Në tregun gjithnjë e më të gjerë të bonove të gjelbra, të lidhura me aktivitete ekonomike me një ndikim pozitiv në mjedis, arrin një standard evropian. Komisioni Evropian propozoi një rregullore që krijon standardin e parë "vullnetar" për "Green Bond" (EUGBS), me synimin për t'i bërë investimet më të sigurta dhe për të tërhequr investitorë privatë në projekte me një vlerë të lartë mjedisore. Bonot që duan të kenë vulën e këtij standardi do të duhet të plotësojnë kriteret e rrepta të qëndrueshmërisë të përcaktuara nga KE.

Nënkryetari i Komisionit Evropian Valdis Dombrovskis deklaroi se për objektivat e Marrëveshjes së Gjelbër duhen 350 miliardë në vit investime shtesë dhe sektori publik nuk mund ta bëjë këtë i vetëm.

"Ne kemi nevojë për të rritur bashkëpunimin global mbi klimën dhe çështjet mjedisore dhe propozimi i “Green Bond” adreson nevojat e investitorëve për një mjet të besueshëm kur investojnë në mënyrë të qëndrueshme", -deklaroi eurokomisionerja për Financat e Qëndrueshme, Mairead McGuinness, bëjnë të ditur mediet evropiane.

Rregullorja mbi “Green Bond” shoqërohet nga një dokument strategjik për të lehtësuar hyrjen në financa të qëndrueshme për Indeksin e Menaxherëve të Blerjes dhe konsumatorët, për të forcuar kapacitetin e bankave dhe ndërmjetësve financiarë në lidhje me rrezikun klimaterik dhe ambiental, si dhe për të inkurajuar integrimin e kritereve mbi kapitalit natyror dhe biodiversitetin në sistemet e raportimit, vlerësimet e kreditit dhe rregullat e kontabilitetit.

2020-a ishte viti më i mirë për sa i përket emetimeve për tregun e bonove të gjelbra, por 2021-shi është vendosur ta tejkalojë atë. Vitin e kaluar obligacionet e gjelbra u emetuan për një vlerë prej 240 miliardë dollarë, rreth 20% më shumë se në vitin 2019. Sot vlen 800 miliardë dollarë me 375 emetues të përgjithshëm. Kërkesa për obligacione të gjelbra, shoqërore ose të qëndrueshme është në rritje, e nxitur gjithashtu nga angazhimi i qeverive për të ulur emetimet dhe për të financuar tranzicionin e energjisë. Për këtë është i bindur “Axa Investment Managers”, që vlerëson se deri në fund të vitit 2021 ky treg mund të kalojë 1 trilion dollarë.

Faktorë të ndryshëm mund të shtyjnë rritjen e tregut të qëndrueshëm të borxhit. Së pari, një numër në rritje i qeverive janë të përkushtuar në një politikë "karbon neto zero", që synon uljen e emetimeve ndotëse. Së dyti, të gjithë sektorët e ekonomisë ndiejnë presionin për t'u përgatitur për rreziqet dhe mundësitë që mund të përfaqësojnë ndryshimet klimatike.

Siç shpjegon “Bloomberg”, aktualisht forma më e thjeshtë dhe më e konsoliduar e financës së gjelbër përfaqësohet nga "green bond", të cilat mbështesin projekte miqësore për mjedisin. Shuma e bonove të gjelbra të shitura në gjysmën e parë të vitit 2019 u rrit me 44% krahasuar me të njëjtën periudhë në 2018. Por afërsisht 500 miliardë dollarë të emetuar deri tani përfaqësojnë vetëm një pjesë të vogël të tregut të përgjithshëm të bonove.

Obligacionet e gjelbra janë mjaft kufizuese, pasi të ardhurat e tyre do të përdoren ekskluzivisht për qëllime ekologjike. Dhe për shumë kompani është e vështirë të kuptojnë nëse do të ishin të përshtatshme. Në fakt, ndërsa është e lehtë për një kompani të energjisë diellore të vërtetojë se paratë që merr hua nuk do të përdoren për të shpuar për naftë, është më e vështirë për një kompani të naftës të bëjë të njëjtën gjë pa ngjallur skepticizëm.

Në fund të vitit të kaluar, operatorët e tregut të borxhit parashikuan që 2021-shi do të ishte viti i obligacioneve në tranzicion, ose më mirë, i tranzicionit të energjisë.

Pritja ishte që kompanitë e karburanteve fosile dhe emetuesit e tjerë të mëdhenj privatë, deri vonë të përjashtuara kryesisht nga shitja e obligacioneve të gjelbra, do të fillonin të hynin në tregun e këtij lloji të ri të bonove për të financuar përpjekjet e tyre. Në fakt, kompanitë më energjike dhe sektori i karburanteve fosile kanë lëshuar vetëm gjashtë nga këto bono vitin aktual, sipas të dhënave të përpiluara nga “BloombergNEF”.

Përtej numrit të vogël të obligacioneve në tranzicion, lajmet e këqija për rolin e financave të qëndrueshme nuk mbarojnë këtu, sipas “BNEF”. Disa operacione, siç kanë ndodhur shpesh në të kaluarën, në fakt, do të ishin më shumë "greenwashing" sesa iniciativa me shkallën e ambicies që kërkohen nga "bonot e tranzicionit".

Disa vëzhgues të tregut të obligacioneve kanë kritikuar ashpër këto marrëveshje dhe nxitësit e tyre, duke i akuzuar ata se nuk janë në përputhje me objektivat e marrëveshjes së Parisit për uljen e emetimeve, tha për “BNEF” Lori Shapiro, analiste krediti në “S&P”.

Sipas analistes, mungesa e standardeve të qarta për qëndrueshmërinë e projekteve të financuara nga këto hua ka dhënë një term të ri, “transition-washing”, një lojë fjalësh për më të famshmen “green-washing”, me të cilin emetuesit e bonove të gjelbra mbivlerësojnë angazhimet e tyre në lidhje me luftën kundër ndryshimit të klimës.

Shoqata Ndërkombëtare e Tregut të Kapitalit (ICMA) botoi Manualin e Financave të Tranzicionit të Klimës në dhjetor, udhëzimet për zbulimin financiar në lidhje me detyrimet në lidhje me tranzicionin.

Udhëzuesi synon të identifikojë tiparet e spikatura, nga njëra anë, obligacionet e gjelbra më specifike të përqendruara mbi temën e tranzicionit të fosileve të rinovueshme dhe nga ana tjetër, obligacionet e lidhura me qëndrueshmërinë në përgjithësi. Sipas tij, një etiketë "tranzicioni" duhet të jetë e qartë për qëllimet e një transmetuesi dhe përafrimin e saj me qëllimet e Marrëveshjes së Parisit.

“S&P Global” vlerëson që financimi i tranzicionit do të përbëjë deri në 1 trilion dollarë nga afërsisht 3 trilionë dollarë në investime vjetore të nevojshme për të kufizuar ngrohjen globale.

Sipas specialistëve, shpresa është që financimi i tranzicionit do të lejojë sektorë që lëshojnë më shumë dyoksid karboni, duke përfshirë naftë dhe gaz, hekur dhe çelik, kimikate, sektorë të aviacionit dhe logjistikës, për të mbledhur kapital dhe për të përdorur fondet për të zvogëluar gjurmën e tyre të karbonit.

Sipas “S&P Global”, tregu i përgjithshëm mbetet relativisht i fjetur, me ndërmarrjet që kanë emetuar vetëm 5.7 miliardë dollarë bono tranzicioni në total që nga mesi i 2017-s. Me pak fjalë, mund dhe duhet të bëhet më shumë. Shumë më tepër për të harmonizuar financat e gjelbra me emergjencat e tranzicionit të energjisë.

Përgatiti: Irma Paloli