|
Nė kinėn veri-perėndimore ka njė rajon autonom, qė sipėrfaqja e tij zė njė tė gjashtėn e sipėrfaqes sė pėrgjithshme tė Kinės. Ky rajon quhet rajon autonom Singjian-Ujguri, rajon me popullsi tė dėndur tė kombėsisė Ujgure. Pėrveē kombėsive Ujgure dhe Hane, nė kėtė rajon banojnė edhe mbi 40 kombėsi tė tjera, si Sipo, Tatar, Kazake etj. Para shpalljes sė Republikės Popullore tė Kinės, niveli kulturor dhe arsimor nė kėtė rajon ishte i prapambetur. Pėrqindja e shkollimit tė fėmijėve tė pakicave kombėtare ishte e ulėt dhe analfabetizmi ishte mbi 90%.
Pas shpalljes sė RP tė Kinės, pėr tė ngritur nivelin kulturoro-arsimor tė pakicave kombėtare tė Singjianit, qeveria kineze ka marrė njė sėrė masash konkrete pėr garantimin e zhvillimit me prioritet tė arsmit tė pakicave kombėtare. Pėr shėmbull, pėr nxėnėsit e pakicave kombėtare nė zonėn e varfėr kufitare, zbatohet politika e arsimit falas.
Pėr pakicat kombėtare si Girgizi, Tagjk etj qė ishin me nivelin arsimor relativisht tė prapambetur, krijohen shkolla, ku shpenzimet pėr ushqim, veshmbathje, pėr tekstet mėsimore paguan nga shteti.
Krahas kėtyre, nė mbi 50 shkolla tė larta nė krahinat e brendshme janė hapur mbi 100 kurse nacionale, ku janė pėrgatitur mijėra talente speciale tė nivelit tė lartė tė pakicave kombėtare. Edhe vet Rajoni autonom kushton ēdo vit fonde nė pėrkrahje tė distrikteve tė varfra tė pakicave kombėtare pėr zhvillimin e arsimit tė detyrueshėm 9 vjeēar.
Sipas tė dhėnave, tani 6 pakicat kombėtare tė Singjianit si Ujgure, Kazake etj pėrdorin gjuhėt dhe shkrimet e tyre nacionale. Fėmijėt e tyre qė mėsojnė nė shkollė pėrdorin gjuhėn e tyre nacionale dhe tekstet mėsimore nė gjuhėt e tyre nacionale. Rajoni autonom Singjian-Ujguri ėshtė rajoni ku pėrdoren mė shumė gjuhėt dhe shkrimet nacionale nė Kinė.
Duke patur parasysh rrethanat e veēanta qė tekstet mėsimore tė gjuhėve tė pakicave kombėtare janė tė lloj-llojshme. Rajoni autonom i Singjian-Ujgurit jep ēdo vit fonde speciale nė pėrkrahje tė botimit tė kėtyre teksteve pėr tėzgjidhur vėshtirėsitė nė redaktimin, pėrkthimin dhe botimin e teksteve mėsimore tė shkollave tė pakicave kombėtare. (Sihai)
|
