re, nuk kisha shumė raste tė xhiroja filma lidhur me subjekte kineze. Sepse nė atė kohė, amerikanėt nuk e njihnin kulturėn kineze. Pėr ta, Kina ishte njė vend i madh, i largėt dhe i prapambetur."
Nė vitin 1986, Lu Yan interpretoi rolin kryesor tė Ci Xi-sė nė filmin "Perandori i fundit" me financim amerikan. Regjisori i kėtij filmi ishte regjisori i famshėm italian Bernardo Bertoluēi. Gjatė xhirimit tė filmit, Lu Yan i dha regjisorit shumė kėshilla dhe tė djėna lidhur me historinė dhe zakonet e Kinės. Nė vitin 1987, filmi "Perandori i fundit" fitoi ēmimin Oskar si filmi mė i mirė.
Mė vonė, Lu Yan xhiroi edhe shumė filma nė gjuhėn kineze duke interpretuar shumė role tė paharrueshme. Ajo interpretoi 3 herė personalitetin e famshėm nė historinė kineze, nėnėn e perandorit Ci Xi dhe fitoi 3 herė ēmimin "Kali i artė" tė filmit tė Tajvanit. Lu Yan mori pjesė edhe nė xhirimin e filmit tė regjisorit tė pjesės kontinentale tė Kinės Xie Jin "Fisniku i fundit". Krahas kėtyre, Lu Yan ka interpretuar role kryesore nė shumė drama, drama muzikore etj. Gjatė 35 vjetėve, Lu Yan interpretoi nė SHBA, Kinė dhe vende tė tjera mbi 200 filma, drama etj. duke fituar dhjetėra ēmime. Duke folur pėr kėto ēmime, Lu Yan tha?
"Jam shumė e gėzuar qė puna ime ėshtė pohuar plotėsisht. Njėkohėsisht jam fatmirė, sepse shumė njerėz mė kanė ndihmuar, veēanėrisht duhet tė falėnderoj shumė regjisorėt pėr ndihmėn dhe pėrkrahjen ndaj meje."
Nė kohėn kur Lu Yan ishte nė Kinė, ajo mėsoi posaēėrisht operėn e Pekinit nga artisti i famshėm i operės sė Pekinit Mei Lanfang. Ajo ka nivel tė lartė interpretimi tė operės sė Pekinit dhe shpesh jep shfaqje nė skenė. Pėr tė pėrhapur operėn e Pekinit nė SHBA, nė vitin 1980, Lu Yan botoi nė SHBA librin "Opera e Pekinit" ku ka pėrkthyer 5 shfaqje tė famshme tė operės sė Pekinit nė gjuhėn angleze. Ky libėr ka ndryshuar kuptimin e perėndimit pėr operėn e Pekinit. Njėkohėsisht ajo provoi tė shfaqė operėn e Pekinit nė gjuhėn angleze duke fituar pėrshėndetjen e shikuesve amerikanė.
Pėr tė nxitur shkėmbimet kulturore midis Kinės dhe SHBA-sė dhe pėr tė thelluar njohjen ndėrmjet njėri-tjetrit tė tė dy popujve, Lu Yan ka bėrė shumė punė. Ajo ka pėrkthyer shumė filma, drama dhe vepra artistike tė shquara amerikane nė gjuhėn kineze. Filmi vizatimor amerikan "Miu Miki dhe Rosa Donald" i pėrkthyer nga ajo ėshtė mirėpritur gjerėsisht nga shikuesit kinezė. Njėkohėsisht me ndihmėn e Lu Yanit, shumė aktorė kinezė kanė shkuar nė Hollivud pėr tė xhiruar filma duke marrė vlerėsim tė lartė, si pėr shembull Zhang Ziyi, Gong Li etj. Lu Yan tha?
"Shpresoj se do tė pėrhap kulturėn kineze nė SHBA e njėkohėsisht do tė ndihmoj mė shumė regjisorė amerikanė tė xhirojnė filma nė Kinė. Nėpėrmjet bashkėpunimit nė xhirimin e filmave, kinezėt mund tė mėsojnė nga pėrvoja e tyre duke ngritur mė tej nivelin e filmave kinezė."
Lu Yan jeton nė SHBA, por nuk harron kurrė se ajo ėshtė kineze. Ajo jeton sipas zakoneve dhe kulturės kineze. (Fani)
|