Nga data 14 deri më 16 shtator, Presidenti Xi Jinping do të marrë pjesë në Takimin e 22-të të Këshillit të Kryetarëve të Shteteve të Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait (SCO) në Samarkand të Uzbekistanit dhe do të bëjë vizita shtetërore në Kazakistan dhe Uzbekistan. Vizitat do të jenë udhëtimi i parë i liderit kinez jashtë vendit që nga fillimi i pandemisë COVID-19. Fillimi i këtij viti tashmë është shënuar me ngjarje të rëndësishme në marrëdhëniet mes vendeve të Azisë Qendrore dhe Kinës.

Presidenti kinez dhe liderët e të pesë vendeve të Azisë Qendrore zhvilluan një samit virtual më 25 janar 2022, duke shënuar 30 vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike. Në takim, presidentët diskutuan për rezultatet e punës së përbashkët dhe përvijuan horizontet për bashkëpunim të mëtejshëm.

Duhet të theksohet se vitin e ardhshëm bëhen 10 vjet që kur u propozua për herë të parë Nisma “Një brez, një rrugë”, kur presidenti kinez Xi Jinping u bëri thirrje vendeve në Azinë Qendrore që të punojnë së bashku për të ndërtuar Brezin Ekonomik të Rrugës së Mëndafshit në 2013. Gjatë takimit virtual të liderëve në janar, presidenti kinez paraqiti pesë propozime konkrete për bashkëpunimin e ardhshëm me Azinë Qendrore. E para lidhej me thellimin e marrëdhënieve fqinjësore bazuar në parimet e miqësisë, sinqeritetit, përfitimit të ndërsjellë dhe gjithëpërfshirjes. Presidenti Xi përmendi posaçërisht se në politikën e saj të jashtme Kina kundërshton ndërhyrjen në punët e brendshme të vendeve me pretekste të ndryshme.

Një tren mallrash u largua nga qyteti Wuxi në provincën Jiangsu të Kinës Lindore dhe u nis për në Azinë Qendrore më 13 gusht 2022. [Foto/VCG]

Së dyti, pjesëmarrësit vendosën të forcojnë marrëdhëniet e tyre ekonomike.Udhëheqësi kinez theksoi se Kina është e gatshme të hapë tregjet e saj për mallra dhe shërbime nga Azia Qendrore. Deri në vitin 2030, Kina planifikon të rritë vëllimin vjetor të tregtisë së ndërsjellë në 70 miliardë dollarë.

Për krahasim, sipas Ministrisë së Tregtisë së Kinës, vëllimi i tregtisë midis Kinës dhe vendeve të Azisë Qendrore në 11 muajt e parë të 2021 arriti në rreth 45 miliardë dollarë. Për të arritur një marrëdhënie më të mirë, do të ndërtohen korridore të reja logjistike dhe tregtare midis vendeve. Zhvillimi i një studimi fizibiliteti dhe ndërtimi i një rruge të re hekurudhore Kinë-Kirgistan-Uzbekistan do të përshpejtohet. Pritet që gjatë samitit të SCO-së në Samarkand, krerët e tre qarqeve të nënshkruajnë një marrëveshje për ndërtimin e kësaj hekurudhe.

Së treti, vëmendje e veçantë duhet t'i kushtohet garantimit të sigurisë rajonale dhe thellimit të bashkëpunimit për të luftuar terrorizmin, radikalizimin, separatizmin dhe kërcënimet kibernetike. Vëmendje e veçantë duhet t'i kushtohet stabilizimit të situatës në Afganistan, vend i cili përmendet si pjesë e Azisë Qendrore.

Presidenti kinez përsëriti se Kina mbështet krijimin e një qeverie gjithëpërfshirëse në Afganistan dhe çlirimin e vendit nga terrorizmi dhe organizatat terroriste. Udhëheqësit e vendeve të Azisë Qendrore kanë theksuar vazhdimisht se vendosja e paqes dhe stabilitetit në Afganistan duhet të jetë prioritet në zhvillimin e këtij vendi.

Rekomandimi i katërt iu kushtua forcimit të lidhjeve kulturore dhe humanitare ndërmjet vendeve të Azisë Qendrore. Presidenti Xi sugjeroi hapjen e qendrave të përbashkëta kulturore në këto vende dhe tha se Kina do të donte që Azia Qendrore të bëhej një qendër e gjallë për vizitat e turistëve kinezë. Ai njoftoi gjithashtu se Kina do të ofrojë më shumë bursa universitare për studentët nga Azia Qendrore.

Së fundi, lideri kinez njoftoi se Kina do të japë një grant për vendet e Azisë Qendrore në shumën prej 500 milionë dollarë për t'i ndihmuar ato të realizojnë Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Kombeve të Bashkuara.

Është e rëndësishme të theksohet se pavarësisht rritjes së investimeve të huaja direkte (IHD) në Azinë Qendrore, pjesa e vendeve të Azisë Qendrore në PBB-në globale mbetet më e ulët në krahasim me rajonet e tjera në zhvillim. Boston Consulting Group vlerëson se ndërmjet viteve 2008 dhe 2016, totali i IHD-ve në Azinë Qendrore arriti në 18.2 për qind të PBB-së vjetore të botës.

Për krahasim, IHD-të në Afrikën e Veriut arritën në 26.8 për qind, në Amerikën Qendrore 35.9 për qind dhe në Ballkan 47.2 për qind. Territoret e Afrikës së Veriut dhe Ballkanit janë afër Bashkimit Evropian, dhe Amerika Qendrore është afër Shteteve të Bashkuara. Janë këto dy qendra të fuqisë ekonomike globale që kanalizojnë pjesën më të madhe të IHD-ve të tyre në rajonet fqinje. Por ekonomia kineze është në të njëjtin nivel me ekonomitë e BE-së dhe SHBA-së. Shtrohet pyetja - a mundet Kina të investojë më shumë në territoret  pranë saj, siç kanë bërë vendet e tjera ekonomikisht të forta në rajonet e tyre fqinje dhe të bëhet lideri i IHD-ve në Azinë Qendrore? Të dhënat tregojnë se ekzistojnë mundësi të shumta.

Sipas statistikave të fundit, këtë vit ekonomia kineze po përjeton një bum investimesh. Në gusht 2022, Bloomberg raportoi se vetëm kompanitë e Kinës kontinentale kanë mbledhur një rekord prej 58 miliardë dollarësh në ofertat publike fillestare këtë vit, krahasuar me 19 miliardë dollarë të mbledhura në SHBA dhe 9.9 miliardë dollarë në Evropë. Duke marrë parasysh fuqinë ekonomike të Kinës dhe afërsinë e saj gjeografike, politike dhe ekonomike me Azinë Qendrore, potenciali i pashfrytëzuar për bashkëpunim është i dukshëm. Zbatimi i  Nismës “Një brez, një rrugë” hap mundësi të pakufizuara për këtë. Bashkëpunimi i shumëanshëm i vendeve tona ka perspektiva të gjera.

(Autori Djoomart Otorbaev është profesor në Shkollën “Një Brez, një Rrugë” në Universitetin Normal të Pekinit dhe ish-kryeministër i Republikës së Kirgistanit.)