v Protokolli mbi bashkėpunimin e uebsajtit nė gjuhėn shqipe tė CRI Oline me botėn e jashtmev Tėrmeti nė Wenchuan
SONDAZH OLIMPIK
ZONA E ANKETAVE
ENCIKLOPEDIA
China Radio International
Rreth Kinës
Nga Bota
   Politikë
   Ekonomi
   Kulturë
   Shkencë e Teknikë
   Sport

Fusha ekonomike

Muzika

Sport
Shkencė e Teknikė

Tregime dhe Legjenda Kineze
(GMT+08:00) 2005-08-31 18:20:20    
Studimet paleontologjike nė Kinė

cri
Kohėt e fundit, nė qytetin Nankin tė Kinės, u mbajt Konferenca e 4-tė Ndėrkombėstare e Studimeve Gjeologjike Kambriane. Specialistėt janė tė mendimit se organizimi i kėsaj konference nė Kinė tregon se qarqet tekniko-shkencore botėrore vlerėsojnė pozitivisht studimet paleontologjike tė periudhės Kambriane dhe studimet stratigrafike nė Kinė. Shkencėtari i njohur i Akademisė Studimore tė Gjoelogjisė dhe Paleontologjisė tė Nankinit pranė Akademisė sė Shkencave tė Kinės, profesori Ēen Jun Yuan, qė mori pjesė nė konferencė, tha se studimet paleontologjike pėrbėjnė njė sferė veprimi ku ne kinezėt kemi avantazh. Kina ėshtė bėrė sot qendra globale e studimeve paleontologjike.

Para hapajes sė kėsaj konference, korrespondenti ynė vizitoi Akademinė Studimore tė Gjoelogjisė dhe Paleontologjisė tė Nankinit pranė Akademisė sė Shkencave tė Kinės. Kur hyra kėtu, shkruan korrespondenti, m'u duk sikur kisha hyrė nė periudhėn e gjatė tė kafshėve dhe bimėve tė lashta gjeologjike. Nė kėtė oborr plot me gjelbėrime, janė mbledhur dhe janė sistemuar 120 mijė fosile tė kafshėve dhe bimėve tė lashta. Mė tė hershmet prej tyre janė tė periudhės para 2 miliardė vjetėve. Edhe fosilet e vendosura nė dy anėt e rrugės kanė njė histori 200-300 milionė vjeēare.

Bashkėpunėtori shkencor dhe ndihmės-drejtori i kėsaj akademie studimore, Vang Haifeng tha: "Nė Kinė, qė ėshtė njė vend me territore shumė tė gjera, ekzistojnė shtresa tė ndryshme gjeologjike, qė nga shtresa prepaleontologjike dhe deri nė shtresėn cenozoike. Grumbullimet nė kėto shtresa janė tė plota, si nė tokė ashtu edhe nė det. Nė kėto shtresa gjeologjike tė mbarė vendit tonė, ruhen tė plota fosile shumė tė pasura, tė cilat formojnė njė thesar pėr studimet paleontologjike dhe stratigrafike nė gjithė botėn. Pėrsa u pėrket zbulimit tė shtresave gjeologjike dhe tė kushteve tė ruajtjes sė fosileve, s' ka vende tė vjeta nė botė qė mund tė krahasohen me Kinėn, pėrveē Kanadasė dhe Rusisė. "

Blloqet e fosileve nė shumė shtresa gjeologjike tė Kinės janė tė vetmet nė botė. Nė vitin 1984, bashkėpunėtorėt shkencorė Hou Xianguang dhe Zhang Ventang tė Akademisė Studimore tė Gjoelogjisė dhe Paleontologjisė tė Nankinit zbuluan pėr herė tė parė njė bllok fosilesh tė kafshėve tė veēanta tė lashta nė zonėn Maotianshan tė distriktit Ēeng-jiang tė provincės Yunnan, tė cilat u quajtėn "Blloku i fosileve tė kafshėve tė Ēeng-jiangut". Gjatė rreth 6 vjetėve pas asaj, ata sė bashku me bashkėpunėtorėt shkencorė Ēen Jun-yuan, Sun Veiguo etj kanė qenė shumė herė nė Ēeng-jiang pėr studime dhe bėnė koleksion sistematik tė mijėra fosileve tė ēmueshme. Arritjet e tyre, pas publikimit, tronditėn qarqet paleontologjike nė botė. Publikimi i arritjeve tė tyre u pėrfshi ndėr lajmet mė tė rėndėsishme nė qarqet paleontologjike ndėrkombėtare pėr vitin 1991, bile disa shkencėtarė e quajtėn atė "zbulimin mė tė shkėlqyeshėm tė fosileve nė njė shekull". Nė kėtė bllok fosilesh, ruhen fosile tė kafshėve qė jetuan para 530 milionė vjetėve. Ato janė ruajtur tė plota, prandaj dallohen qartė edhe indet e kafshėve molluske tė lashta, si zorrat, stomaku, goja dhe nervat e tyre. Shumė specialistė kinezė dhe tė huaj janė tė mendimit se ky bllok fosilesh tė kafshėve tė lashta, qė janė ruajtur tė plota dhe duken si tė gjalla, ėshtė njė nga dritaret nė botė, nėpėrmjet tė cilave njohim larminė e jetės nė periudhėn e hershme paleontologjike, kur u bė "rrezatimi i madh i jetės".

Blloku i fosileve tė periudhės cenozoike, tė zbuluara nė zonėn Shanvang tė distriktit Linqu tė provincės Shandong, gjithashtu janė tė rralla nė botė.

Blloku i fosileve tė kafshėve tė lashta, tė zbuluara nė distriktin Ven-an tė provincės Guizhou, mahniti botėn. Profesori Ēen Jun-yuan zbuloi kėtu fosile tė "insekteve tė pranverės", tė cilat janė fosilet mė tė hershme tė kafshėve tė zbuluara deri tani nė botė. Me kėtė zbulim, historia e kafshėve me dy anėt simetrike u shty prapa 40 milionė vjet para periudhės kambriane. Ky zbulim vėrtetoi gjithashtu se, qysh 40 milionė vjet para periudhės kambriane, ishin formuar "mjetet e trashėgimit " dhe sistemi i formimit tė kafshėve me dy anėt simetrike. Kjo vėrtetoi gjithashtu se, qysh para "shpėrthimit tė jetės" para periudhės kambriane, jeta nė Tokė kishte kaluar njė proces tė gjatė zhvillimi.

Studimet paleontologjike nė Kinė filluan nė vitet 20 tė shekullit tė 20-tė. Akademia Studimore e Gjoelogjisė dhe Paleontologjisė e Nankinit pranė Akademisė sė Shkencave tė Kinės quhej nė fillim Stacioni Studimor Paleontologjik pranė Institutit Studimor Gjeologjik tė Akademisė Qendrore Kineze, qė u formua nė janar tė vitit 1928. Nė vitin 1951, pas shpalljes sė Kinės sė Re, u formua Instituti Studimor Paleontologjik pranė Akademisė sė Shkencave tė Kinės, ku u pėrqendruan njė numėr punonjėsish tė brezit veteran tė stratigrafisė dhe paleontologjisė. Gjeologu dhe paleontologu i famshėm, profesor Li Siguang punoi si kryetari i parė i institutit. Pas 40 e ca vjet pėrpjekjesh, ky institut studimor ėshtė bėrė njė organ studimor i paleontologjisė dhe stratigrafisė me famė nė arenėn ndėrkombėtare dhe konsiderohet si njė nga tri qendrat e mėdha tė studimeve paleontologjike nė botė.

Vang Haifeng tha se punonjėsit kinezė tė shkencės paleontologjike kanė korrur arritje tė mėdha. Ata kanė bėrė anketa dhe studime nė pėrmasė tė madhe pėr shtresat gjeologjike dhe kafshėt e lashta nė rrafshnaltėn Qinghai-Tibet, duke zbuluar enigmėn e ngritjes sė "Ēatisė sė botės", gjė qė ka tėrhequr vėmendjen e shkencėtarėve nė botė.(Zheng)