Sa më shpejt shkojmë drejt modernizimit dhe automatizimit të jetës, aq më shumë ndiejmë nevojën t’i rikthehemi traditave të harruara në stilin tonë të jetesës. Jeta urbane, ndonjëherë duket se na distancon, por është nostalgjia, ajo që vjen e na kujton herë pas here. Jo rrallë herë, në disa nga restorantet më të mirë shqiptare, kemi parë se tradita është rikthyer dhe ka gjetur vendin e saj. Përshembull, ju ka rënë të gjithëve në sy, se tek “Mrizi i Zanave”, restoranti më përfaqësues dhe më i famshmi në Shqipëri, që lidh teknikat e reja me traditën, mirëseardhjen të zotët e shtëpisë e bëjnë me Thanak (pije me bazë thanën), ose Shurup Trëndafili. Edhe restorante të tjerë, kanë nisur të shërbejnë shurup trëndafili, një pije që na mallëngjen të gjithëve e që na lidh me fëmijërinë, por kënaq edhe tursitët që duan të njohin Shqipërinë tradicionale. Sot do të flasim për tre pije tradicionale shqiptare, që kanë lindur shekuj më parë në kopshtet dhe oborret e shtëpive dhe që gjyshet tona kanë ruajtur recetat e tyre, duke na dhënë mundësinë t’i shijojmë akoma edhe sot. I kanë dhënë mundësinë edhe restoranteve t’i kenë në menunë e tyre!

Shurup trëndafili

Ky është ndoshta një nga gjërat më të mira që do të provoni ndonjëherë. Freskuese, e shijshme dhe me një ngjyrë të bukur. Të gjithë jemi rritur me këtë pije. Sapo vinte pranvera dhe oborret mbusheshin plot me trëndafila të kuq e rozë, një ndër gjërat më të bukura, ishte përgatitja e shurupit magjik.

Ishte koha kur trëndafilat rriteshin në shtëpitë dhe lagjet karakteristike të shumë qyteteve me tradita, që dallonin pikërisht nga prania e tyre dhe aroma dehëse që shpërndanin në lulëzim.

Asaj kohe, ne nuk pinim as Pepsi e as Coca Cola, por kënaqeshim me pijen natyrore e të freskët, me trëndafila nga oborri ynë, që gjyshet tona përgatisnin me aq dashuri.

Që nga shekulli X e deri në ditët e sotme, shurupi i trëndafilit konsiderohet si një ndër tonikët më fantastik, jo vetëm për shijen delikate, por edhe për efektet që petalet e trendafilit kanë për organizmin dhe bukurinë e jashtme.

Trëndafilat e përshtatshëm për shurup janë një tip rozë, me aromë të fortë e të këndëshme. Ky lloj trëndafili maksimumin e shpërthimit, polenizimit dhe aromës e ka gjatë muajit maj, që është një sezon i shkurtër. Prandaj, sapo trëndafili arrin pjekurinë maksimale, atyre u merren petalet, lahen mirë dhe futen në enë qelqi. Gjysma e enës duhet të jetë me petale e gjysma me ujë. Këtu shtojmë acid citric, ose thënë ndryshe në zhargonin e shtëpisë, limontos, i mbyllim kapakët dhe i lëmë të pushojnë për rreth 3 javë. Do të vëmë re se limontosi do të ndihmojë në shpërbërjen e ngjyrës dhe lëngu do të bëhet i kuq. Më pas e kullojmë në një enë sterile dhe e kemi gati për ta shijuar. Në fund të një gote, hedhim pak nga shurupi që përgatitëm, shtojmë ujë të ftohtë dhe copa akulli si dhe pak sheqer, ose mjaltë, sipas dëshirës, për ta ëmbëlsuar. Një pije tunduese për ditët e nxehta të verës. Direkt nga oborri i shtëpisë dhe nga recetat shekullore të gjysheve tona. Por duhet të bëni kujdes: Mos përdorni trëndafilat e blerë pa aromë, sepse lulet duhet të kenë aromën karakteristike dhe të jenë bio, të pa spërkatura me kimikate.

Ky shurup nuk është vetëm i shijshëm dhe freskues, por është gjithashtu përbërësi sekret i shumë ëmbëlsirave.

Thanak

Zona të ndryshme të Shqipërisë, mund ta njohin me emërtesa të ndryshme. Ne do ta quajmë Thanak, sepse bëhet nga thanat dhe është një pije freskuese mjaft e këndshme e verës. Në Shkodër e quajnë “thanak”, në Jug e quajmë “rehani me thana”, pasi zona e jugut i quan “rehani” një sërë pijesh që kanë të njëjtën teknikë, por me përbërës të ndryshëm (përshembull, rehani me rrush, rehani me thana, etj)

Për të përgatitur thanakun, duhet të shfrytëzoni sezonin e thanave. Thanaku është një pije e mrekullueshme, me një shije fantastike, të ëmbël e të athët njëkohësisht. Gjyshet e kanë përgatitur gjithmonë në shtëpitë tona, me thanat që mblidheshin nga kopshtet e shtëpive. Por ju mund ta përgatisni fare thjesht me thanat e blera nga fshatarët, meqë thana është një frut tek i cili nuk ndërhyhet gjenetikisht, prandaj mund ta konsumoni pa frikë.

Sasia e përbërësve përzgjidhet sipas preferencës mjafton që të respektohet raporti si më poshtë. Raporti për 1 kg thana është 500 gr sheqer dhe 2 l ujë. Si fillim, duhet të lani mirë thanat dhe t’i vendosni në një enë të madhe. Shtoni më pas sheqerin dhe ujin.

Vendosini në zjarr dhe lërini të zjejnë derisa uji të mbetet më pak se gjysma e sasisë së ujit të hedhur në fillim. Në këtë moment, largojeni nga zjarri dhe lëreni të ftohet. Kalojeni në një kulluesë të gjithë lëngun e përftuar në formën e shurupit dhe largoni copëzat e thanave. Shurupin ruajeni në shishe qelqi në frigorifer. Kur ta konsumoni, mjafton të hidhni një lugë nga shurupi i thanës në një gotë me ujë të ftohtë, copa akulli dhe ta përzieni pak.

Pekmez

Përgatitja e pekmezit është një traditë e vjetër, e trashëguar prej shekujsh, që duhet ta ketë origjinën nga vendet e Lindjes, pasi në Shqipëri e sollën turqit. Por kjo recetë ka zënë vend mjaft mirë në traditën tonë dhe gjyshet na kanë ndihmuar që ta sjellim deri në ditët e sotme.

Mani ka qenë një frut shumë i përdorur dhe shtëpitë me oborr ose bahce, kishin zakonisht nga dy të tillë, man të bardhë dhe man të zi. Tradita e vjeljes së manit ishte një ritual impresionues sidomos për të vegjëlit. Për vjeljen e manit duhej një skuadër e tërë njerëzish dhe fëmijët merrnin pjesë me gëzim. Merrej një çarçaf i pastër dhe hapej në gjithë sipërfaqen poshtë kurorës së manit, rreth gjysëm metri ngritur nga toka. Fëmijët, rreth e qark tij, e mbanin me duar që të mos ndeshte në tokë. Dikush, zakonisht një i rritur, hipte në degët e manit dhe i shkunde me kujdes, që frutat të binin mbi çarçaf e të mblidheshin sa më të pastra. Pasi merrte fund ceremoniali, zgjidhenin frutat më të mira për tu ngrënë, ndërsa pjesa tjetër bëhej pekmez. Gjyshet na kanë mësuar ta përgatisim pekmezin në këtë mënyrë:

Manat i hedhim në një kazan të madh dhe i ziejmë mirë. Mund të merrni çfarëdo mani, të bardhë, të kuq, apo të zi. Pasi zihen, hidhen në një kanistër me napë dhe shtrydhen sa të mos ngelet më lëng.

Lëngun merreni dhe e zieni deri sa të trashet. Ndërsa ai vlon në zjarr të ngadaltë, merrni një lugë druri dhe përzieni herë pas herë që mos të ngjitet. Lëreni sa të trashet dhe më pas kur të ftohet hidheni në enë qelqi.

Gjatë verës mund ta përdorni si shurup, duke e holluar me ujë të ftohtë dhe duke shtuar copa akulli. Por mund ta përdorni edhe ashtu siç është, nga një lugë esëll në mëngjes, pasi nga veti të mira kurative, apo ta përdorni për ëmbëlsira të ndryshme. Neritana Kraja