Raketa e fuqishme mbajtëse “Marshimi i Madh-5B” është thelbësore për përpjekjet e Stacionit Hapësinor të Kinës, pasi misionet e saj janë të transportojë anije kozmike masive në orbitë. Motori që fuqizon raketën tregon risinë në programin hapësinor të Kinës.
Ndërtimi i motorit të raketave është një nga detyrat më sfiduese në programet hapësinore, sepse kërkon shumë teknologji të avancuara. Motori i “Marshimi i Madh-5B” përdor hidrogjen të lëngshëm, oksigjen të lëngshëm dhe vajguri si lëndë djegëse, një kombinim i ri kimikatesh që kërkon vite kërkimesh dhe testimesh.
Motori i serisë së raketave transportuese Marshimi i Madh-5/CMG
Materiale të reja për një motor të ri
Motori i gjeneratës së ardhshme është i pajisur me materiale të reja, si superaliazhet, për t'i rezistuar nxehtësisë ekstreme deri në 3000 gradë Celsius kur ndizet. Por Kina nuk kishte një teknologji të tillë fillimisht.
Zhvillimi i superaliazheve të përshtatshme për raketën u bë çështja e parë kur vendi miratoi projektin për të krijuar një motor me oksigjen të lëngshëm dhe vajguri në vitin 2000.
Superaliazhet shkrihen në bazë të hekurit, nikelit dhe kobaltit me një numër të madh lidhjesh të tjera.
Përpjekjet e para ishin dështim, edhe pse studiuesit ishin veteranë me dekada ekspertizë në këtë fushë.
Zhao Guangpu, zëvendësshef i një kompanie në grupin e Institutit Kërkimor të Hekurit dhe Çelikut të Kinës (CISRI) kujtoi dështimet në ditët e para, duke thënë se materiali mund të shkatërrohet në rreth tre sekonda në prova, pasi ekipi hulumtues nuk i kishte zotëruar parametrat e duhur për të zhvilluar materialet e reja.
"Ndonjëherë merrnim dy grupe produktesh duke përdorur të njëjtat lëndë të para dhe të njëjtën shkritore, por vetëm një grup ishte në përputhje me standardet",- tha Su Jie, zëvendësdrejtore e Institutit kërkimor në CISRI. "Prodhimi i tij mund të jetë shumë i ndërlikuar".
Për dy vjet, qindra teste u kryen nga shkritoret e vogla deri te prodhimi masiv për të zhvilluar materialin e duhur dhe Kina më në fund e kishte atë.
Superaliazhi që Kina ka zhvilluar për raketën tregon performancë të shkëlqyer dhe tashmë është përdorur në disa projekte kombëtare të motorëve.
Zhvillimi i motorit me oksigjen të lëngshëm dhe vajguri e ndihmoi Kinën të rinovonte mbi 50 materiale të reja.
Raketa Marshimi i Madh-5B shpërthen me modulin laboratorik Wentian nga vendi i nisjes së anijes Wenchang në provincën Hainan të Kinës jugore, 24 korrik 2022.
Guxoni të dështoni
Inovacioni i materialeve të reja nuk ishte pengesa e vetme në zhvillimin e raketave të Kinës. Testi i motorëve të rinj kishte kaluar në një kohë të errët pasi motorët shpërthyen pas ndezjes. Në vitin 2001, motori dështoi në katër teste me dy shpërthime të njëpasnjëshme.
"Motorët shpërthyen në më pak se një sekondë dhe nuk kishte mbetur asnjë komponent që ne të gjurmonim se cili ishte problemi",- tha Ge Lihu, atëherë shefi projektues i motorit që punonte për një degë të Korporatës së Shkencës dhe Teknologjisë së Hapësirës Ajrore të Kinës (CASA).
Nën presionin masiv, Ge inkurajoi ekipin e tij: "Dështimi është një domosdoshmëri. Nuk do të ketë lloje të reja motorësh pa dështime".
Ekipi u grupua për të analizuar pjesët e shpërthyera me përpjekje të jashtëzakonshme. Dikur ata kishin kryer mbi 100 teste në një valvul. Rekordi arriti kur 300 punonjës qëndruan në fabrikë për tre muaj dhe gjatë ditës bënin teste, ndërsa natën analizonin rezultatet.
Një vit më vonë, motori i ri pati sukses në testimin për pesë sekonda. Kina më në fund zotëronte teknologjinë për të ndezur motorin.
Në vitin 2006, motori arriti në 600 sekonda. Dhjetë vjet më vonë, në vitin 2016, motori me oksigjen të lëngshëm dhe vajguri përfundoi detyrën e tij të parë në fluturimin e parë të “Marshimi i madh-5”. Shpejt u përdor për detyra më të rëndësishme, duke përfshirë misionin e parë të Kinës në Mars, misionin “Chang'e-5” dhe lëshimin e modulit bazë të stacionit hapësinor të Kinës.
"Ne kemi zhvilluar në mënyrë të pavarur motorët tanë për raketën në shkallë të gjerë, duke e çuar shumë përpara inovacionin tonë në motorët e raketave",- tha Ma Shuangmin, nënkryetar i një filiali të Korporatës së Shkencës dhe Teknologjisë së Hapësirës Ajrore të Kinës.
