Kriza e energjisë e cila po prek Evropën mbi të gjitha vazhdon të trondisë tregjet financiare. “Bloomberg” vëren se ngritja e çmimeve po lëviz në vendet veriore, me një përzierje të rezervave të ulëta të ujit që i shtohen gazit me kosto të lartë që tashmë ka prekur shumë njerëz, të cilët varen kryesisht nga kjo lëndë e parë edhe për bujqësinë.
Kriza energjetike po bëhet çështje botërore
Në Norvegji, nivelet e rezervave të ujit janë në më të ulëtat për më shumë se një dekadë dhe operatori i rrjeteve “Statnett” ka nisur një alarm për tregtarët: nuk ka rezerva të mjaftueshme për të dërguar energji si në Mbretërinë e Bashkuar ashtu edhe në Gjermani. Sipas “Financial Times”, Veriu i globit po i afrohet dimrit në këto kushte kritike, në Indi rezervat e qymyrit janë tepër të pakta dhe tregjet janë në kërkim të fituesve dhe humbësve të kësaj situate.
Nëse shikohet indeksi i prodhuesve kryesorë, i cili përmban gjigantë si “Cabot Oil & Gas Corp.” dhe “ConocoPhillips”, në muajin e fundit ai ka regjistruar një prodhim prej gati 10%. Nga ana tjetër, shërbimet shoqërore me kompanitë e mallrave ndryshuan kursin dhe u zhvendosën në fund të renditjes së performancës.
Një element qendror është dhe takimi i OPEC-ut, nga i cili kërkohet rritja e niveleve të prodhimit të naftës për të parandaluar që nxitimi i çmimeve të infektojë edhe fuçinë, duke gjeneruar inflacion dhe kështu të nxisë rritjen jashtë kufijve. Diskutimi mbi të ardhmen e energjisë globale do të rifillojë në fund të këtij muaji, nga 31 tetori, në Glasgow, me Konferencën Vjetore të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimaterike (COP26).
Rritet shqetësimi për krizën energjetike në Evropë
Tema e inflacionit sjell menjëherë në mendje veprimin e bankave qendrore të cilat po përgatiten të normalizojnë politikën monetare. Për ta, si dhe për tregjet në përgjithësi, të dhënat që janë tashmë të errëta pritet të bashkohen me trendin e përfitimeve të papunësisë. Ndërkohë, inflacioni është nën mbikëqyrje të veçantë. Lidhur me bankat qendrore, Zelanda e Re duhet të vendosë për një rritje të normës për herë të parë që nga viti 2014.
Nuk ia vlen të shpresohet në SHBA për të rregulluar rezervat e pakta të gazit natyror evropian, një nga nxitësit kryesorë të krizës energjetike që po prek Evropën. Përkundër faktit se çmimi i gazit natyror të lëngshëm po rritet në Kontinentin e Vjetër, siç raportohet nga “Financial Times”, është ende e vlefshme që shitësit "spot" ta vendosin produktin në tregun aziatik.
Burimi, si një karburant "urë", është vendimtar për tranzicionin ekologjik. Sipas raportit të “Shell”, kërkesa globale për gaz të lëngshëm do të rritet nga 360 milionë tonë sot në 700 në vitin 2040.
Rezultati, i pritur gjerësisht, është se tregu evropian, i lidhur me vendet furnizuese përmes tubacioneve të gazit, mund të mbështetet më pak në furnizimet "spot" edhe në kohë nevoje. Vendet e pasura me gaz natyror dhe efikas në përpunimin e tij për transport, siç janë SHBA, eksportuesi i tretë në botë pas Australisë dhe Katarit, gjejnë klientë me më pak qasje në furnizimet alternative.
Çmimi i gazit të lëngshëm është trefishuar në Evropë që nga fillimi i vitit, por është ende larg arritjes së standardit aziatik. Të njëjtat shqetësime për përballimin e dimrit me rezerva të pakta po i shtyjnë vendet lindore të grumbullojnë burimet, duke tërhequr përqindjen e vogël të gazit të lëngshëm të paalokuar përmes kontratave afatgjata të furnizimit.
“Gazprom”, furnizuesi kryesor i gazit "klasik" në Bashkimin Evropian, që sipas Eurostat-it mbulon 41% të kërkesës, gjithashtu i ka sytë nga Azia. Jo vetëm që gjiganti energjetik rus ka zvogëluar vëllimet drejt Kontinentit të Vjetër në krahasim me nivelet para pandemisë, por sipas drejtuesve, kompania është më e përshtatshme për të adresuar tepricën drejt tregjeve aziatike.
Disa eurodeputetë dyshojnë se Rusia po i mban burimet e saj për të bërë presion mbi BE-në në mënyrë që të përshpejtojë hapjen e gazsjellësit “Nord Stream 2”, i cili ka përfunduar, por ende nuk është bërë aktiv për shumë arsye. Ndërkohë, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë i ka kërkuar Rusisë të rrisë furnizimet.
Një ngushëllim i vogël, megjithatë, vjen nga Norvegjia. Kompania shtetërore “Equinor”, e dyta pas “Gazprom” për vëllimet e eksportuara në Evropë, që sipas Eurostat-it janë 16% e kërkesave, njoftoi se do të rrisë prodhimin dhe eksportet e gazit natyror në vendet e Bashkimit Evropian. Ndërsa nga Algjeria dhe Katari nuk ka shumë të dhëna, përkatësisht përgjegjëse për 8% dhe 5% të importeve.
Ndërkohë, drejtuesit e kompanive më të mëdha në sektor u mblodhën në Dubai, ku gjatë konferencës “Gastech” temat kryesore të diskutimit ishin mungesat globale të furnizimit dhe tregjet e çmendura.
Rritja e çmimeve të gazit, qymyrit dhe naftës shkakton ankth publik dhe ndikon në perspektivën ekonomike. Kriza e energjisë mund të çojë në rritjen e mëtejshme të çmimit të naftës. Situata aktuale ka filluar të ngjasojë me vitin 2010 dhe valën e dytë të rritjes së tregut të naftës pas krizës financiare. Sidoqoftë, shumë mund të varen nga koha. Dimri i ashpër nënkupton gjithashtu rritjen e kërkesës për naftë.
Fillimi i krizës aktuale të energjisë mund të gjendet në vitet e mëparshme në politikat që synojnë zvogëlimin e emetimeve të mëdha të dyoksidit të karbonit në atmosferë. Bota donte të hiqte dorë nga përdorimi i qymyrit dhe hodhi sytë nga burimet e energjisë me emetim të ulët, siç është gazi ose burimet e energjisë së rinovueshme.
Kësaj i shtohet edhe Brexit, i cili ka një ndikim të madh në situatën aktuale në Britani, ngadalësimi ekonomik i shkaktuar nga koronavirusi, i cili ka çuar vetëm në një ulje të përkohshme të kërkesës për burime energjie, dhe faktori kryesor dhe më pak i parashikueshëm, moti.
Shtytja e fortë për të zvogëluar emetimet e dyoksidit të karbonit si në Evropë ashtu edhe në Azi ka çuar në një prirje drejt prodhimit të energjisë së rinovueshme. Rritja e çmimeve të lejeve të emetimit të CO2 ka çuar në braktisjen e qymyrit në favor të gazit dhe burimeve të energjisë së rinovueshme. Megjithatë, burimet e rinovueshme varen nga kushtet e motit.
Përgatiti: Irma Paloli
