Në shumicën e vendeve evropiane dhe në BE në tërësi, gjenerimi i mbetjeve po rritet, megjithëse me një ritëm më të ngadaltë se ekonomia. Sipas një raporti të publikuar nga Agjencia Evropiane e Mjedisit, asnjë tregues nuk premton arritjen afatshkurtër të objektivit të përgjithshëm për reduktimin e prodhimit total të mbetjeve. Rezultatet e raportit nxjerrin në pah mundësitë për të parandaluar në mënyrë më efektive prodhimin e mbetjeve, me vëmendje të veçantë për produktet tekstile.
Landfill, (Foto, Energiaoltre)
Parandalimi i mbetjeve është një komponent kyç i strategjisë së Evropës për kalimin në një ekonomi qarkulluese, efikase të burimeve dhe neutrale ndaj klimës. Prodhimi i mbetjeve në të gjithë Evropën u rrit me 5.2% midis viteve 2014 dhe 2018, ndërsa prodhimi i brendshëm bruto në BE u rrit me 14.8%, sipas raportit të Agjencisë Evropiane të Mjedisit: “Progresi drejt parandalimit të mbetjeve në Evropë - rasti i parandalimit të mbetjeve tekstile”.
Të njëjtat tendenca të të dhënave tregojnë gjithashtu se miratimi nga vendet e programeve të para parandaluese, të zbatueshme në shumicën e vendeve të BE-së që nga viti 2013 ose më herët, ishte i pamjaftueshëm për të reduktuar sasinë e mbetjeve të prodhuara.
Analiza tregon se prodhimi i mbetjeve është ende shumë i varur nga zhvillimet ekonomike, por, në përgjithësi, BE-ja ka mundur të arrijë një rritje më të ulët të prodhimit sesa rritja ekonomike, ose një të ashtuquajtur shkëputje relative. Megjithatë, duhet bërë më shumë për të siguruar që mbetjet të ulen në terma realë në një ekonomi në rritje. Miratimi i objektivave konkretë, një motor i fuqishëm i politikëbërjes, do të ndihmonte në konsolidimin e politikës parandaluese në nivel BE dhe kombëtar.
Analiza e Agjencisë shqyrtoi programet kombëtare të parandalimit të mbetjeve dhe në veçanti flukset e fokusuara në treguesit, objektivat dhe masat për parandalimin e mbetjeve. Rishikimi zbuloi se, që nga ky vit, 10 nga 32 vendet e anketuara nuk kanë një program parandalimi, siç kërkohet nga legjislacioni i BE-së.
Mbetjet urbane (Foto Snpambienteit)
Megjithatë, duhet bërë më shumë për të siguruar një reduktim të mbetjeve në terma realë në një ekonomi në rritje. Miratimi i objektivave konkretë, një motor i fuqishëm i përcaktimit të politikave, do të ndihmonte në konsolidimin e politikës parandaluese në nivel kombëtar dhe të BE-së. Analiza e Agjencisë shqyrtoi programet kombëtare të parandalimit të mbetjeve dhe, veçanërisht, rrjedhat e mbetjeve në plan të parë, treguesit, objektivat dhe masat për të parandaluar prodhimin e tyre. Analiza zbuloi se, që nga ky vit, 10 nga 32 vendet e anketuara nuk kanë një program për parandalimin e mbetjeve, siç kërkohet nga legjislacioni i BE-së.
Sektori i tekstilit do të përfitonte shumë nga përmirësimi i masave parandaluese të mbetjeve, pasi është një rrymë mbetjesh në rritje të shpejtë me një ndikim të fortë në mjedis, e shoqëruar me modele të paqëndrueshme të konsumit. Në Evropë, rreth 11 kg mbetje tekstili gjenerohen mesatarisht në vit për frymë.
Parandalimi i mbetjeve të tekstilit ka një potencial të madh, veçanërisht përmes reduktimit të konsumit të tekstileve, eko-dizajnit dhe përfundimisht ripërdorimit.
Për të lehtësuar arritjen e këtij qëllimi, theksi duhet t'i kushtohet dizajnit të produktit me qëllim promovimin e materialeve rezistente dhe afatgjatë, duke mbështetur riparimin (për shembull përmes uljes së taksave) dhe ripërdorimin (për shembull përmes rregulloreve).
Një shënim i veçantë informues i Agjencisë i titulluar "Lidhja e dërgesave ndërkufitare të mbetjeve në BE me ekonominë qarkulluese", i botuar gjithashtu së fundmi, shqyrton gjendjen në lidhje me tregtinë e mbetjeve jo të rrezikshme dhe të riciklueshme brenda BE-së.
Përveç mbështetjes së Komisionit Evropian për rishikimin e vazhdueshëm të Rregullores së BE-së për Transportin e Mbetjeve, fleta e të dhënave ofron të dhëna të dobishme mbi tregtinë e materialeve të riciklueshme në BE dhe zgjidhje të mundshme për të ndihmuar në sigurimin që mbetjet të trajtohen në mënyrën më të mirë të mundshme me parimet e hierarkisë së mbetjeve.
Mbi 90% e mbetjeve të prodhuara në BE trajtohen në vendin e prodhimit, në përputhje me "parimin e afërsisë" në bazë të legjislacionit të BE-së për këtë temë. Megjithatë, tregtia ndërkufitare e mbetjeve të riciklueshme dhe jo të rrezikshme ofron mundësi për të identifikuar opsionet optimale të trajtimit nga pikëpamja mjedisore, duke lejuar prodhimin e lëndëve të para dytësore të cilësisë së mirë dhe duke respektuar parimet e një ekonomie qarkulluese.
Ekonomia qarkulluese, industria mbështetëse ndaj ambientit (Foto Google)
Mbetjet gjithashtu përfaqësojnë një humbje ekonomike dhe një barrë për shoqërinë tonë. Puna dhe faktorët e tjerë të prodhimit (toka, energjia etj.) të përdorura në fazat e nxjerrjes, prodhimit, shpërndarjes dhe konsumit, po ashtu shpërdorohen kur hidhen mbetjet.
Për më tepër, menaxhimi i mbeturinave është i shtrenjtë. Krijimi i një infrastrukture grumbullimi, klasifikimi dhe riciklimi është i shtrenjtë, por pasi të jetë vendosur riciklimi, ai mund të gjenerojë të ardhura dhe të krijojë vende pune.
Mbetjet gjithashtu kanë një dimension global, i lidhur me eksportet dhe importet. Ajo që ne konsumojmë dhe prodhojmë në Evropë mund të gjenerojë mbetje diku tjetër dhe, në disa raste, mbetjet në fakt bëhen një mall i tregtuar përtej kufijve, si legalisht ashtu edhe ilegalisht.
Përfitimet e mundshme janë të mëdha dhe mund të lehtësojnë udhëtimin e BE-së drejt një ekonomie qarkulluese, ku asgjë nuk shpërdorohet. Përmirësimi i hierarkisë së mbetjeve ofron përfitime mjedisore, edhe për vendet me shkallë të lartë riciklimi dhe rikuperimi.
Fatkeqësisht, sistemet tona aktuale të prodhimit dhe konsumit nuk ofrojnë shumë stimuj për parandalimin dhe reduktimin e mbetjeve. Nga dizajni dhe ambalazhimi i produktit deri te zgjedhja e materialeve, i gjithë zinxhiri i vlerës duhet të ripërcaktohet, para së gjithash duke marrë parasysh parandalimin e mbetjeve; më pas mbetjet e një procesi mund të bëhen faktorë prodhimi për një tjetër.
Përmirësimi i hierarkisë së mbetjeve kërkon një përpjekje të përbashkët nga të gjithë aktorët e përfshirë: konsumatorët, prodhuesit, politikëbërësit, autoritetet lokale, impiantet e trajtimit të mbetjeve, etj. Konsumatorët që duan të klasifikojnë mbetjet e tyre shtëpiake mund t'i riciklojnë ato vetëm nëse ekziston infrastruktura e tyre e veçantë e grumbullimit të mbetjeve. E kundërta është gjithashtu e vërtetë: komunat mund të riciklojnë një pjesë më të madhe vetëm nëse familjet klasifikojnë mbetjet e tyre. Në fund të fundit, mbeturinat do të jenë një problem ose një burim në varësi të mënyrës se si ne i menaxhojmë ato.
Përgatiti: Irma Paloli
