Shoku ekonomik prej pandemisë ka ngritur disa pyetje në lidhje me përshtatshmërinë institucionale të bashkimit monetar evropian. Përkundër mungesës së një bashkimi fiskal dhe mekanizmave efektivë të zgjidhjes dhe koordinimit, Eurozona tashmë ka demonstruar se është e aftë të aktivizojë mekanizma të pavullnetshëm të koordinimit dhe ndarjes së rrezikut në prani të krizave ekzistenciale.

Nëse ka ndonjë tronditje, siç parashikojnë shumë ekonomistë, një krizë e sistemit të ri për Evropën dhe jo vetëm, kjo e fundit do të bëhet potencialisht një mundësi e rëndësishme për të kapërcyer zmbrapsjen e disa vendeve anëtare ndaj ndryshimeve të mëtejshme të aseteve institucionale të eurozonës.

Natyra problematike e strukturës së unionit monetar u theksua në një shkallë të gjerë duke filluar nga viti 2009 me shkaktimin e krizës së borxhit sovran, i cili demonstroi paaftësinë strukturore të zonës euro për t'iu përgjigjur në mënyrë efektive goditjeve të sistemit, si dhe rrezikun e mungesës së koordinimit në politikat fiskale të vendeve anëtare.

Në një përpjekje për t'iu përgjigjur kësaj paaftësie strukturore, prezantimi i Mekanizmit Evropian të Stabilitetit u përpoq të korrigjonte mungesën e një sistemi të zgjidhjes së përhershme që do të garantonte stabilitetin financiar. Zbatimi i disa paketave brenda një Semestri Evropian, si dhe krijimi i Kompaktit Fiskal, ka çuar në zbatimin, megjithëse të pjesshëm, të një mekanizmi koordinimi për politikat tatimore. Krijimi i unionit bankar, megjithëse jo i plotë, siguroi një mekanizëm koordinimi dhe mbikëqyrjeje për sektorin bankar, thuhet në një raport të “Barcelona Centre for International Affairs”.

N

ë një kontekst ku koordinimi është përmirësuar, por është ende i kufizuar de facto, zona euro do të duhet të demonstrojë se mund të sigurojë një përgjigje adekuate ndaj problemeve të paraqitura nga masat stimuluese fiskale të shteteve anëtare, që shërbyen për të mbuluar një pjesë të humbjeve që vijnë nga mbyllja e aktiviteteve të prodhimit, thuhet në një raport të “Bruegel Policy Contribution”.

Duke konstatuar mungesën e një vullneti të përbashkët për krijimin e një Eurobondi, për të shmangur akumulimet e rrezikshme të borxhit që do të përballen pas krizës, ekonomisti belg Paul De Grauwe, drejtuesi i “European Institute” bëri thirrje për mundësinë e financimit të drejtpërdrejtë të deficiteve kombëtare nga BQE-ja.

Financimi i deficitit do të merrte formën e një “likuiditeti helikopter”, ku banka qendrore, duke përdorur buxhetin kombëtar si ndërmjetës, rregullon shuma likuiditeti për kompanitë dhe individët në formën e bonove të përhershme (bono pa maturim) me një normë të ulët ose, madje, me interes zero. Ky mjet, përveç shmangies së mundësisë së një krize të re borxhi dhe një krize të mundshme bankare, do të ndihmonte për t'iu kundërvënë spirales të deflacionit në të cilën kanë hyrë ekonomitë evropiane.

Për më tepër, injektimi i likuiditetit shtesë në ekonominë reale, si dhe përfitimi i atyre që kanë pësuar humbje për shkak të bllokimit, do të zvogëlonte rrezikun e një krize të re në sektorin e pasurive të patundshme, prekur direkt nga pezullimi i mundshëm i pagesave të qirasë dhe hipotekave.

Vlerësohet se bllokimi i vendeve të ndryshme evropiane do të ndikojë në sektorin privat për mbi 60%; që do të thotë, mesatarisht, një ndikim në PBB prej 15% në tremujorin e parë dhe 22% në tremujorin e dytë, sipas “J.P. Morgan”. Kjo, përveç kostos së çdo mase diskrecionale të vendeve individuale, si dhe fondeve të emergjencës, mund të nënkuptojë një ndikim mesatar në PBB vjetore të zonës euro me rreth 9-9.5%. Në një skenar të kësaj madhësie, një përgjigje efektive mund të marrë formë vetëm përmes përpjekjeve për koordinim dhe bashkëpunim midis shteteve anëtare.

Pengesa më e madhe do të jetë aftësia e qeverive për të nxitur rritjen. Rezultatet pritet të jenë të ndryshme, për shkak të karakteristikave të ndryshme të ekonomive evropiane dhe kapaciteteve dhe marzheve të ndryshme të manovrimit të qeverive të tyre. Ndaj, vendet anëtare do të duhet të garantojnë një plan të ndarjes së rrezikut dhe kostos të imponuar nga kriza, në mënyrë që perspektivat e rritjes së ekonomive individuale mos të mbeten serioze ose madje të përkeqësohen në mënyrë të pakthyeshme, duke gjeneruar pasoja në nivel evropian.

Mundësia e një krize sistematike do të nxjerrë në pah nevojën për një përgjigje sistematike. Kjo përgjigje mund të përkthehet në krijimin e një mekanizmi të zgjidhjes së përhershme, që është një mekanizëm i vetëm evropian i cili, duke bashkuar burimet e vendeve anëtare dhe duke i kanalizuar ato drejt një politike fiskale të koordinuar, siguron, me kosto minimale për taksapaguesit dhe ekonomi reale, një zgjidhje të rregullt të dëmeve të ekonomive të prekura nga goditjet e mundshme.

Mund të marrë formën e një Fondi Monetar Evropian, i cili, duke kapërcyer kornizën ndërqeveritare të Mekanizmit Evropian të Stabilitetit, do të luante gjithashtu rolin e analizimit të qëndrueshmërisë së borxhit në vendet individuale anëtare, si dhe krijimin e një axhende për reformat. Kjo e fundit, sipas ekspertëve, duhet të integrohet me një fond specifik antikrizë, i cili do të siguronte një burim të mëtejshëm të stabilitetit sistemik për zonën e euros, të nevojshëm për të adresuar këtë dhe çdo krizë të ardhshme.

Ndikimi ekonomik i krizës së re shëndetësore ka treguar se ajo ka të gjitha karakteristikat për t'u kthyer në një krizë ekonomike globale.

Bashkimi Evropian tashmë ka treguar se mund të bëjë përparim pozitiv në kohë krize, duke shfrytëzuar mundësinë për krijimin e institucioneve të reja dhe mekanizmave të rinj që do të garantonin një stabilitet më të madh në zonën euro.

Shpresa është që, në një situatë ku paparashikueshmëria e pasojave ekonomike të këtij virusi është shumë e lartë, përgjigjet e vendeve anëtare, si dhe të aktorëve kryesorë evropianë, nuk do të vonojnë.

Përgatiti: Irma Paloli