Bota po përballet me një krizë të kostos së jetesës të paparë në të paktën një gjeneratë, pjesërisht për shkak të konfliktit në Ukrainë, tha një raport i Kombeve të Bashkuara të mërkurën.
"Kriza më e madhe e kostos së jetesës së shekullit 21 ka ardhur kur njerëzit dhe vendet kanë një aftësi të kufizuar për të përballuar," thuhet në raportin e dytë të Grupit Global të Reagimit ndaj Krizave për Ushqimin, Energjinë dhe Financat mbi konfliktin e Ukrainës.
Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres(Foto:VCG)
Konflikti i Ukrainës ka bllokuar njerëzit e botës midis një shkëmbi dhe një vendi të vështirë. Shkëmbi janë tronditjet e mëdha të çmimeve në tregjet e ushqimit, energjisë dhe plehrave, duke pasur parasysh qendrën e Rusisë dhe Ukrainës në këto tregje. Vendi i vështirë është konteksti jashtëzakonisht i brishtë në të cilin mbërriti kjo krizë: një botë që përballet me krizat e Covid-19 dhe ndryshimit të klimës.
"Një tronditje e kësaj madhësie do të kishte qenë një sfidë e rëndësishme pa marrë parasysh kohën. Tani, është me përmasa historike, përcaktuese të shekullit," thuhet në raport.
Indeksi i çmimeve të ushqimit të Organizatës së Ushqimit dhe Bujqësisë është në nivele gati-rekord dhe 20.8 përqind më i lartë se në këtë kohë vitin e kaluar. Luhatshmëria e tregut të energjisë është rritur me njohjen se një konflikt i zgjatur do të çojë në çmime më të larta të energjisë në afat të mesëm dhe të gjatë.
Nafta e papërpunuar tani ka arritur mbi 120 dollarë amerikanë për fuçi dhe çmimet e energjisë në përgjithësi pritet të rriten me 50 përqind në 2022 në krahasim me në 2021. Çmimet e plehrave janë më shumë se dyfishi i mesatares 2000-2020.
Konflikti ushtarak Rusi-Ukrainë(Foto:VCG)
Kostot e transportit detar janë më shumë se trefishi i mesatares para-pandemike për shkak të efekteve të vazhdueshme të CovID-19 dhe shkatërrimit të infrastrukturës së transportit të Ukrainës, si dhe vëllimit më të lartë të vonesave të trafikut dhe bllokimeve të lidhura me të dhe faktorë të tjerë si rritja e kostove të karburantit, thuhet në raport.
Rritja e normave të interesit dhe rritja e pasigurisë së investitorëve kanë gërryer si vlerën e monedhave të vendeve në zhvillim, ashtu edhe aftësinë e tyre për të marrë hua në tregjet e huaja, tha ai.
"Me shqetësim më të madh janë ciklet e këqija që fillojnë të shfaqen përgjatë kanaleve të transmetimit të krizës," thuhet në raport.
Çmimet më të larta të energjisë, veçanërisht nafta dhe gazi natyror, rrisin kostot e plehrave dhe transportit. Të dy faktorët rrisin kostot e prodhimit të ushqimit. Kjo çon në uljen e rendimenteve të fermave dhe në çmime edhe më të larta të ushqimit sezonin e ardhshëm.
Këto, nga ana tjetër, shtojnë metrikë të inflacionit, duke kontribuar në ato që tashmë ishin në rritje të presioneve të normës së interesit dhe shtrëngimin e kushteve financiare. Kushtet më të forta financiare gërryen fuqinë blerëse të monedhave të vendeve në zhvillim, duke rritur më tej kostot e importit të ushqimit dhe energjisë, duke zvogëluar hapësirën fiskale dhe duke rritur kostot e shërbimit të borxhit.
Ciklet e këqija të krijuara nga një krizë e kostos së jetesës gjithashtu mund të nxisin paqëndrueshmëri sociale dhe politike, paralajmëroi raporti.
Inflacioni godet jetën e banorëve europianë(Foto:VCG)
Për të thyer ciklet e këqija që ushqehen dhe përshpejtojnë këtë krizë të kostos së jetës, kërkohen dy qasje të gjera: zbutja e ndikimeve të tronditjes dhe rritja e kapacitetit të njerëzve dhe vendeve për të përballuar, thekson raporti.
Për të zbutur ndikimet e krizës, tregjet duhet të bëhen më të qëndrueshme dhe çmimet e borxhit dhe mallrave duhet të stabilizohen. Kjo është thelbësore për të rivendosur menjëherë disponueshmërinë e ushqimit për të gjithë njerëzit dhe të gjitha vendet me furnizime të drejta dhe adekuate me çmime të arritshme.
Një zgjidhje efektive për krizën e ushqimit nuk mund të gjendet pa riintegrimin e prodhimit të ushqimit në Ukrainë, si dhe ushqim dhe plehra të prodhuara në Rusi, në tregjet globale. Iniciativat e tjera përfshijnë vazhdimin e lëshimit të rezervave strategjike të ushqimit dhe energjisë në tregje, kontrollin e mbajtjeve dhe sjelljes tjetër spekulative, shmangien e kufizimeve të panevojshme tregtare dhe angazhimin për rritjen e efikasitetit në përdorimin e energjisë dhe plehrave në vendet e zhvilluara, thuhet në raport.
Për të rritur aftësinë e njerëzve dhe vendeve për të përballuar, sistemet e mbrojtjes sociale dhe rrjetat e sigurisë duhet të zgjerohen dhe hapësira fiskale duhet të rritet, vijon raporti.
Masat e mbrojtjes sociale dhe hapësira fiskale janë në të vërtetë, të lidhura. Vendet kanë nevojë për mbështetje nga institucionet financiare për të rritur hapësirën e tyre fiskale, për të rritur nga ana tjetër shpenzimet e mbrojtjes sociale, përfshirë transferimet e parave te më të prekurit. Komuniteti ndërkombëtar duhet të ndihmojë vendet që të mbrojnë të varfërit dhe të prekurit e tyre.
Nuk ka përgjigje për krizën e kostos së jetesës pa një përgjigje për krizën e financave në vendet në zhvillim, thuhet në raport.
Debat i hapur në OKB për përballimin e krizës ushqimore,19 maj, Nju Jork(Foto:VCG)
Mekanizmat ekzistues të financimit ndërkombëtar për të mbështetur përgjigjet e forta fiskale kombëtare duhet të financohen plotësisht dhe të operacionalizohen shpejt. Bankat shumëpalëshe të zhvillimit duhet të kapitalizohen dhe të aplikojnë raporte më fleksibël të huazimit.
Arkitektura globale e borxhit nuk është e gatshme të përballet me krizën aktuale, e cila arrin gjatë një momenti të niveleve të borxhit rekord të lartë dhe rritjes së normave të interesit. Kushtet aktuale monetare më të forta rrisin rrezikun e një krize sistemike të borxhit, thuhet në raport.
Iniciativa e Pezullimit të Shërbimit të Borxhit të Grupit të 20-të duhet të rinovohet, dhe maturimet duhet të shtyhen prapa nga dy deri në pesë vjet. Kuadri i përbashkët për trajtimin e borxhit duhet të përmirësohet. Një qasje sistematike ndaj ristrukturimit dhe lehtësimit shumëpalësh të borxhit, i cili përfshin vendet e cenueshme me të ardhura të mesme, gjithashtu duhet të ndiqet për të siguruar zgjidhje afatgjata për sfidat aktuale, tha ai.
Sekretari i Përgjithshëm i KB Antonio Guterres bëri thirrje për veprim të menjëhershëm. "Mesazhi i raportit të sotëm është i qartë dhe këmbëngulës: ne duhet të veprojmë tani për të shpëtuar jetë dhe jetesë gjatë muajve dhe viteve të ardhshme. Duhen ndërmarrë veprime globale për të rregulluar këtë krizë globale. Ne duhet të fillojmë sot." Sekretarja e Përgjithshme e Konferencës së Tregtisë dhe Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara Rebeca Grynspan, një anëtar i komitetit drejtues të Grupit Global të Reagimit të Krizave, i cili nisi raportin së bashku me Guterres, theksoi gjithashtu urgjencën e çështjes.
"Ne jemi në një garë kundër kohës. Kjo është arsyeja pse ne po bëjmë thirrje për veprim, veprim dhe veprim. Ballafaqimi me pasojat e mosveprimit, më lejoni t'ju siguroj, do të jetë shumë më i kushtueshëm për të gjithë sesa të veproni tani," tha ajo.
