Koronavirusi SARS-CoV-2, që ka shkaktuar një pandemi globale, është produkt i evolucionit natyror, sipas gjetjeve të publikuara sot në revistën Nature Medicine. Sipas analizës së të dhënave të sekuencës së gjenomit të SARS-CoV-2 nuk u gjet ansjë provë se virusi ishte prodhuar në laborator ose në mënyrë sintetike.

"Duke krahasuar të dhënat e disponueshme të sekuencës së gjenomit të koronavirusit, themi me bindje të plotë se SARS-CoV-2 e ka burimin nga proceset natyrore," tha Kristian Andersen, profesor i asocuar i imunologjisë dhe mikrobiologjisë në "Scripps Research".

Koronaviruset janë një familje e madhe e viruseve që mund të shkaktojnë sëmundje të rënda. Sëmundja e parë e rëndë e njohur e shkaktuar nga një koronavirus u shfaq me epideminë SARS në vitit 2003 në Kinë. Një shpërthim i dytë i sëmundjes së rëndë filloi në vitin 2012 në Arabinë Saudite me MERS.

Menjëherë pas fillimit të epidemisë, shkencëtarët kinezë siguruan sekuencën e gjenomit të SARS-CoV-2 dhe i vunë të dhënat në dispozicion të studiuesve në të gjithë botën. Të dhënat rezultuese të sekuencës gjenomike kanë treguar që autoritetet kineze zbuluan me shpejtësi epideminë dhe se numri i rasteve të COVID-19 është rritur për shkak të transmetimit nga njeriu te njeriu. Andersen dhe bashkëpunëtorë në disa institucione të tjera kërkimore përdorën këto të dhëna për sekuenca për të eksploruar origjinën dhe evolucionin e SARS-CoV-2 duke u përqëndruar në disa tipare dalluese të virusit.

Shkencëtarët analizuan modelin gjenetik të proteinave, armaturat në pjesën e jashtme të virusit që ai përdor për të rrëmbyer dhe depërtuar në muret e jashtme të qelizave njerëzore dhe shtazore. Virusi futet në trup nga hunda, goja apo sytë, pastaj lidhet me qelizat në rrugët e frymëmarjes që prodhon një protein të quajtuar ACE2. Virusi infekton qelizat duke bashkuar membranën e vet të yndyrshme me membranën e qelizës. Sapo futet, koronavirusi lëshon një pjesë të materialit gjenetik të quajtuar RNA. Gjenomi i virusit ka më pak se 30,000 "gërma" gjenetike (i yni është me 3 miliardë.) Qelizat e infektuara e lexojnë RNA dhe fillojnë të prodhojnë proteinë që mposhtin sistemin imunitar dhe ndihmojnë prodhimin e virusit.

Me përhapjen e infeksionit, makineria qelizore fillon të prodhojë gjemba e proteina që do të jenë kopje të reja të koronavirusit. Kopjet e reja të virusit mblidhen dhe çohen në skajin e jashtëm të qelizës. Çdo qelizë e prekur mund të lëshojë miliona kopje të virusit para se qeliza të shpërbëhet dhe shkatërrohet plotësisht. Virusi mund të infektojë qelizat afër apo të përfundojë në spërkla që dalin nga mushkëritë.

Prova e evolucionit natyror

Shkencëtarët zbuluan se sasia RBD e proteinave SARS-CoV-2 ka evoluar në mënyrë efektive duke shënjestruar një veçori molekulare në pjesën e jashtme të qelizave njerëzore të quajtur ACE2, një receptor i përfshirë në rregullimin e tensionit të gjakut. Pas kësaj shkencëtarët arritën në përfundimin se COVID-19 ishte rezultat i seleksionimit natyror dhe jo produkt i manipulimit gjenetik.

Prova për evolucionin natyror u mbështet nga të dhënat bazë të SARS-CoV-2 – strukturën e tij të përgjithshme molekulare. Nëse dikush do ta kishte prodhuar koronavirusin e ri si patogjen ata do ta kishin ndërtuar atë nga thelbi. Ndërsa shkencëtarët thane se baza e SARS-CoV-2 ndryshon në mënyrë thelbësore nga ajo e koronavirusëve tashmë të njohur dhe kryesisht ngjante me viruse të lidhura që gjenden në lakuriq dhe pangolinët.

Origjina e mundshme e virusit

Bazuar në analizën e sekuencave të tyre gjenomike, Andersen dhe bashkëpunëtorët e tij arritën në përfundimin se origjina më e mundshme për SARS-CoV-2 ndjek një nga dy skenarët e mundshëm.

Në një skenar, virusi evoluoi në gjendjen e tij aktuale patogjene përmes seleksionimit natyror në një mbartës jo-njerëzor dhe më pas kaloi te njerëzit. Kështu janë shfaqur shpërthimet e mëparshme të koronavirusit, me njerëzit që kontraktojnë virusin pas ekspozimit të drejtpërdrejtë ndaj civetëve (SARS) dhe deveve (MERS). Studiuesit thanë se lakuriqi natës është rezervuari më i mundshëm për SARS-CoV-2. Sidoqoftë, nuk ka raste të dokumentuara të transmetimit të drejtpërdrejtë nga njeriu, duke sugjeruar që një mbartës i ndërmjetëm ka të ngjarë të jetë pjesë mes të lakuriqëve dhe njerëzve.

Një skenar tjetër i mundshëm, një version jo-patogjen i virusit kaloi nga një kafshë te njerëzit dhe më pas evoloi në gjendjen e tij të tanishme patogjene brenda popullatës njerëzore. Për shembull, disa koronaviruse nga pangolinë, gjitarë të ngjashëm me armadillo që gjenden në Azi dhe Afrikë, kanë një strukturë RBD shumë të ngjashme me atë të SARS-CoV-2. Një koronavirus nga një pangolin mund të jetë transmetuar te një njeri, direkt ose përmes një mbartës ndërmjetës, siç janë civetë ose qelbësit.

Bashkëautori i studimit Andrew Rambaut paralajmëroi se është e vështirë për të mos thënë e pamundur të dish në këtë pikë se cili nga skenarët ka më shumë gjasa. Nëse SARS-CoV-2 hyri te njerëzit në formën e tij të tanishme patogjene nga një burim shtazor, kjo rrit mundësinë e shpërthimit të ardhshëm, pasi tendosja që shkakton sëmundje virale mund të vazhdojë të qarkullojë te kafshët dhe mund të transmetohet përsëri te njerëzit. Shanset janë më të pakta të një koronavirusi jo-patogjen që hyn në popullatën njerëzore dhe pastaj evoluon vetitë e ngjashme me SARS-CoV-2.

Ndërkohë, Organizata Botërore e Shëndetësisë tha kohët e fundit se në bazë të të gjitha dëshmive të siguruara deri më tani, koronavirusi i ri e ka prejardhjen nga lakuriqët e natës dhe se ai nuk është manipuluar apo përgatitur në laborator.

"Të gjitha dëshmitë që janë në dispozicion sugjerojnë se virusi ka prejardhje nga kafshët dhe nuk është manipuluar apo ndërtuar në ndonjë laborator apo diku tjetër", tha zëdhënësja e OBSh-së, Fadela Chaib, gjatë një konference për gazetarë në Gjenevë.

Sipas Chaib, me siguri ka një mbartës të ndërmjetëm që e kaloi sëmundjen nga lakuriqët e natës te njerëzit.

Edhe prof Stephen Turner, shefi i departmentit të mikrobiologjisë në Universitetin Monash në Melbourne, tha se gjasat janë që koronavirusi e ka origjinën nga lakuriqi i natës.

Prof Edward Holmes, nga Universiteti i Sydney-t, ishte bashkautor i studimit në revistën "Nature" që ekzaminoi origjinën e mundshme të virusit duke parë gjenomin. Në rrjetet sociale ai theksoi se identiteti i specieve që shërbyen si një bartës i ndërmjetëm për virusin është "ende i paqartë".

Dr Michelle Baker, imunologe pranë CSIRO-s që studion viruset tek lakuriqi natës, u shpreh se disa nga studimet mbi origjinën e Covid-19 tregojnë se "Kishte lidhje me tregun e Wuhan-it dhe pati njerëz në atë treg që u infektuan." Baker thotë se "ka shumë mundësi" që virusi e ka origjinën nga lakuriqi natës.