Foto: VCG
Teleskopi kryesor i Kinës, i planifikuar të lëshohet në fund të vitit 2023, pritet t'i ofrojë njerëzimit njohuri të reja për galaktikat e largëta, lëndën e errët misterioze dhe energjinë e errët, si dhe evolucionet e kaluara dhe të ardhshme të universit.
Teleskopi Hapësinor Kinez Survey, i njohur gjithashtu si Teleskopi Kinez i Stacionit Hapësinor (CSST) dhe Teleskopi Hapësinor Xuntian, është një observator optik i hapësirës për astronomët për të vëzhguar qiellin, duke krijuar një hartë të përgjithshme ose duke kapur imazhe të qiellit.
CSST është një objekt me madhësi sa një autobus me gjatësi të barabartë me atë të një ndërtese trekatëshe. Ai ka një hapje prej dy metrash, pak më të vogël se Teleskopi Hapësinor Hubble, por fusha e tij e shikimit është 350 herë më e madhe se Hubble, tha Liu Jifeng, zëvendësdrejtor i Observatorëve Kombëtarë Astronomikë të Kinës (NAOC), në një intervistë ekskluzive për “Xinhua”.
"Fusha e shikimit është zona e qiellit që një teleskop mund të shohë në të njëjtën kohë", -tha Li Ran, shkencëtar i projektit të Sistemit Shkencor të të Dhënave të CSST. Sipas tij, fusha e shikimit të Hubble është afërsisht një për qind e madhësisë së një thoi në gjatësinë e një krahu, kështu që ai ka arritur të vëzhgojë vetëm një pjesë të vogël të qiellit.
CSST ka një dizajn anastigmat me tre pasqyra që e ndihmon atë të arrijë cilësi superiore të imazhit brenda një fushe të madhe shikimi, sipas studiuesve. Gjithashtu, teleskopi mund të arrijë saktësi më të mira në matjet e fotometrisë, pozicionit dhe formës kur merren të dhënat siç duhet.
CSST do të instalohet me pesë instrumente duke përfshirë një kamerë Survey. Sipas Zhan Hu, shkencëtar i projektit, plani kryesor i kamerës është i pajisur me 30 detektorë 81 megapiksel që do të marrin imazhe dhe spektra prej rreth 17.500 gradë katrorë të gjerësisë gjeografike galaktike mesatare në të lartë dhe të qiellit të gjerësisë gjeografike ekliptike mesatare në të lartë në breza të shumtë.
Katër instrumentet e tjerë të montuara në CSST janë të dizajnuara për të vëzhguar objekte individuale ose fusha të vogla, si për shembull hartimi i rajoneve yjeformuese të Rrugës së Qumështit, marrja e ngjyrës së menjëhershme të objekteve me ndryshim të shpejtë si kometat dhe asteroidët rrotullues, studimi i bashkevolucionit të vrimave të zeza dhe galaktikave, si dhe formimin e yjeve në pjesën e afërt të universit.
CSST pritet të jetë teleskopi më i madh hapësinor për astronominë në rrezet ultravjollcë në dekadën para vitit 2035, tha Zhan. Li përdori analogjinë e fotografimit të një tufe delesh për të shpjeguar aftësitë e CSST. "Hubble mund të shohë një dele, por CSST sheh mijëra, të gjitha në të njëjtin rezolucion", -tha ai.
Të fluturosh me stacionin hapësinor
Teleskopi, gjatë vëzhgimeve të tij normale, do të fluturojë në mënyrë të pavarur në të njëjtën orbitë si Stacioni Hapësinor i Kinës, por do të mbajë një distancë të madhe prej tij. Kina ka planifikuar ta përfundojë ndërtimin në orbitë të stacionit të saj hapësinor gjatë vitit 2022. Zhan tha se teleskopi ishte projektuar, në planin e tij fillestar, për t'u montuar në stacionin hapësinor, por do të kishte disavantazhe të tilla si dridhja, ndotja e mundshme, drita e humbur dhe pengimi i vijës së shikimit nga stacioni hapësinor. Më vonë, u miratua një dizajn i guximshëm, vendosja e teleskopit në orbitën e stacionit hapësinor, por duke i mbajtur ata larg njëri-tjetrit gjatë operacioneve normale dhe duke e lidhur me stacionin hapësinor kur është e nevojshme.
CSST mund të lidhet me stacionin hapësinor për karburant dhe servis sipas planit ose sipas nevojës, duke e bërë mirëmbajtjen e tij më të përballueshme se Hubble.
Agjencia amerikane e hapësirës NASA nisi anije kozmike në pesë misione shërbimi nga viti 1993 deri në 2009 për të kryer riparime, zëvendësuar pjesë dhe instaluar instrumente të reja për Hubble. CSST pritet të nisë operacionet shkencore në vitin 2024 dhe ka një jetëgjatësi nominale të misionit prej 10 vjetësh, e cila mund të zgjatet në parim.
Zgjidhja e mistereve kozmike
CSST do të bëjë fotografi të rreth 40 për qind të qiellit dhe do të transmetojë të dhëna masive në Tokë që shkencëtarët në të gjithë botën mund t'i studiojnë, tha Li, duke shtuar se objektivi i tij kryesor është të adresojë problemet më themelore rreth universit. Ai do të vëzhgojë më shumë se një miliard galaktika dhe do të masë pozicionet, format dhe shkëlqimin e tyre, gjë që mund të ndihmojë në shpjegimin se si ato evoluojnë.
"Ne e dimë se universi ynë po zgjerohet me nxitim dhe mund të llogarisim shkallën e tij aktuale të zgjerimit, por ende nuk dihet se çfarë e shkakton nxitimin", -tha Li, duke shtuar se vëzhgimet e CSST mund të ofrojnë përgjigje dhe të zbulojnë misteret.
Teleskopi do të jetë gjithashtu në gjendje të ndihmojë në përcaktimin e kufirit të sipërm të masës së neutrinos dhe të hedhë dritë mbi materien e errët misterioze dhe energjinë e errët.
Teleskopi mund të ndërmarrë dhe studime më intriguese, si vizatimi i hartës së pluhurit galaktik të Rrugës së Qumështit, vëzhgimi se si vrimat e zeza super masive po gllabërojnë materialet përreth, të eksplorojë ekzoplanetët dhe të zbulojë trupa të rinj të veçantë qiellorë.
"Periudha orbitale e Uranit është më shumë se 80 vjet. Hubble ka bërë vëzhgime për shumë vite. CSST mund të vazhdojë punën për të shqyrtuar se si Urani lëviz në një periudhë të plotë", -tha Li. Ai theksoi se teleskopi mund t’ia shpalosë botës kërkimet e Kinës në astronominë optike dhe të ndihmojë në pasjen e shkencëtarëve kinezë të klasit botëror.
