Guri i ēmuar, nefriti u ka pėlqyer gjithmonė kinezėve dhe ėshtė konsideruar qė nga koha e lashtė si simbol i mbarėsisė me fuqi magjike tė mbrojtjes nga fatkeqėsitė. Ndėr llojet e nefritit, smeraldi ka qenė mė i shtrenjtė dhe mė i ēmueshėm. Sot, sendet e ndryshme tė zbukurimit, punimet artistike dhe stolitė e grave, tė pėrpunuara prej nefriti, u pėlqejnė shumė kolektorėve dhe konsumatorėve kinezė tė sendeve artistike. Meqenėse kanė dalė gjithmonė edhe mallra fals nė kėtė drejtim, janė krijuar vitet e fundit gjithnjė e mė shumė njėsi tė ekspertizės sė smeraldeve, tė cilat u ofrojnė konsumatorėve shėrbime profesionale.
Para 2700 vjetėve, gjatė periudhės sė Shteteve Ndėrluftuese nė historinė kineze, ishte njė burrė me emrin Bian He nė shtetin Ēu, i cili gjeti rastėsisht nė malin Ēushan njė copė gur nefriti dhe ia dhuroi mbretit tė Ēusė. Por atij nuk i shkonte ndėr mend se kjo gjė mund t'i sillte atij fatkeqėsi. Meqenėse mjeshtri i nefritit nė oborrin mbretėror nuk njihte mirė gurin e ēmuar tė vėrtetė, guri i Bian Hesė u konsiderua si njė gur i zakonshėm qė nuk vlente asnjė grosh dhe ai u konsiderua si njė mashtrues qė guxoi tė tallej edhe me mbretin. Kėshtu qė, ai u dėnua me prerjen e putrės sė kėmbės sė majtė. Kur mbreti i vjetėr vdiq dhe mbreti i ri trashėgoi fronin, Bian He ia dhuroi nefritin mbretit tė ri, por puna doli njėsoj si herėn e parė, ai humbi edhe putrėn e kėmbės sė djathtė. Kur erdhi nė fuqi mbreti i brezit tė tretė, Bian He nuk ishte mė nė gjendje t'ia dhuronte nefritin, sepse kishte humbur putrat e tė dyja kėmbėve. Ai mbajti grin e tij tė ēmuar nė prehėr dhe vajtoi tri ditė e tri net. Mbreti i ri mori vesh kėtė dhe porositi njė mjeshtėr qė pėrpunonte atė gur. Mjeshtri e ēau gurin dhe pa se brenda ishte njė gur jashtėzakonisht i ēmueshėm, i cili vlente aq i shtrenjtė sa vlera e disa qyteteve. Pėr kėtė arsye, ky gur i ēmuar mori emėrtimin "Smeraldi i Bian Hesė".
Mund tė shohim nga fati i keq i Bian Hesė se ekspertiza e nefriteve ėshtė njė punė jashtėzakonisht e vėshtirė. Nganjėherė, edhe mjeshtrat profesionistė i gėnjen syri. Sot, nefritet nuk janė mė sende tė koleksionit nga aristokratėt, por janė bėrė sende qė hyjnė gjithnjė e mė shumė nė shtėpi tė banorėve tė thjeshtė. Por, ekspertiza e nefriteve ende mbetet njė problem i vėshtirė pėr banorėt e thjeshtė. Tregtari pekinas zoti Du Peng ėshtė adhurues i nefriteve dhe ka shumė qejf tė bėjė koleksion nefritesh. Por, atij i mungong njohuri pėr ekspertizėn e nefriteve. Ai tha:
"Unė kam qejf tė blej nefrite. Por blej ato me ēmimin nėn 2000 juanė dhe nuk blej ato me ēmim shumė tė lartė. Ėshtė diēka shumė e vėshtirė tė dalloj ato dhe tė gjykoj se sa vlejnė ato."
Hallet e zotit Du janė tė kuptueshme. Krahas rritjes sė kėrkesės pėr nefrite nė treg, spekulatorėt bėjnė nefrite fals pėr tė nxjerrė sa mė shumė fitime. Ata bėjnė mallra tė rremė me mėnyra tė shumėllojshme dhe me mjete tė pėrparuara, prandaj banorėt e thjeshtė e kanė shumė tė vėshtirė tė dallojnė. Ata kanė mė shumė interes tė bėjnė smerald tė rremė, sepse smeraldi quhet "mbreti i nefriteve" dhe ėshtė shumė i shtrenjtė.
Smeraldi ėshtė njė agregat i mineraleve dhe ka shumė lloje me ngjyra tl ndrzshme: smeraldi i blertė, i verdhė i cekėt, i bardhė, ngjyrė vjollce dhe i kuq. Ndėrsa smeraldi plotėsisht i blertė gjendet shumė rrallė, prandaj ėshtė jashtėzakonisht i shtrenjtė. Sot nė tregjet ndėrkombėtare tė shitjes nė ankand, ēmimi i njė palė byzylykėve prej smeraldi plotėsisht tė blertė arrin nė 1 milionė juanė, afėrsisht mbi 100 mijė dollarė amerikanė. Pikėrisht pėr kėtė arsye, smeraldi i blertė ėshtė bėrė objektiv i spekulimit tė tregtarėve me sasi tė madhe mallrash tė rremė.
Punonjėsia e shoqėrisė aksionare kineze Hengsin i gurėve tė ēmueshėm, zonja Liu Yan tha se shoqėria e saj ndan smeraldet nė tri kategori: kategoritė A, B dhe C.
"Malli i kategorisė A ėshtė stoli prej smeraldi natyror; malli i kategorisė B ėshtė stoli prej smeraldi me cilėsi relativisht tė ulėt, tė pastruar nė acid tė fortė pėr njė kohė tė gjatė me qėllim qė tė shtohet tejdukėshmėria. Pas pėrpunimit tė duhur, ēmimi i tij ngrihet shumė. Malli i kategorisė C ėshtė me lėndė tė ngjyrosur me bojė tė blertė. Njė send i tillė me koston 10 juanėsh mund tė shitet me 100 mijė juanė."
Specialistėt thonė se nė qoftė se spekulatorėt nuk kanė teknikė tė lartė nė prodhimin e mallrave tė smeraldeve tė kategorive B dhe C, ėshtė fare kollaj tė dallojmė mallrat e vėrtetė nga mallrat e rremė, duke pėrdorur xham zmadhues 10 herėsh. Por, krahas rritjes sė kėrkesės nė treg, prodhuesit e mallrave tė rremė pėrvetėsojnė mjete gjithnjė e mė tė pėrparuara, bile ngjyrosin me aparate tė rrezive lazer. Kėshtu qė, e kemi tė vėshtirė t'i dallojmė ato me sy, prandaj kemi nevojė pėr disa aparate tė veēanta pėr tė dalluar mallrat e rremė.
Bashkėpunėtori shkencor i muzeut gjeologjik kinez, zoti Zhang Ying Gjun, qė ka pėrvojė tė 20 vjetėve nė ekspertizėn shkencore tė smeraldeve, foli pėr njė lloj aparati tė thjeshtė tė ekspertizės sė smeraldeve. Ai tha:
"Pėr ekspertizėn e smeraldeve, pėrdorim njė lloj aparat qė quhet Xhami dy-ngjyrėsh. Kur e vėmė kėtė xham mbi mallrat qė duhet tė kontrollohen, malli i ngjyrosur me bojė tė blertė shndėrrohet nė atė me ngjyrė kafe, kurse smeraldi natyror mbetet me ngyrė tė blertė. Sigurisht, ky ėshtė mjeti mė i thjeshtė i ekspertizės."(Zheng )
|