Pasojat ekonomike të konfliktit aktual do të jenë të ndryshme për Amerikën dhe Evropën, duke marrë parasysh varësinë e Kontinentit të Vjetër nga importet e energjisë. Dhe inflacioni do të veprojë si një taksë mbi konsumin dhe prodhimin.

Bursat evropiane, (Foto Todayit)

Bursat evropiane, (Foto Todayit)

Lufta në Ukrainë ka dy ndikime makroekonomike. Ndikimi i nivelit të parë është relativisht i kufizuar sepse dy gjëra kanë ndryshuar që nga kriza ukrainase e vitit 2014. E para është se, pasi u vendosën sanksione ndaj Rusisë në vitin 2014, vitet e fundit u krijua një lloj shkëputjeje në lidhje me Evropën. Në vitin 2013 Rusia përbënte 6% të eksporteve evropiane, dy vite më vonë ra në 3% dhe sot situata është pak a shumë në të njëjtat nivele.

Por edhe në aspektin financiar, marrëdhënia me Rusinë është dobësuar shumë. Ekspozimi i bankave evropiane ndaj Rusisë ishte rritur shumë (6 herë) në dekadën deri në vitin 2013, duke arritur një ekspozim prej më shumë se 140 miliardë lekë, por sot ai madje është përgjysmuar. Pra, ekziston një lidhje midis ekonomisë, të kuptuar si eksporte, dhe financave me Rusinë shumë më të ulët, që tani peshon përkatësisht 0.6% dhe 0.5% të PBB-së evropiane.

E dyta është kthesa më e brendshme që Rusia u detyrua të operonte midis viteve 2014-2016. Rënia e çmimeve të naftës, nga mbi 100 dollarë në nën 30 dollarë, që dobësuar financat e Rusisë, kontribuoi në zhvlerësimin e rublës dhe i bëri importet të kushtueshme. Rusia ka devijuar një pjesë të kërkesës së saj të jashtme brenda. Kjo ka përshpejtuar procesin e shkëputjes mes Rusisë dhe BE-së që filloi me vendosjen e sanksioneve, bën të ditur “La Repubblica”.

Sektori bankar evropian, (Foto Forexop)

Sektori bankar evropian, (Foto Forexop)

Problemi i vërtetë i krizës ukrainase, megjithatë, është ndikimi i nivelit të dytë, ai që vepron përmes kanalit të lëndëve të para, sepse nëse Perëndimi forcon sanksionet kundër Rusisë, Rusia ka mundësinë të përgjigjet duke shkurtuar eksportet. Dhe Rusia e ka këtë mundësi sot shumë më tepër sesa në krizën e shtatë viteve më parë, sepse mbijetesa e saj financiare varet shumë më pak nga Evropa.

Në vitin 2014 një ndërprerje e furnizimit me gaz dhe naftë ishte një thikë me dy kahe për Rusinë, sot ka një asimetri të fortë midis dëmit masiv që mund t'i shkaktojë Evropës në krahasim me atë të vetëshkaktuar, falë efektit të kompensimit të partnerëve të rinj të biznesit. Kjo do të thotë se Rusia mund të imponojë një pengesë të mëtejshme në zinxhirin e furnizimit global, i cili tashmë po vuante nga pandemia, dhe në përgjithësi nga procesi i deglobalizimit që po përjetojmë për më shumë se 10 vjet.

Ndikimi në Amerikë dhe Evropë do të jetë krejtësisht i ndryshëm. Amerika, pas bumit të naftës, që filloi me revolucionin e vitit 2012, është e pavarur në aspektin energjetik. Sigurisht, çmimi i benzinës në nivelet më të larta për 7 vjet e gjysmë nuk i ndihmon qytetarët amerikanë, por në Shtetet e Bashkuara funksionon një transferim i brendshëm i pasurisë: kur çmimi i naftës rritet, paratë lëvizin nga Nju Xhersi në Teksas.

Nuk është e njëjta situatë për Evropën, e cila varet nga importet e energjisë. Kur çmimi i naftës ose gazit rritet, paratë largohen nga Evropa për të shkuar në Arabinë Saudite dhe Rusi. Evropa mund të kërkojë alternativa, të tilla si rritja e importeve të gazit të lëngshëm nga Shtetet e Bashkuara dhe Katari, ose drejtimi i centraleve bërthamore në Francë dhe Gjermani me kapacitet të plotë.

Për më tepër, Evropa ka kapacitete të papërdorura prodhuese në sektorin e qymyrit në Gjermani dhe tashmë Kontinenti po përgatitet për një pranverë-verë ku energjia e erës dhe diellore mund të kompensojnë pjesërisht. Megjithatë, këto janë zgjidhje të pjesshme, të shtrenjta dhe në disa raste të pazbatuara menjëherë.

Tregjet financiare, (Foto Financiallounge)

Tregjet financiare, (Foto Financiallounge)

Pasojat e krizës në inflacion dhe në menaxhimin e politikës monetare

Do të ketë inflacion më të lartë i cili do të veprojë si taksë mbi konsumin dhe prodhimin. Dhe inflacioni nuk do të rritet vetëm nga kostot e energjisë. Nuk duhet nënvlerësuar ndikimi i produkteve ushqimore. Në të vërtetë, Rusia dhe Ukraina janë ndër prodhuesit më të mëdhenj të drithërave në botë dhe Rusia është gjithashtu eksportuesi më i madh në botë i plehrave, prej të cilave tashmë ka filluar ndërprerjen e furnizimeve. Megjithatë, inflacioni i shkaktuar nga kriza ukrainase do të jetë i keq.

Edhe para krizës ukrainase, gjysma e inflacionit evropian ishte i keq dhe për këtë arsye Banka Qendrore Evropiane e konsideronte atë më kalimtar. Pasi të kapërceheshin plotësisht efektet e Covidit dhe tensionet me Rusinë, ai do të kthehej. Kjo shpjegon pse edhe para krizës ukrainase, BQE-ja ishte shumë më e ndrojtur në afrimin e fillimit të një sezoni kufizues të politikës monetare, mbështetur edhe nga fakti se nuk kishte as kushtet teknike për të hipotezuar një rritje të normës bazë të interesit.

Në fakt, rishikimi i instrumenteve të politikës monetare i përfunduar verën e kaluar kërkon midis 3 kushteve për një rritje të normës që parashikimet e inflacionit të jenë mbi objektivin (2%) për të gjithë periudhën e vëzhgimit. Situata aktuale zvogëlon më tej hapësirën e BQE-së për manovrim, sepse, përballë rrezikut të një ngadalësimi ekonomik dhe inflacionit për të cilin politika monetare është joefektive, do të ishte absolutisht kundërproduktive që BQE-ja të mendonte për të prekur koston e parasë sot.

Megjithatë, kjo situatë nuk është neutrale as për vendimet e Bankës Qendrore Amerikane, por mbi të gjitha për pritshmërinë e tregut për politikën monetare amerikane. Në fakt, Rezerva Federale parashikoi vetëm tre rritje të kostos së parasë për këtë vit, por vetëm disa ditë më parë në treg arriti në shtatë.

Efekti i krizës ukrainase është të normalizojë pritshmëritë për politikën monetare duke eliminuar të gjithë skenarët. Përvoja dhe analiza e situatave të ngjashme në të kaluarën na kanë mësuar se reagimi i tregjeve financiare priret gjithmonë të jetë më i madh se ndikimi përfundimtar që ndodh në ekonominë reale. Studimet e krizave të tregut të luftës, të cilat datojnë në Luftën e Dytë Botërore, tregojnë se historikisht korrigjimet e tregut priren të jenë të shkurtra dhe gjithashtu rikuperohen relativisht shpejt.

Kjo ka qenë e vërtetë edhe për të gjitha tensionet e fundit gjeopolitike, nga Pranvera Arabe në vitin 2010, në Siri në vitin 2011 dhe në vetë Ukrainën në vitin 2014. Por, nuk duhen harruar as pasojat e tragjedisë së 11 Shtatorit në SHBA.

Në planin afatgjatë, blerja në kulmin e frikës ka dhënë gjithmonë rezultat. Dhe në këtë drejtim mund të kthehemi gati dy vjet më parë, në 20 shkurt 2020 kur filloi kolapsi i tregjeve të lidhura me Covid-in. Në datat 9, 12 dhe 16 mars 2020 kishte dy të hëna të zeza dhe një të enjte të zezë dhe deri më 23 mars tregu kishte humbur 1/3 e vlerës së tij në një muaj. Që nga data e fundit, tregjet janë rritur me një mesatare prej 90%, duke kompensuar 3 herë humbjen. Por ka indekse edhe me performancë treshifrore.

Fakti mbetet se në afat të shkurtër do të shohim një rritje të primit për rrezikun gjeopolitik dhe një rritje të luhatshmërisë. Luhatshmëria ishte rritur tashmë për shkak të pasigurisë që solli në treg ndryshimi i papritur i kursit nga Rezerva Federale, duke thyer pragun kritik prej 30 pikësh. Kjo nuk ndryshon qasjen në treg, përkundrazi forcon mesazhin e fokusimit te cilësia dhe bazat, sepse stoqet me cilësi të ulët dhe të shtrenjta janë më të ekspozuarat në situata pasigurie dhe luhatshmërie.

Përgatiti: Irma Paloli